Morgunblaðið - 02.11.1963, Qupperneq 42

42
MORCU N BLAÐIÐ
Laugardagur 2. nóv. 1963
.fierferflin mikla.
■Jínlcikur I U — ASulkhitrnk kil«l
Uim GUbcrt — Bmc Adorec — K»rl Dcne
mWmvcu i»t tr (uUi til lidwnililnW kuTxr ktií
IS Má k>iku>;adina.
Mrtro GoW»r» kkat 1»M |«na kaiSar aS (4
>an— kuSanpcaioi Ijnr Bjodioa aa« rjts týanm u4t
ÞrettðDdB dsnsIelkBrinn
•M«or haldten f IOnó föMuda'fdnn & þcan fláasfer kl 9
— AÓgöngTimi6ar fieldir i Meiœa á miOvikutlag og
flBttudkg fri kL 3—4
•5ljönrin.
HJ.
■ U. ímm. kJ. L c. ■.
Stjörnln.
Bcrtjari <WtUr akkar dt I aofO.
*• 1 >u4*r.
ölóf 8*»la.<JíttW. ölofor fiaol.lnac.
•tjSia ItrjVja.tknr of m
aS kjiaa f™ faUtrú. I ka>r-
alSar TarSa nknar aagljat ua> kjorfaadiaa.
uujSi aS aaraaa |’»*a« koaninia aiS ikraSi 5.
43 fri 15. jini 1976 « koan.ngar 1 sikfnam
kafir Mratjimin ikaeSiS aS UU ljóaa I taenaa
lafi. haanil. aS Jirtr falltriaroir ajaa koanir t.l 2ja i» c* trair til
ira. Skal i kaarjaa frambaSaliaU Uka fraa. kaarjir ajeu boSoir
aai U 2ja ira ; kaarjlr lil 4 ira, OI telat liati ófildur, ef |ea> <r
ckki futl. aSa ef fkiri ara Ulnafudjr til 2ja ira ea þrlr af fleiri til
4 ira aa trair.
rnjakoSaliaUnúr akala aan kwanir I Lendur kjöeatjírear tjra
kL U órtlrgi* þana 14. jaaiar aaaUomaadL
Bajkjavík »
Cn&m A*bjöi
Siduflfts d*s*r
Pompflji
L a r U L 7 11 • i
ASalklutvark Vikai
Hiria Oorda,
ir mjodia koauS of /jir —
8iSoata dapar Pwpeji kafa
iSur veriS kvikmjodaí.r of
var aú Bijud .jad kjer tfni
E.s. Hafþör
hleSur til VesUnannaevja á morgun, miBvikmlaginn 4. þ. m.
íluUmgur afhendiat nú þegar.
Mic. Bjarnason.
Danaskðll
Sími 1601.
Fyrstu æfingar ver8a I
dag (8. jan.) kl. 5 fyrir
böm oft kl. »/t fyrir
fuIIerSna, i GóStemplara-
búsinu.
Kcnm
E.s. Suöurland. Feröir til Borgarness og Akraness Janúar-mars t* ReyV(av*: bll. 14/1. *l/t. 1 n rp. 17/2. 25/2 4/3. 14/3. 20/3. 28/3. | Plasmon hafra- m}ðl 70V. meira næringargildi en í venjulegu haframjöll. RáO- Iagt af læknum.

■andavlnHBRöoiskeið.
W OKfitef þituka Irnm. vvrSue keldiS aiwakeiS I kwana
flamataf.t.viSfarSaia, prjád. kvkU a« kaanjrSaa M S i
(aa. ». k. II! 6 aprit I«aUii«i 1 Muadk i daf. Nvtaeadar þarf.
|ear> ajee til aaaaiavjaUr. — Krcalia fer Iraai I BvrfaUSaatraii
H A (kuai 8*1» Arajooar, keowaa). L'udirjUiA verSur þar Ul viS
■ai. dafaaa b * *!>.!. ILI-fdU- KeM.fjald, SO
kf. »«•«»« ■*« —»»'**
íer hjeSan á sunnudajr S.
janáar kL 10 árd. til Akur-
eyrar og AustfjarSa. ViA-
komuttUSir: Vopnafj.. Sey»-
iffjorCur. Mióifjörður, Norft
íjoiöur, ReySarfj., Djúpivog
ur 0K Vestmannaeyjar. •
Forsíðan 3. janúar 1928
blaðsins, heimilisfangs og helztu
yfirmanna. Hefur það tekið marg
vísilegum breytingum um árin.
Þessi stækkun blaðsins olli
nokkrum vandræðum. Þriðjudag
inn 5. ágúst birtist í blaðinu,
eftirfarandi grein undir fyrir-
sögninni „Morgunblaðið of
stórt“....
„í gær fékk afgreiðsla Morg-
unblaðsins tilkynningu um það
frá pósthúsinu, að brot blaðsins
væri of stórt til þess að það yrði
flutt með landpóstinum. Það
munar um 4 sentimetrum á stærð
blaðsins, brotið í helming, og á
þvi, sem póstlögin ákveða um
brot blaða yfirleitt, þau er flutt
eru með landpóstinum.
Morgunblaðið er orðið of stórt
fyrir póststjórnina og þá, sem
báru gæíu til þess að gera póst-
lögin úr garði. Blaðið, sem hóf
starf sitt fyrir 5% ári og byrjaði
þá í smáum stíl — er vaxið sjálfri
póststjórn hins fullvalda ríkis,
Islands, yfi höfuð. Vér hefðum
getað trúað því, að vér á 5 árum
hefðum vaxið póstloggjöfinnj yf-
ír höfuð, en sjálfri póststjórninni
— því hefðum vc', ekki búizt
við.
Nú eru góð ráð dýr. Vér skul-
um þó undireins friða hinar
mörgu þúsundir lesenda blaðsins
með því, að vér höfum ekki í
hyggju að minnka stærð blaðs-
ins. Póststjórnin skal verða að
flytja blaðið eins og hingað til
til manna víðsvegar um landið
með tfVerri póstferð sem fellur
inn á beimilin, hvar sem þau
eru, u 'T í Mosfellssveit jafnt og
á nyrsta bæ á Langanesi. Því
allsstaðar er blaðið haldið. Les-
málið skal ekki minnka, heldur
vonum vér, að það verði enn
meira, þegar blaðið er orðið 10
ára.
Fyrir nokkrum árum mátti en.g
inn reisa hús hér í bæ, er væri
hærra en tvær hæðir — af því að
brunastigarnir voru ekki nógu
háir. Engum datt í hug að smíða
hærri stiga. Nú kemur póst-
stjórnin og segir, að Morgunblað-
ið verði að minnka, — af því að
póstkoffortin eru of lítil.
Vér sjáum í svipinn ekkert
annað ráð en að smíðuð verði
stærri koffort — og vér skjót-
um því að hlutaðeigendum, að
líklega væri hyggilegra að hafa
þau dálítið við vöxt.“
Af þessu má sjá, að hugur
hefur verið í þeim, sem að blað-
inu stóðu. Er ekki að efa að
þeir hefðu staðið við fyrirætl-
anir sínar um að minnka alls
ekki blaðið hefði við póststjórn-
ina eina verið að etja, og hefði
það eflaust getað orðið hin for-
vitnilegasta barátta. En á næstu
mánuðum komu til margs konar
að ir örðugleikar, m. a. vegna
aukinnar dýrtíðar í landinu. Út-
gáfukostnaður ha kaði geysi-
lega, mikil hækkun varð á dag-
blaðapappír og launum prentara
og dreifingarkostnaður hækkaði
mjög, eftir að Alþingi samþykkti
50% hækkun á burðargjöldum
blaða. Reyndist útgefendum
ókleift að halda úti svo stóru
blaði við sama verði og áður
og var þá ekki nema um tvennt
að velja, — að minnka blaðið
eða hækka áskriftir. Hvorugur
þótti kosturinn góður, en hinn
fyrri var þó tekinn. Blaðið
minnkaði nokkuð 8. janúar
1920, en varð þó eftir sem áður
töluvert stærra í broti en verið
hafði fyrir 8. júlí 1919. Dálkar
voru fimm á síðu og útlit biaðsins
óbreytt.
Síðari hluta ársins 1920 átti
blaðið enn í miklum erfiðleik-
um, þá vegna pappírsskorts. Var
þá gripið til þess ráðs um tíma,
að hafa blaðið tvær síður einu
sinni til tvisvar í viku. Kom
þetta m. a. hart niður á jóla-
blaðinu, sem var aðeins fjórar
síður þetta ár.
Á árunum 1922—24 færðust
auglýsingar í æ meiri mæli inn
á forsíðu blaðsins og um ára-
mótin 1925 var sú regla orðin
föst, að þar væru eingöngu
auglýsingar — þó með örfáum
undantekningum, sem telja má
á fingrum annarar handar næstu
þrjú árin. Er hin fyrsta gerð 10.
marz 1925, þegar frá því er sagt,
að togararnir Leifur heppni og
Fieldmarshal Robertsson hafi
farizt með allri áhöfn. í annað
sinn er gerð undantekning 12.
júní árið 1926, vegna komu
Kristjáns konungs X og Alex-
andrínu drottningar til lands-
ins, — og þar næst hálfum mán-
uði síðar, 25. júní, vegna frá-
falls Jóns Magnússonar, forsæt-
isráðherra (23. júni). Loks er
ein undantekning gerð á árinu
1927 — vegna 50 ára afmælis
ísafoldarprentsmiðju.
Þessi árin var blaðið eins og
áður að jafnaði 4 síður daglega
og 8 síður á sunnudögum. Frá
þessu var þó oft brugðið, eink-
um á haustin og fram undir
áramót og blaðið þá stækkað
vegna aukinna auglýsinga oft
upp í 10—12 síður. í desember
fór það jafnvel upp í 16—18
síður.
1928—1943
Um áramótin 1927—28 breytti
Morgunblaðið mjög um yfir-
bragð. Ástæðan var fyrst og
fremst sú, að á forsíðu blaðsins
var settur nýr „haus“, sem
Tryggvi Magnússon teiknaði.
Er hann í grundvallar atrið-
um hinn sami, sem enn
er á blaðinu. Form var hins
vegar að mestu óbreytt og
efnisniðurröðun framan af, —
en upp úr miðju þessu tímabili
komu til ýmsar breytingar og
tilfæringar, m. a. voru þá tekn-
ir upp ýmsir fastir þættir. Stærð
blaðsins var þá yfirleitt 6, 8
eða 10 síður og tíðum 12 síður
á sunnudögum, þegar fram í
sótti. Breytingar blaðsins á þess
um tíma liggja fyrst og fremst í
breyttri meðferð efnis, aukinni
notkun mynda, léttari brag og
meiri fjölbreytni í efnisvali.
Á næstu árum er einnig farið
að gera tilraunir með prentun
í lit. Sunnudaginn 2. marz 1930
má til dæmis sjá hálfsíðu-aug-
lýsingu í rauðum iit frá
Björnsbakarí, sem þá hefur haft
upp á að bjóða sýnu meira úrval
af bollum fyrir bolludaginn, en
nú orðið, tilgreinir m. a. rúsínu-
bollur, púnchbollur með rjóma,
sultutausbollur með rjóma,
súkkulaðibollur með rjóma, sér-
stakar rjómabollur og macron
bollur — og síðar má sjá Silla
& Valda auglýsa eldrauð epli.
Á forsíðunni voru eftir sem
áður auglýsingar og var svo allt
til ársins 1943. Hinar fáu und-
antekningar frá þeirri reglu
voru á næstu árum flestax
tengdar stjórnmálabaráttunni —
en meðal annarra atburða,
sem sviptu auglýsingunum
burt _ voru: Þegar flug hófst
um ísland, 3. júní 1928; 150
ára afmæli Reykjavíkur, 21.
ágúst 1936 en þá var forsíðan
litprentuð í rauðbrúnu og bláu;
25 ára ríkisstjórnarafmæli Krist-
jáns konungs X, 15 maí 1937;
hertaka íslands, 11. maí 1940 og
frásögnin 20. febrúar 1932 af sjó-
slysinu, er M. S. Þormóður fórst
nálægt Garðsskaga með 30
manns.
Ekki má heldur gleyma ciög-
unuim 25. júní — 1. júlí 1930, þeg-
ar Alþingisihátíðin mikla var
haldin á Þingvölluim. Þá var
mikið um að vera á Morgunblað-
inu eins og annars staðar. Allar
auglýsingar viku af fors'ðunni,
en þess í stað prýddu hana myn-
ir aif konungshjónunum og öðr-
um erlenduim gestum, og fréttir
og myndir frá hátíðinni og veizlu
höldum í Reykjavík. Þess utan
var geíið út sérstakt hátíðablað
Morgunbiaðsins, 26. júní, afar
fallegt og veiglegt blað, 84 blað-
síður að stærð, í venjulegu
Morgunblaðsbroti cg litprentaðri
kápu. f blaðinu var mikili fjöldi
greina, sem vörpuðu ljósi á þjóð-
arhag íslendinga. Of langt yrði
að telja upp þessar greinar, þótt
vert væri, því að þær eru bæði
skeimimtilegar og fróðlegar. í
blaðinu vom einnig hátíðaljóð
eftir skáldin Einar Benediktsson,
Davíð Stefánsson og Jóhannes
úr Kötluim. Loks voru þar grein-
ar og auglýsingar frá 80 — 90
íslenzikum verzlunarfyrirtækjum.
Er óhætt að segja, að þetta há-
tíðarblað sé eitt vegiegasta Morg-
ur.blað, sem komið hefur út fram
að þessu.
★ ★ ★
Haustið 1931 hóif göngu sína
fastur viikulegur þáttur sem enn
þann dag í dag er í blaðinu og
hefur nær alltaf verið, — en
það er Reykjavíkurbréf. Fyrst
í stað var það lítt áberandi þátt-
ur, með eins dálks fyrirsögn,
fyrst misjafnlega langur, 3—4
dáiikar, en fór fljótlega yfir á
aðra síðu. Umbrot hans hefur
allmiikið breytzt með árunúm og
fyrirsagnir ýmist stækkað eða
minnkað eftir því, sem bezt þótti
(.,ra ihveirju sinni miðað við
annað efni.
Á árinu 1934 bættust svo við
ýmisir fastir þættir, auk þess
sem ritstjórnargreinar tóku að
færast í áttina að því formi,
sem nú er. Ritstjórnargrein
var þá á 2. síðu, þegar hún
þá birtist, en framan af mátti sjá
þar eingöngu fréttir, innlendar
og erlendar.
Helztu föstu þættirnir voru
heilsíðuþættir, „Bókmenntir”,
„Búnaðarbálkur", „íþróttir", „Iðn
aður — Verzlun — Siglingar“
og „Kveniþjóðin og heimilið“.
Hinn siðas-t ta/ldi birtist vifcu-
lega, en hinir yfirleitt á tveggja
til fjögurra vikna fresti. Um haust
ið bættist við enn einn þátturinn,
„Víðsjá” Morgunblaðsins, eins-
konar kjallaragreinar um marg-
vísleg efni, skrifaðar af merkum
anönnuim í íslenzku þjóðlífi. Fjall-
aði fyrsta víðsjáín um Síldveið-
ar íslendinga og varpaði höfund-
urinn, mag. Árni Friðriksson, þar
fram þeirri spurningu, hvort ekki
væri hægt að stunda sildveiðar
við Suður- og Vesturland að
vetrinuan og vorinu.
Á þessu ári stækkaði blaðið
allverulega. Átta síðna blöðum
fjölgaði mjög og efni varð meira
og fjölbreyttara en næstu árin á
undan. Enda kom svo, 21. október
1934, að tilkynnt var á 2. síðu,
að þar sem vinsældir blaðsins og
útbreiðsla hefði aukizt að mun
eftir stækikunina, hefði verið
ákveðið að það yrði framvegis 8
síður dag hvern „ enda er blað-
inu með því trygigður sá önd-
vegis sess meðal íslenzkra dag-
blaða, er það hefur frá önd-
verðu skipað”.
í jólablaðinu 1935, sem var
samtals 24 síð'ur, ágætiega efms-
mikið blað, hófst stuttur þóttur
í léttuim diúr, nefndist „Úr Dag-
bók Reykvjkings”. Var það rabb
um eitt og annað, samantvinnað
alvöru og kírnni, skrítlum og
gamansögum aif nafnkunnu fólki,
innlendu og erlendu. Skömmu
eftir næstu áramót breyttist naín
þáttarins lítillega, og varð „Úr
Dagbókarblöðum Reykviikings”
og enn seinna, eða nálægt miðju
ári 1937 breybtist nafnið aftur og
varð „Með morgunkaffinu”, sem
lesendur blaðsins i dag þak'kja
vel. Lengi var þessi þáttur
jafnan á baksíðu blaðsins, þar
sem einnig var frannhaldssagan.
Færðist þátturinn síðar um set,
um leið og sagan, en hélt sig
jafnan í nálægð hennar, þar til
hann hivartf yfir til Dagbókar-
innar upp úr 1950.
f janúar 1936 kom þátturinn.
„Úr Daglega lífinu” fyrst fram
á sjónarsviðið. Var hann fyrst
myndskreytt viðtöl við mena
og konur um þeinra daglegu
störf, en féll niður í þeirri mynd
og var tekinn upp að nýju sem
rabbþáttur. Var hann þannig f
blaðinu árum saman, svo sem
kunnugt er. Þetta sama ár var
einnig farið að safna aflafréttum
undir einn hatt, „Úr verinu" og
einnig fréttum frá Hafnarfirði,
undir fyrirsögninni „Hafnar-
fjörður” Þá var og tekinn upp
þátturinn „Bréf send Morgun-
blaðinu” og hélt hann lengi velli.
En jafnframit því, sem slíkum
föstum smáþáttum fjölgaði fór
vaxandi notkun fréttamynda,
innlendra og erlendra og jók
það mjög á fjölbreytni frétta-
síðnanna og uun leið gildi þeirra,
sem slúkra.
1943—1956
■1. júní 1943 varð önnur „stöikik-
breyting” Morgunblaðsins. í einu
vetfangi er öllum auglýsingum
sópað af forsíðunni og við blasir
heil fréttasíða. Blaðið er léttara
og ljósara yfirlituim en verið
hefur árum saman. Það hefur og
ögn minkað, um 2 sentímetra á
annan veginn, 4 á hinn, er korniS
í svokallað „tablioid-brot”, það
brot, sem nú er. Það sem veldur
þessari breytingu er ný prent-
vél, svokölluð „ Flatrotation”
vél.
Fram til 1. júní var Morgun-
blaðið eins og önnur íslenzk dag-
blöð prentað í véluim sömu teg-
undar og notaðar eru við bóka-
gerð. Stærð blaðanna og eintaka
fjöldi hafði ekki verið meiri en
svo, að slíkar vélar gátu afkast-
að prentun þeirra. En upplag
Morgunblaðsins hafði vaxið jafnt
og þétt og þegar áður en blaðið
varð 25 ára, árið 1938 böfðu út-
gefendur þess tekið að íihuga
hvernig koma skyldi fyrir prent-
un blaðsins, þegar faorfið væri
frá gömlu vélunum. 1. júní 1943
má lesa eftirfarandi í ritstjórnar-
grein: „Lengi hefur verið mikl-
um erfiðleikum bunddð að koma
Miorgunblaðinu ti'l kaupenda I
tæka tíð. Útbreiðsla blaðsins hef-
ur síaukizt undanfarin ár og
þar af leiðandi farið lengri t'mi
í að prenta vaxandi upplag blaðs-
ins. Af þessuim ástæðum hefur
útkomu blaðsins oft seinikað á
(moirgnana, til ólþæiginda fyrir
lesendur þess.
Auglýsinguim ihefur og fjölgað
í blaðinu, sem er eðlileg afleiðmg
af vaxandi útbreiðslu. Af þeiina
orsökum varð oft að láta sitja
á haikamum greinar um margs-
fconar efni.
Tvenns konar umlbætur voru
því nauðsynlegar. Að stytta tím-
ann, sem færi til prentunarinsn-
ar með því að fá hraðvirkari
prentvél og stækka blaðið um
leið.
Með þessu tölulblaði er tekin
í nofckun ný prentvél og hrað-
virkari en áðux var notuð. Premt-
Hátiðarblaðið 193«