Morgunblaðið - 10.02.1974, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. FEBRlJAR 1974
Séra Róbert Jack:
(Ljósm. Mbl. Br. H.)
maður um Island og sögu lands
og þjóðar. Hann talar t.d.
alltaf um frændur sína á Is-
landi. Conway hefur það fyrir
venju að veita aðeins tveggja
mínútna viðtal í senn, — hann er
kallaður í gríni „two minutes
Conway“, en ég fékk 40 mínútur
vegna áhuga hans á Islandi.
— Já ég komst að raun um, að
málsmetandi menn á N-Irlandi
eru íslendingum þakklátir fyrir
þessar hópferðir og var mér tjáð,
að unnið væri að þvi að byggja
sumarbúðir fyrir börn, þar sem
einn skálinn ætti að bera nafnið
„Ieeland" í þakklætisskyni.
Einnig er í ráði að bjóða íslenzk-
um börnum i þessar sumarbúðir,
þegar friður kemst á.
Þú segir þegar friður kemst á.
Eru þá menn á N-)rlandi bjart-
sýnir á, að friður komist þar á í
náinni framtíð?
— Nei, enginn er bjartsýnn á
það, segir séra Róbert með
áherzluþunga. — Ég talaði við
marga menn, en enginn er bjart-
sýnn. Ég fór í þingið Ulster
Margir kannast við séra Róbert
Jack sóknarprest að Tjörn á
Vatnsnesi við Húnaflóa. Hann
kom ungur til Islands, upphaf-
lega sem knattspyrnuþjálfari, en
seinna sneri hann sér að guð-
fræðinámi og varð prestur, fyrst
að Eydölum í Breiðdal, þá í
Grímsey og svo sfðast að Tjörn á
Vatnsnesi. Séra Róbert hefur nú
um skeið dvalið á Norður-Irlandi
og þar sem vitað var, að hann
hafði frá ýmsu að segja, setti
Morgunblaðið sig I samband við
hann strax eftir heimkomuna.
Séra Róbert er maður kominn
af léttasta skeiði, en andlegt
æskufjör og lífsþróttur leyna sér
ekki, og hann er virðulegur í fasi,
er hann tekur sér sæti í stólnum á
móti mér. Eftir sutt rabb um
prestsskaparár hans í Breiðdal
snúum við okkur að kjarna máls-
ins, Irlandsdvölinni.
— Upphaf þessa máls er það, að
fyrir rúmum tveimur árum var
hafizt handa um að bjóða börnum
frá N-Irlandi, kaþólskum og mót-
mælendum, til Islands á vegum
Hjálparstofnunar kírkjunnar.
Þessar hópferðir irsku barnanna
hafa tekizt með afbrigðum vel og
telja Irar sig standa í mikilli
þakkarskuld við íslenzku þjóðina
vegna þessa. En þannig stóð á
ferð minni þangað, að ég var á
leið til Skotlands, er ég fékk orð
frá írsku félagsmálastofnuninni
um að koma til N-írlands og ræða
við þá, m.a. um þessar hópferðir
barnanna. Á N-Irlandi hitti ég
ýmsa málsmetandi menn og leið-
toga beggja trúarbragða, þ. á m.
William Conway kardínála í
Armagh og uppbyggingar -mála-
ráðherra landsins, Ivan Cooper.
Conway kardínáli er mikill áhuga-
— Einn af fylgismönnum séra Paisleys fjarlægður úr þingsalnum.
Séra Róbert var sjónarvottur að þessu atviki og vfkur að þvf f
viðtalinu.
„EYMD
er hér rétta orðið
Húsmóðir í Londonderry virðir fyrir sér viðurstyggð eyðileggingar-
innar eftir hermdarverk IRA á heimili hennar.
málsins sé að hans dómi.
— Þetta er mjög flókið vanda-
mál og erfitt úrlausnar. I fyrsta
lagi eru hverfi og skólar aðskildir
og börnin þannig alin upp sitt í
hvoru lagi. Báðir vilja halda í sitt.
Mótmælendur eru harðari i því að
halda öllu aðskildu. Þeir hata páf-
ann og allt, sem kaþólskt er. Og
kaþólska kirkjan vill halda i sitt.
Þeir vilja kenna sína útgáfu af
sögunni o.s.frv. En ég held, að
menntamenn beggja trúarbragða
séu að sameinast. En þeir átta sig
ekki á tilgangsleysinu fyrr en
þeir fara að lesa við háskólana og
eftir nám flytjast margir í burtu.
Þeir vilja ekki búa við svona
ástand, — enginn vill búa við
svona ástand. En sem dæmi um
það, að menntamenn átti sig á
þessu er Malone-hverfið. Þar búa
kaþólikkar og mótmælendur í sátt
og samlyndi og þar er ekki spurt
um trú og það sem meira er, —
IRA hefur aldrei gert neitt í
þessu hverfi. IRA höfðar til al-
þýðunnar og æsir hana upp.
Prestar beggja trúarbragða eru
lika að sameinast. Þeir koma
saman einu sinni í mánuði til
skrafs og ráðagerða. I þessum
hópi eru ef til 2—3 mótmælenda-
prestar af gamla skólanum.
En stjómmálamennirnir?
— Þeir eru verstir, samanber
atvikið í þinginu. Einhver sagði
við mig, þegar þessi mál bar á
góma, að allir stjórnmálamenn á
N-Irlandi í dag væru tækifæris-
sinnar.
Það er mikið talað um það, að
lausnina sé að finna i mildum
og þægilegum einræðisherra
(menntuðum einvaldi), sem gæti
komið reglu á hlutina, en ég er
vantrúaður á, að einn maður geti
stjómað báðum. Enginn einn
flokkur getur bjargað málunum.
Allir verða að vinna saman.
En svo við vfkjum aftur að hóp-
ferðum frsku barnanna hingað.
Það verður væntanlega áfram-
hald á þeim?
— Já, við eigum von á hópi í
sumar, en stærð hans er undir því
komin, hversu mikið fé safnast.
Þessar hópferðir eru fjármagn-
aðar af frjálsum fjárframlögum
hér, og ég vona innilega, að lands-
menn komi til móts við okkur nú
sem endranær, svo að það geti
orðið myndarlegur hópur, sem
heimsækir okkur í sumar.
Með þessum orðum stendur
séra Róbert upp og kveður. Hann
er maður önnum kafinn og hefur
ekki ótakmarkaðan tíma fyrir við-
töl, þótt vissulega hefði ég helzt
kosið að eyða þvi, sem eftir var
dagsins, í samræður við
þennan geðþekka heiðursmann.
Sv.G.
r
Rætt við séra Róbert Jack um Irlandsdvöl o.fl.
Assembly til að ræða við Ivan
Cooper og sá þá með eigin augum
upplausnina og ringlureiðina á
sjálfu þinginu. Það var allt í upp-
námi og ég sá sjö karlmenn leggja
hendur á séra Ian Paisley og bera
hann út úr þingsalnum. Nokkrir
aðrir fylgismanna hans voru einn-
ig fjarlægðir, — þannig er ástand-
ið meðal þeirra, sem eiga að
stjóma fókinu. Þú getur rétt
ímyndað þér, hvernig andrúms-
loftið er þá meðal alþýðunnar.
Utkja lkahygg j a
Við Islendingar eigum sjálfsagt
erfitt með að skilja, hvemig slíkt
hatur milli manna með ólík trúar-
brögð og hugsunarháttur, sem
líkja má við svörtustu miðaldir,
geti átt sér stað í menningarþjóð-
félagi á 20. öld, og ég spyr séra
Róbert um hans álit á orsökum
þessa ástands.
— Það er sjaldnast annars sök,
þegar tveir deila, en mér virðist
sem mótmælendur á N-Irlandi
séu haldnir útkjálkahyggju og því
miður held ég, að hin harða af-
staða þeirra eigi mikla sök á
spennunni. Auðvitað er sökin
beggja, en eftir því sem ég fékk
bezt séð eru mun fleiri mótmæl-
endur á því að eina lausnin sé að
heyja stríð. Eg heyrði marga
þeirra segja, að bezt væri að Bret-
ar kölluðu herinn heim svo að
borgarstyrjöld gæti hafizt sem
fyrst. Þá mundi loftið hreinsast
og friður komast á. En þetta er að
mínum dómi ekki rétt. Enginn
vinnur neitt með hatri, mann-
drápum og blóðsúthellingum.
Eru mótmælendur þá vongóðir
um sigur ef til borgarstyrjaldar
dregur?
— Já, þeir hafa samúð Skota og
í Skotlandi er her ofstækisfullra
mótmælenda ístöðugri æfingu, —
svokallaðir Orange-menn, sem
eru tilbúnir til að hlaupa yfir
írska sundið og berjast, þegar
kallið kemur. Þegar þetta barst í
tal spurði ég menn, hvort þeir
reiknuðu þá ekki með írska lýð-
veldishernum, en svarið, sem ég
fékk, var mjög stutt: „Komi þeir
bara.“
— Það er líka eftirtektarvert,
að áður en Bretar komu til Ir-
lands var tiltölulega friðsælt þar,
en síðan herinn kom hafa Paisley
og Craeg fært sig upp á skaftið og
að sama skapi hefur IRA einnig
aukið ofbeldisverk sin.
I.RA.
— IRA eru ofbeldismenn og
hafa skaðað mjög mátstað ka-
þólikka. Þeir drepa óbreytta
borgara af handahófi, þ<itt þeir
segist ekki gera það. Þeir hafa
bækistöðvar í Londonderry vegna
þess, að þaðan er stutt að farayfir
landamærin til Irska lýðveldins-
ins og þangað leita þeir skjóls. I
írska lýðveldinu má finna vissa
samúð með IRA vegna þess að
þeir vinna að sameiningu Irlands
undir einn fána, en stjórnin tekur
opinberlega afstöðu á móti þeim
vegna tilraunar til samvinnu við
mótmælendur á N-Irlandi. Sam-
kvæmt lögum ber þeim að hand-
taka IRA-menn, sem kunna að
finnast i lýðveldinu.
LJOSIÐ I MYRKRINU
Ég spyr séra Róbert, hvort hann
geti lýst ástandinu á götum úti og
andrúmsloftinu meðal fólksins.
— Eymd er rétta orðið, —
eymd. Tökum Londonderry sem
dæmi. Ekkert hús er málað, því að
enginn veit, hvenær það verður
sprengt í loft upp. Hermenn, her-
bílar og skriðdrekar á götunum og
þyrlur sveimandi yfir i leit að
leyniskyttum. Allur miðbærinn er
í rústum. I Londonderry eru 65%
af öllum karlmönnum atvinnu-
lausir en konur geta fengið vinnu
í verksmiðjum. Ámeðan sitja þeir
heima og gæta þess, að börnin
fari sér ekki að Voða í spreng-
ingunum. Þetta er hræðilegt
ástand.
Eg fór inn f Bogside-hverfið,
sem er fátækrahverfi byggt ka-
þólikkum eingöngu. Þar sá ég, að
IRA hafði skrifað með stórum,
hvítum stöfum á einn vegginn:
,JSIú ert þú að ganga inn í frjálst
írland." I þetta hverfi kemur
aldrei neinn mótmælandi, svona
eru öfgarnar.
En ljósið í allri þessari eymd er
stórt hús, sem er félagsheimili
drengja af báðum trúarbrögðum.
Þar kemur æskan saman undir
Ieiðsögn Gerry O’Kean, sem er
kaþólikki og sannkristinn maður,
— alveg ljómandi maður. Hann er
ljósið í myrkrinu og undir leið-
sögn hans læra drengirnir, að þeir
geta verið vinir, þótt þeir hafi ólik
trúarbrögð. Hann er skólakennari
við kaþólskan skóla, sem er til
húsa I ömurlegri byggingu, sem
er komin að hruni. Ég heimsótti
hann í skólann og talaði þar við
tvær bekkjadeildir um Island.
Gerry O’Kean þekkir IRA og
réynir að tala um fyrir þeim, en
þeir vilja ekki hlusta á hann, —
svona «• nú það.
BÁÐIR VILJA HALDA I SITT
Ég spyr séra Róbert, hvort að
hann viti um einhver virk öfl á
N-Irlandi sem sáái tilgangsleysið i
þessu hatri og hver lausn vanda-