Morgunblaðið - 14.07.1974, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JÚLl 1974
Landsmenn munu nota hring-
veginn til að kynnast landinu
ótrauðir gert byggðinni til góða,
eftir þvi sem föng eru á. Ræktun
var lengi vel erfið vegna vatna og
sanda, en fyrir 5—6 árum síðan
byrjuðu héraðsbúar að rækta
sandinn og hafa síðan 1962 fengið
700 ha af ræktuðum sandi. Með
sandræktinni og annarri ræktun í
héraðinu er talið, að ræktunar-
landið hafi tvöfaldazt á 5—6 ára
tfmabili. Það efast áreiðanlega
enginn um, að A-Skaftfellingar
eru framfaramenn og með vax-
andi trú á möguleika landsins til
þess að veita fjölgandi þjóð góð
lffskjör.
Samgöngurnar hafa verið
erfiðar á tslandi. Islenzki hestur-
inn var í meira en 1000 ár þarfasti
þjónninn. Síðan vegirnir voru
lagðir og árnar brúaðar, hafa vél-
knúin farartæki leyst hestinn af
hólmi, og þrátt fyrir vega- og
brúargerðir munu íslendingar
nota vegi loftsins allra þjóða
mest. Þannig hafa fjarlægðir
milli héraða og landshluta sem
áður ollu einangrun, orðið litlar.
Á árinu 1967 eru margar brýr
byggðar, þar af 5 stórbrýr, tæpir
500 m að lengd, auk þess 8 brýr
yfir 10 m langar, og 23 smábrýr.
Lengd brúa, sem byggðar eru á
þessu ári, er um 800 m.
Brýr, sem gerðar hafa verið í
A-Skaftafellssýslu sfðan 1952, eru
1.029 m að lengd, og kosta með
núverandi verðlagi 65 millj. kr.
Þegar A-Skaftfellingar og aðrir
landsmenn, sem fylgjast með
framkvæmdum hér í sýslunni, sjá
hvað hér hefur áður verið fram-
kvæmt, munu menn spyrja, hvað
enn sé eftir til þess að komast
landleiðina úr öræfum í samband
við V-Skaftafellssýslu. Jökulsá á
Breiðamerkursandi var talin
óvinnandi. Nú þegar hún er
brúuð, telja margir víst, að komið
verði á vegasambandi úr V-Skafta-
fellssýslu yfir Skeiðará og austur.
Það er mikið ógert áður en slíkt
samband kemst á.Vegalengd yfir
Skeiðarársand er um 30 km. Þrjú
stór vatnakerfi eru á sandinum,
Núpsvötn og Súla vestast, Sand-
gfgjukvísl nokkru austar og
Skeiðará og Morsá austast. Vand-
kvæðin við þessi vatnsföll stafa af
því, að í þau koma geysileg jökul-
hlaup. Mest eru hlaupin í Skeiðar-
á, en þau koma úr Grímsvötnum. I
Súlu koma einnig mjög stór hlaup
úr Grænalóni, hið síðasta haustið
1965.
I sambandi við hlaupið 1965
fóru fram fyrstu mælingar og
undirbúningsathuganir á
Skeiðarársandi. Miðað við að-
stæður eins og þær voru í hlaup-
inu 1965, telja verkfræðingar, að
brúargerð á Skeiðarársandi sé
tæknilega framkvæmanleg.
Framhald á bls. 37
Brúin yfir Súlu og Núpsvötn. Lómagnúpur er f baksýn.
Nýja brúin á Jökulsá á BreiðamerKursandi.
sagði Ingólfur Jónsson við
vígslu brúar yfir Jökulsá
á Breiðamerkursandi 1967
0 f dag verður hringvegurinn formlega opnaður.
Aðdragandi hinnar miklu vega- og brúargerðar sunn-
an jökla er orðinn langur. Á sfðasta áratug voru mörg
vötn brúuð og á Alþingi 1971 flutti Jónas Pétursson
frumvarp til laga um fjáröflun til þess að ljúka
hringveginum með útgáfu happdrættisskuldabréfa.
Alþingi samþykkti þetta frumvarp vorið 1971 og veitti
þar með rfkisstjórninni heimild til þess að afla fjár til
framkvæmdanna á þennan hátt. Ingólfur Jónsson,
þáverandi samgönguráðherra, og Magnús Jónsson,
þáverandi fjármálaráðherra, ákváðu þegar í stað að
nota þessa heimild og sendu Seðlabankanum bréf þar
að lútandi f apríl og maf 1971. En Seðlabankinn hefur
annazt útgáfu happdrættisskuldabréfanna.
0 Árið 1967 var Jökulsá á Breiðamerkursandi
brúuð, en allt fram til ársins 1960 var talið ógerlegt að
brúa hana. Fram að þeim tfma gat þvf draumurinn um
hringveg ekki rætzt. Á stjórnartfma viðreisnar-
stjórnarinnar 1959 til 1971 voru fjölmörg stórfljót
brúuð svo og margir minniháttar farartálmar f Skafta-
fellssýslum.
0 Við vígslu brúarinnar yfir Jökulsá á Breiða-
merkursandi 1967 flutti þáverandi samgönguráð-
herra, Ingólfur Jónsson, ræðu. Þar greinir hann frá
framkvæmdum við vega- og brúargerð f Skaftafells-
sýslum í stjórnartíð sinni og undirbúningi að hring-
veginum, sem í dag er formlega opnaður fyrir umferð.
Ræða Ingólfs Jónssonar fer hér á eftir.
Heiðruðu Skaftfellingar og
aðrir áheyrendur.
Vötnin hafa lengi verið farar-
tálmi í mörgum héruðum lands-
ins. Ekkert byggðarlag hef-
ir verið jafn illa sett hvað
þetta snertir, eins og Skafta-
fellssýslur. Skaftfellingar hafa
verið landsþekktir fyrir dugn-
að og harðfengi í barátt-
unni við hin straumþungu og
erfiðu vötn. Góðir vatnamenn og
vatnahestar eru orð, sem oft voru
notuð áður fyrr, meðan vötnin
voru óbrúuð. Það þurfti útsjónar-
semi og þrek manns og hests, að
brjótast áfram yfir vötnin.
Tímarnir hafa breytzt, flestar
ár hafa nú verið brúaðar og
byggðarlög og landshlutar tengd
saman.
Um Suðurland, frá Lónsheiði til
Borgarfjarðar, renna margar ár,
straumþungar óg vatnsmiklar.
Það var fögnuður þegar ölfusá
var brúuð litlu fyrir aldamótin.
En sú brú var hin fyrsta, sem gerð
var hér sunnanlands, og ein af
fyrstu brúm á landinu. Sfðan
hefir verið sókn í þessum málum,
Þjórsárbrúin kom litlu seinna,
Sogsbrúin rétt eftir aldamótin og
Rangárbrúin, ytri 1912.
Eftir það komu brýr á ýmsar ár
hér syðra og annars staðar á land-
inu, þótt oft væru löng hlé á milli.
A-Skaftfellingar fengu sína
fyrstu stórbrú árið 1952. Þá var
Jökulsá f Lóni brúuð. Er hún
mikið mannvirki, og hefði kostað
á núverandi verðlagi rúmlega 9
millj. kr. 1954 er Skaftafellsá
brúuð. Er það lítil brú, en að
henni varð eigi að síður mikil
samgöngubót. 1958 er Hólmsá á
Mýrum brúuð og var mikið gagn
að henni, þótt hún teljist ekki til
stórbrúa. 1961 eru Hoffellsá f
Nesjum og Hornafjarðarfljót
brúuð. Þar er um mikil mannvirki
að ræða eins og kunnugt er, og
fjölmenntu Skaftfellingar, líkt og
þeir gera í dag, við vígslu brúar-
innar á Hornafjarðarfljóti.
Við það tækifæri var ánægju-
legt að heimsækja A-Skaftfell-
inga eins og ávallt fyrr og síðar.
Gleði A-Skaftfellinga yfir þessu
stærsta mannvirki, sem gert hafði
verið í sýslunni, var einlæg og
vonir þeirra um áframhaldandi
brúargerðir í héraðinu höfðu
frá henni þannig, að hún gæti
örugglega staðið af sér jaka og
strauma í mestu vatnavöxtum.
Brúin er nú fullgerð, eins og sjá
má. Traust steinsteypa og stál er
hér samansett af verkfræðilegri
tækni og þekkingu. Efast enginn
um, að brúin sé það traust, að hún
megi standa um langa framtíð.
Skaftfellingar og aðrir, sem yfir
ána þurfa að komast, þurfa ekki
að tefjast lengur við þessa á, sem
hefir verið, síðan landið byggðist,
mikill farartálmi. Þessi brú hefir
kostað rúmlega 20 millj. kr., og er
mjög til hennar vandað að öllu
leyti.
Vegamálastjóra, verkfræð-
ingum vegagerðarinnar, verk-
stjóra við brúargerðina og verka-
mönnum öllum, sem unnið hafa
að brúargerðinni, vil ég hérmeð
þakka ágæta vinnu og góða
frammistöðu við þetta verk.
Skaftfellingar og landsmenn
allir fagna þessari brú, sem er
einn þáttur í uppbyggingu og
framfarabaráttu þjóðarinnar.
Þessi brú, tengir saman hérað,
sem hefir verið sundurskorið af
stórfljótum, sem hafa gert sam-
skipti manna erfið um aldaraðir.
Brýrnar á vötnum landsins tengja
þjóðina saman, gera samskipti
manna auðveldari og lífsbarátt-
una léttari.
A-Skaftfellingar munu í dag,
eins og við vígslu brúar á Horna-
fjarðarfljóti, telja upp þær ár,
sem enn eru óbrúaðar f sýslunni.
En nú eru þær ekki margar og því
síður stórar.
Fellsá í Suðursveit og Hrútá í
öræfum verða brúaðar á næsta
ári. Áætlaður kostnaður þessara
brúa beggja er 6 millj. kr. Þá eru
eftir tvær ár, sem ég vil miklu
heldur kalla læki, því þær eru
litlar, það er Hólá og Stigá í Öræf-
um.
A-Skaftfellingar sjá því, að sú
hugsjón, sem virtist fyrir fáum
árum svo fjarri því að rætast,
verður nú að veruleika. Það er
eðlilegt, að A-Skaftfellingar fjöl-
menni hér I dag til mann-
fagnaðar. Það er ánægjulegt að
hafa tækifæri til að samgleðjast
því fólki, sem ætíð hefir barizt
hinni góðu baráttu til þess að
bæta landið og vinna bug, hverju
sinni, á þeim erfiðleikum, sem að
steðjuðu.
Sú þjóð, sem byggir þetta land,
hefir sigrað og séð hugsjónir ræt-
ast, vegna þess, að hún hafði
þrautseigju og úthald, sem dugði
til að vinna bug á erfiðleikunum.
Hér í A-Skaftafellssýslu hafa
jöklarnir, vötnin og sandarnir
verið ógnvaldur og gert búsetu f
héraðinu að ýmsu leyti mjög
erfiöa.
En héraðsbúar hafa ávallt
glæðzt við tilkomu þessa mann-
virkis. Það voru margir, sem
sögðu þennan dag; það er mikið
ógert, það eru enn margar ár
óbrúaðar hér í sýslunni. Og þeir
töldu árnar upp; Fjallsá í öræf-
Ingólf ur Jónsson
um, en hún var brúuð 1962 og er
sú brú mikið mannvirki; Steina-
vötn í Suðursveit, sem gerðu mik-
inn usla, en þar þurfti að gera
fyrirhleðslu ásamt brúargerðinni.
Því verki var lokið 1964, og vonir
A-Skaftfellinga urðu enn bjartari
um að hugsjónir mættu rætast
um, að allar ár f héraðinu yrðu
brúaðar innan lítils tíma. Jökulsá
á Breiðamerkursandi var alltaf
álitin erfiðust og af mörgum talin
óvinnandi. Talið var, að brú á
þessa á myndi kosta geysiháa
upphæð, og að erfitt yrði að ganga