Morgunblaðið - 14.07.1974, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JULÍ 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið.
etta er tímamóta-
dagur í sögu lands og
þjóðar. í dag verður hring-
vegurinn opnaður. Eitt
mesta afrek, sem unnið
hefur verið í samgöngu-
málum hér á landi. Tæpast
gerum við okkur þess fulla
grein í dag, hversu miklar
breytingar munu á næstu
árum og áratugum fylgja í
kjölfar þess, að 36 km
vegarspotti yfir Skeiðarár-
sand hefur verið opnaður.
Hugsjónir hafa rætzt.
Landið hefur stækkað og
breytzt. Bættar samgöngur
munu gerbylta stöðu
Austurlands í okkar litla
samfélagi. Sveitir, sem
verið hafa einangraðar um
aldir, eru skyndilega
komnar í þjóðleið.
Lengi var talið, að óger-
legt væri að leggja veg yfir
Skeiðarársand. En fyrir
þremur árum var sú
ákvörðun tekin af einhuga
Alþingi, að hringvegur um
landið skyldi verða af-
mælisgjöf þjóðarinnar til
sjálfrar sín á þjóðhátíðar-
árinu. Þjóðhátíðarnefnd
lagði mikla áherzlu á, að
þessu verkefni yrði lokið í
ár og það hefur tekizt.
Betri afmælisgjöf gat þjóð-
in varla gefið sjálfri sér en
þessa.
Vegarkaflinn, sem
opnaður er í dag, nær frá
Lómagnúp að Skaftafelli.
Hann er aðeins 36 km
langur, en kostar samt um
800 milljónir króna. Hér
hefur verið unnið einstætt
tækniafrek. Eigi allir þeir,
sem þar hafa lagt hönd á
plóginn, þakkir fyrir.
Það er ánægjulegt við
þessa þjóðargjöf, hve
margir einstaklingar hafa
lagt fram sinn skerf til
þess, að hún mætti verða
að veruleika. Þegar Jónas
Pétursson, fyrrum al-
þingismaður, lagði fram til-
lögu sína á Alþingi um, að
fjár skyldi aflað til þess-
arar vegagerðar með happ-
drættisskuldabréfum, voru
margir vantrúaðir á, að
slík fjáröflun gæti tekizt.
En Alþingi samþykkti
þingsályktunartillögu
hans, og nú er komið í ljós,
að landsmenn hafa keypt
þessi skuldabréf fyrir 580
milljónir króna. I viðtali
við Morgunblaðið sl. föstu-
dag sagði Jónas Pétursson
um þessa tillögu: „Fram í
þessari þingsályktunartil-
lögu minni komu hugsjónir
mínar að bæta lífskjör
fólksins í landinu, og átti
þetta mál sífellt ítök í mér.
Mér hafði að vísu dottið
þessi hugmynd í hug löngu
áður en ég bar fram þings-
ályktunartillöguna á Al-
þingi, en fyrst þurfti að
ljúka við áð brúa fljótin
austan Skeiðarár. Því
verki var svo lokið í
kringum 1970 og þá var
sæmilegt ástand í fjármál-
um þjóðarinnar einnig, en
það þurfti til þess að sam-
staða gæti náðst um þetta
mál. Þetta hef ég að lík-
indum séð rétt fyrir mér.
því nú er verkinu að
ljúka.“
Eysteinn Jónsson, þing-
maður Austfirðinga um
áratugi, hefur einnig verið
mikill áhugamaður um
hringveginn og beitti sér
mjög í lokasókninni. Hann
sagði m.a. í viðtali við
Morgunblaðið í fyrradag:
„Satt að segja er það
kraftaverki líkast, að þessi
miklu mannvirki skuli
standa þarna klöppuð og
klár, aðeins þremur árum
eftir að ákvörðun var tekin
um að reisá þau. Hér hafa
engin vettlingatök verið,
hvorki verklega né við að
leysa fjármálin. Þetta er
tímamótaframkvæmd ein
hin mesta, sem gerð hefur
verið. Þetta bil hefur slitið
landið sundur í mörgu til-
liti, en nú er bót á ráðin.“
Sú sterka samstaða, sem
tókst um að hrinda í fram-
kvæmd hinni miklu vega-
gerð á Skeiðarársandi, er
ef til vill gleggsta táknið
um þann samhug, sem
þjóðhátíðarárið hefur
skapað meðal okkar ís-
lendinga. Hæpið er, að
þessari mannvirkjagerð
væri nú lokið, ef þjóðhátíð-
in hefði ekki orðið lands-
mönnum hvatning til að
minnast 1100 ára afmælis
íslandsbyggðar með eftir-
minnilegum hætti. Það hef-
ur nú tekizt og á þó eftir að
verða í enn ríkara mæli.
Hringvegurinn mun
breyta mörgu. Hann getur
gerbreytt viðhorfum í at-
vinnumálum á Austur-
landi, aukið tengslin milli
Austurlands og þéttbýl-
isins á suðvesturhorninu.
Ferðamannastraumur á
Suðaustur- og Austurlandi
mun stóraukast. Islending-
ar munu sjá land sitt í nýju
ljósi. Þess vegna er þetta
tímamótadagur.
TÍMAMÓTADAGUR
| Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦Laugardagur 13. júlí
Sterk staða
Sjálfstæðis-
flokksins
Staða Sjálfstæðisflokksins í ís-
lenzkum stjórnmálum og meðal
kjósenda er um þessar mundir
sterkari en hún hefur nokkru
sinni verið að undanteknum
fyrstu starfsárum hans, og flokk-
urinn hefur aldrei frá lýðveldis-
stofnun haft hærra hlutfall at-
kvæða en nú. Þetta kemur glögg-
lega í ljós, þegar skoðuð eru úrslit
alþingiskosninga allt frá árinu
1930 eða yfir nær hálfrar aldar
tímabil, en fyrstu þingkosningar,
sem Sjálfstæðisflokkurinn tók
þátt í voru kjördæmakosningarn-
ar 1930.
Frá alþingiskosningunum 1930
og fram til þingkosninga 1942
hafði Sjálfstæðisflokkurinn alltaf
talsvert yfir 40% atkvæða. I kjör-
dæmakosningunum 1930 hlaut
flokkurinn 43,8% gildra atkvæða,
og í landskosningum sama ár
hlaut flokkurinn 48,3% gildra
atkvæða. í þingkosningunum
1933 fékk Sjálfstæðisflokkurinn
48% atkvæða, en ári síðar í þing-
kosningum 1934 fékk hann
42,3%, og í þingkosningum 1937
var hlutfall Sjálfstæðisflokksins
af gildum atkvæðum 41,3%.
Á þeim 32 árum, sem liðin eru
frá sumarkosningum 1942 hefur
12 sinnum verið kosið til alþingis,
og í f jórum þessara kosninga hef-
ur Sjálfstæðisflokkurinn hlotið
yfir 40% gildra atkvæða. 1 sumar-
kosningunum 1942 fór flokkurinn
f fyrsta sinn niður fyrir þetta
mark og hlaut 39,5%, og það var
ekki fyrr en í þingkosningunum
1956, þegar hræðslubandalagið
svonefnda hafði verið myndað og
Framsóknarflokkur og Alþýðu-
flokkur gengu til kosninga með
það yfirlýsta markmið að mynda
vinstri stjórn, að Sjálfstæðisflokk-
urinn hlaut 42,4% gildra at-
kvæða. 1 fyrstu kosningum, sem
háðar voru eftir fall vinstri
stjórnarinnar fyrri, sumarkosn-
ingunum 1959, sem fram fóru
u.þ.b. hálfu ári eftir fall vinstri
stjórnar Hermánns Jónassonar,
fékk Sjálfstæðisflokkurinn 42,5%
atkvæða, en féll síðan niður í
39.7% í haustkosningum sama ár.
Að loknu fyrsta kjörtímabili Við-
reisnarstjórnar fór Sjálfstæðis-
flokkurinn enn á ný yfir 40%,
fékk 41,4%, en náði því marki
ekki á ný fyrr en í þingkosningun-
um 30. júní sl., er hann fékk
42,7% gildra atkvæða.
Eins og sjá má af þessum tölum,
hefur flokkurinn aldrei staðið
sterkar að vígi frá árinu 1933 eða
í 41 ár.
Þessi sterka staða Sjálfstæðis-
flokksins er eftirtektarverð fyrir
margra hluta sakir. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur á síðustu fjór-
um árum gengið í gegnum erfitt
tímabil. Fráfall Bjarna
Benediktssonar sumarið 1970
varð flokknum mikið áfall.
Jóhann Hafstein, sem kjörinn var
formaður flokksins í stað Bjarna
Benediktssonar varð að segja af
sér formennsku sl. haust sökum
heilsubrests, og Geir Hallgríms-
son tók við. Urslit kosninganna
nú sýna, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur komizt heill og óskiptur 1
gegnum þessar miklu breytingar
á forystu flokksins og hrakspár
andstæðinga um hið gagnstæða
hafa ekki reynzt á rökum reistar.
Hin mikla fylgisaukning nú sýnir
einnig, að unga fólkið hefur í stór-
um stíl stutt Sjálfstæðisflokkinn f
þessum kosningum, gagnstætt
því, sem margir töldu að verða
mundi vegna augljósrar vinstri
bylgju, sem gengið hefur yfir í
röðum æskufólks á síðustu fimm
árum eða svo. Ævintýrapólitfk og
peningamokstur vinstri flokk-
anna hefur heldur ekki blekkt
kjósendur eins og margir óttuð-
ust.
En um leið og hin sterka staða
Sjálfstæðisflokksins hlýtur að
vera sjálfstæðismönnum mikið
fagnaðarefni, skyldu menn gæta
þess, að það er vandi að halda vel
á svo stórum sigri og sterkri
stöðu. Nú þýðir ekki að setjast
með hendur í skaut og bíða þess,
sem verða vill. Halda verður
áfram að byggja upp á þeim
trausta grunni, sem tekizt hefur
að leggja í nýafstöðnum kosning-
um. Stjórnmálasigrar verða ekki
unnir með miklu starfi rétt fyrir
kosningar, heldur með þrotlausri
vinnu öllum stundum. Þess þurfa
sjálfstæðismenn um land allt að
minnast.
Eru kommún-
istar í sókn?
Því hefur mjög verið haldið
fram af forsvarsmönnum
kommúnista, að flokkur þeirra,
Alþýðubandalagið, væri f mikilli
sókn meðal kjósenda og úrslit
þingkosninganna talin til marks
um það, en í þeim hlaut Alþýðu-
bandalagið 18,3% gildra atkvæða.
Vafalaust eru margir, sem
hneigjast til að taka þessar stað-
hæfingar alvarlega og þess vegna
er fróðlegt að skoða úrslit þing-
kosninga, frá því að kommúnistar
hófu fyrst að bjóða fram, og
kanna þessar fullyrðingar í ljósi
þeirrar þróunar, sem verið hefur
í fylgi þeirra.
Kommúnistaflokkur tslands
bauð í fyrsta sinn fram til
Herðubreið. Ljósr
alþingis f kjördæmakosningunum
1930 og hlaut þá 3% gildra
atkvæða. I þingkosningunum
1933 hækkaði þetta hlutfall f
7,5% lækkaði síðan í 6% 1934, en
jókst í 8,5% í þingkosningunum
1937. A árinu 1938 var Kommún-
istaflokkurinn lagður niður, en
Sameiningarflokkur alþýðu Sósía-
listaflokkur stofnaður með sam-
starfi kommúnista og vinstra
arms Alþýðuflokksins. Héðinn
Valdimarsson forystumaður
þeirra Alþýðuflokksmanna, sem
gengu til liðs við kommúnista
1938, yfirgaf þá hins vegar ári