Morgunblaðið - 14.07.1974, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JCLl 1974
28
á tali við Rasim Agayev í móttöku-
sal Hótel Azerbaijan í Baku og
sögðum þá við hann: „Mundu það,
að við verðum að komast að leynd-
armáli þeirra, — við verðum að
finna lykilinn að hinu frábæra
mataræði þeirra. Hefur þú
nokkra hugmynd um hann?“ Ras-
irn taldi höfuðatriðið vera, að þeir
drykkju óhemjumagn af tei. Síðar
þegar við vorum komnir aftur til
Baku, staðfestu prófessorarnir
Ibragimov og Gasanov, að teið
væri öldununum afar gott, en
hins vegar neituðu þeir að sam-
þykkja, að það hefði úrslitaáhrif.
Síðar strikuðum við teið út af
listanum og settum í staðinn gran-
atepli og rauðvfn, sem unnið er úr
„kachich“vínberjum, sem eru nú
útdauð.
Enn síðar bættum vip papriku á
listann sem mögulegri undrafæðu
og sömuleiðis kornmylsnu, val-
hnetum 'og hunangi. Þegar við
vorum komnir heim á hótel um
kvöldið sagði ég við Kyuchary-
ants: „Hugsaðu þér, ef við gætum
nú framleitt og flutt inn til vest-
urlanda langlífisfæðu, selt hana í
vörumörkuðunum við sérstakt
langlífisborð. Fallega merktar
leirkrúsir fullar af azerbaijisku
tei, grúsísku korni, valhnetum og
hunangi frá Abkhazíu. Krúsir
með „ajiga“-sósu,unninni úr papr-
iku fiá Ochaiiichíra og flaska með
rauðvíni úr vínberjum frá Dul-
risph. Við gætum grætt milljón-
ir.“
Honum leist vel á hugmyndina,
en við ferðalok hafði þó hvorugur
okkar neitt undralyf fram að
færa. Þá, þegar við undirbjuggum
ferðina frá Sukhumi til Kiev, viss-
um við betur. Enginn einn þáttur
fæðunnar olli langlífinu, ekki
einu sinni fjallavatnið, sem þeir
blönduðu með hunangsklípu eða
súrmjólk. I stað þess var það allt
þetta til samans, sem olli langlíf-
inu. Dr. Sichinava sagði, og vissu-
lega með réttu: „Það er næsta
dularfullt, hvernig öldungarnir
fara að því að borða alltaf rétta
fæðu, f réttu magni á réttum
tfma.“
Dr. Sichinava bjó í Sukhumi og
því var hann sá vísindamaðurinn,
sem næstur var öldungunum í
Abkhazíu. Hann heimsótti þorpin
oft á viku, kom ekki til skrifstofu
sinnar fyrr en seint á kvöldin, ef
hann gisti þá ekki hjá vinum sín-
um f fjöllunum. Þeir litu mjög
upp til hans, viðurkenndu hann
sem verndara sinn.
Sfðasta daginn, sem við dvöld-
um í Sukhumi fórum við í heim-
sókn til hans í síðasta sinn. Þegar
við settumst andspænis honum
við borðið, hló hann svo, að
mamalygan virtist koma út um
eyru hans. Hann hafði rannsakað
mataræði öldunganna meira en
nokkur annar. Kornmylsnan er
kölluð mamalyga, hún er borðuð
heit með hverri máltíð.
„Við skulum nú líta á málið
með augum matarsérfræðings-
ins,“ sagði hann og varð alvarleg-
ur, „mamalyga og kornstönglar
eru helztu fastafæðutegundirnar,
sem þeir neyta. Við vitum að
kornolía hefur góð áhrif á mót-
stöðuafl vefja gegn æðakölkun og
sömuleiðis gegn alls kyns sýklum.
Það verndar hjartað. Þeir borða
kjöt soðið, en þannig inniheldur
það mikið magn próteins. Kjötið
er ferskt, beint af skepnunni.
Þeir geyma aldrei kjöt í frysti,
einfaldlega vegna þess að þeir
hafa enga frystiskápa. Þegar kjöt-
ið er soðið kasta þeir soðinu. Ykk-
ur finnst þetta kannski slæm
eyðsla á kjötkrafti, en svo er ekki.
Kjötkraftur getur verið hættuleg-
ur, þar sem hann ýtir undir að-
skilnað magasýranna.
Þeir neyta stöðugt nýs græn-
metis, sem hefur inni að halda öll
þau vítamín, sem líkaminn þarnf-
ast. Þeir borða mjög lítið brauð,
engar brauðgerðarvörur, engar
kartöflur og þess vegna fá þeir
mjög lítið af kolefnishydrötum.
Þeir vilja ekki sjá sósur eða pyls-
ur og þess vegna eru þeir vernd-
aðir gegn allri óæskilegri dýra-
fitu. Ást þeirra á valhnetum er
enn ein dulbúin blessun. Þeir
neyta mulinna hneta í stað smjörs
og fitu og það verndar þá enn-
fremur gegn æðakölkun og sýkl-
um. Valhnetur eru mjög ríkar af
B-vítamíni.
Teið þeirra er mjög góður og
örvandi drykkur, sem hreinsar
einnig allar hættulegar leifar úr
líkamanum. Þeir, sem neyta
áfengra drykkja gera það mjög í
hófi. Þeim finnst gaman að sýnast
og þeir vilja láta ykkur halda að
þeir drekki mikið. Þeir byrja
kannski daginn með þvf að fá sér
krús af „chacha", berjavodkan-
um, sem þeir búa til sjálfir, en
hann er mun veikari en sá vodki,
sem rfkið lætur gera. Og þeir
smakka ekki dropa það sem eftir
er dagsins, nema þegar gesti eins
og ykkur ber að garði, og þeim
finnst að þeir verði heiðurs síns
vegna að sýna hina rómuðu gest-
risni sína. Hin léttu heimatilbúnu
vín, sem margir þeirra neyta við
máltíðir hafa sömu hreinsandi
áhrifin og súrmjólk. Þau hafa
inni að halda mjög góðar vínsýr-
ur.
Súrmjólkin og súri rjóminn og
það, sem þið kallið kefir eða yog-
urt, sem og sterki osturinn, sem
þeim finnst svo gott að hafa með
mamalygunni, bæta meltinguna
og hafa einnig sótthreinsandi
áhrif. Mjólkin er ekki fitu-
sprengd, hún er alveg hrá, ef svo
má að orði kveða, og er því laus
við öll aukaefni, eins og raunar
allt annað, sem þeir neyta. Þeir
hafa reyndar aldrei heyrt getið
um gerviefni í mat.
Hunang og valhnetur hjálpa
þeim að viðhalda kynorku sinni,
en henni halda þeir yfirleitt fram
til hins síðasta. Þetta er mjög mik-
ilvægt atriði, sem rennir frekari
stoðum undir þá kenningu okkar,
að kynorka og langlífi fari yfir-
leitt saman. Valhnetur og hunang
eru lostavekjandi. Þeir gróður-
setja valhnetutré f görðum sínum
og hvert heimili hefur sitt bý-
flugnabú.“
Hann brosti, rétt eins og hann
vildi segja: „Þetta ættuð þið að
segja vinum ykkar þegar þið kom-
ið heim!“ Ég hugsaði mér að gera
þetta og sá þá fyrir mér stórverzl-
anir, þar sem allar birgðir af val-
hnetum og hunangi hefðu verið
keyptar upp af miðaldra mönn-
um. <
„Annað lostavekjandi efni er
paprika. Þér spurðuð um gildi
hennar, en ég veit satt að segja
ekki hvert það er. Það er vitað, að
hvergi í heiminum er hennar
neytt eins mikið og í Abkhazíu.
Paprikurnar eru misjafnar að út-
liti, langar, mjóar og blóðrauðar.
Öldungarnir hafa sennilega sagt
ýkkur, að lífið sé ómögulegt án
papriku."
Það höfðu þeir svo sannarlega
gert. Á þessum árstíma hanga
paprikublómin líkt og þyrnisveig-
ar í görðum þeirra, þar sem þau
eru þurrkuð fyrir veturinn. Þegar
við spurðum um áhrifin sögðu
öldungarnir, að þeir ættu allt að
þakka paprikunni, heilsu sína,
gott skap, — jafnvel börnin. Tar-
gil Makhty sagði, með glampa í
augum: „Maður lifir ekki án pap-
ríku.“
Rakhaima Butba vildi endilega
gefa mér paprikublóm til þess að
taka með mér til Bandarfkjanna
og þegar ég færðist undan varð
hún hálfmóðguð og muldraði:
„Þeir vita ekki hvað það er sem
gerir þeim gott.“
Eftir stutta þögn sagði dr. Sich-
inava: „Ef þú rannsakar matar-
æði þeirra nákvæmlega hefurðu
mest gaman að því að sjá, hvernig
það varð í rauninni til. Þeir hafa
auðvitað aldrei lesið um mataræði
í bókum, Einfaldlega vegna þess
að þeir eru ólæsir. Matur er hins
vegar mannsins megin og þess
vegna er ómótmælanlegt, að þeir
eiga langlífi sitt mataræðinu að
þakka. Nú gætirðu spurt, hvers
vegna verður þá ekki hver einasti
maður í landinu 130 ára, borða
ekki allir sams konar fæðu? Svar-
ið er jú, en þó ekki alveg. Aðrir
neyta brauðs, pylsa, smjörs, sæt-
inda og brauðgerðarbrauðs. Þeir
borða ekki nóg af grænmeti eða
mjólkurvörum. Þeir borða of
seint á kvöldin og of mikið. Og
þeir drekka. Þeir brjóta allar
reglur og deyja þvf ungir. Vissu-
lega geta menn orðið 130 ára hér,
ef þeir reyna mikið til þess, en ég
held þó að menn muni þurfa að
leggja hart að sér hér.“
Þetta sama kvöld vorum við í
veitingasalnum á neðstu hæð Hót-
el Abkhazia, þar sem við héldum
kveðjuboð fyrir vini okkar í Suk-
humi. Þeir höfðu komið, þeirra á
meðal hinn sorgmæddi Kostya
Borchelia og hinn ungi ljósmynd-
ari okkar Varuzhan Melikyan, en
hann hafði tekið fyrir okkur frá-
bærar ljósmyndir á Leica vélina
sfna, sem var að minnsta kosti
tvisvar sinnum eldri en hann
sjálfur. Að venju var veitingasal-
urinn yfirfullur af fólki. Dans-
hljómsveit lék fyrir gestina. Ung-
ir Grúsíumenn dönsuðu, hver við
annan, þar sem þeir höfðu skilið
konur sínar eftir heima sam-
kvæmt venju. Þeir stöppuðu fast
til jarðar er þeir stigu hefð-
bundna þjóðdansa. Á hverju
borði var fjöldinn allur af vín-
flöskum, létt vín og kampavín.
Hver einasti maður drakk af
kappi í samræmi við þjóðarsið.
Um mitt kvöld voru æði margir
orðnir kófdrukknir, þeir skjögr-
uðu um salinn, glaseygðir og illa á
sig komnir. Við borð eitt, ekki
fjarri okkur, stóðu tveir menn
upp og skoruðu hvor á annan f
„chug-a-lug“, kappdrykkju f
kampavíni. Þjónarnir komu með
fjórar óáteknar flöskur og helltu
kampavfninu í blómapotta. Menn-
irnir tveir stukku á fætur, lyftu
pottunum, störðu hvor á annan og
hófu drykkjuna. Innan skamms lá
annar þeirra máttvana á borðinu
með andlitið oní hálffullum pott-
inum. Hinn lauk sfnum skammti,
sneri pottinum á hvolf sigri hrós-
andi og lagði af stað til hljóm-
sveitarinnar. En komst aldrei alla
leið. Hann féll á gólfið í vímu. Þá
sagði Kyucharyants:
„Þeir reyna mikið.“
En þetta var í Sukhumi. Öld-
ungarnir, stolt þjóðarinnar voru
nú í fasta svefni í þorpum sínum
handan fjallahlíðanna og þeir
gerðu meira en að bæta allt þetta
upp. Við okkar borð var skálað
fyrir Khfaf. Hún var fyrst þeirra
tíræðu öldunga, sem við höfðum
hitt og hún var okkur minnisstæð-
ust. Kannski vegna þess að hún
hafði sagt við mig daginn sem við
vorum f Kutol: „Er til uppsprettu-
lind æskunnar? Vissulega er hún
til ungi maður. Og það er auðvelt
að finna hana vegna þess að hún
er í okkur öllum. I okkur, hún er
við sjálf
Banvæ
við fyrstu kynni.
Flugur falla fyrir honum,
unnvörpum,
allt sumarið.
Handhægur staukur,
sem stilla má hvar sem er,
þegar flugurnar angra.
Biðjið um Shell
flugnastaukinn.
Fæst á afgreiðslustöðvum
okkar um allt land.
Shelltox
Oliufélagið Skeljungur hf
Shell
1 f Nv
l y WH ■ ■
sending
af þessum vinsælu
\ W n i sumarskóm tekin upp á morgun Stæröir 35-41.

uElSlFf