Morgunblaðið - 28.10.1975, Blaðsíða 10

IQ MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 1975
Menntamálaráðherra:
„Verðum að mæta vand-
anum á raunhæfan hátt”
Frá umræðum um stefnuræðu forsætisráðherra
Forsætisráðherra, Geir Hallgrímsson, flutti stefnuræðu
stjórnarinnar á Alþingi sl. fimmtudag. Ræðan var birt f heild 1
Mbl. sl. föstudag. Umræður á Alþingi, sem fylgdu f kjölfar
stefnuræðunnar, verða hér á eftir lauslega raktar, efnislega. Að
sjálfsögðu er ekki um nákvæma frásögn að ræða, en hún gefur
vonandi sýnishorn af aðalinntaki f máli hvers og eins:
Ragnar Arnalds (K). „Illar blik-
ur á lofti, stéttaátök framundan“
Ragnar minnti i upphafi á
stefnuræðu forsætisráðherra frá
5. nóv. 1974. Hún hefði einnig
fjallað um vanda efnahagslífsins.
Hafa mál breytzt til batnaðar
síðan? spurði ræðumaður. Þau
hafa ekki breytzt að öðru leyti en
því, að vandinn hefur vaxið. Ræð-
an er því hin sama nú og þá.
Verðbólgan hefur vaxið, í stað
gjaldeyrisvarasjóða er vaxandi
skuldasöfnun erlendis, halla-
rekstur hjá ríkissjóði, fjárfest-
ingar- og verðjöfnunarsjóðir tóm-
ir. Lífskjör almennings hafa
versnað um meir en 30% frá því í
tíð vinstri stjórnar.
Verðbólguvöxturinn er ekki
nema að hluta til af erlendum
toga spunninn. Kannski tíunda
hluta. Ástæðan er stjórnleysi
heima fyrir, sifelldar gengislækk-
anir og hlutur opinberrar skatt-
heimtu í þjónustu og vöruverði.
Ríkisstjórnin kann að hafa tekið
við vandamálum, en hún hefur þá
hnoðað utan á þau en ekki leyst.
Langlundargerð verkalýðsins
er þrotið, sagði ræðumaður. Það
eru illar blikur á lofti og harð-
vítug stéttaátök framundan.
Ekkert getur komið f veg fyrir
það, nema skjót viðbrögð stjórn-
valda. Það þarf samræmdar að-
gerðir launþegasamtaka og
stjórnvalda. Stöðva þarf innflutn-
ing á tiltæknum vörutegundum.
Leiðrétta kjör almennings.
Lækka vexti á rekstrarlánum.
Hækka lífeyrisgreiðslur, lækka
verðlag, lækka söluskatt, sk'att-
leggja verðbólgugróða, umvenda
afskriftareglum til skatts.
Með skattlagningu verðbólgu-
gróða og nýjum afskriftareglum
getur ríkissjóður náð þúsundum
milljóna viðbótartekna („líklega
4000 m.kr.“) Handhafar slíkra
fríðinda þurfa ekki sízt að leggja
sitt af mörkum á erfiðleikatimum
í þjóðarbúinu.
Loks fjallaði ræðumaður um
landhelgismál og viðræður í
Lundúnum. Sagði hann út í hött
að tala um viðræður og samninga,
eftir niðurstöður I framkominni
skýrslu Hafrannsóknastofnunar-
innar um ástand fiskstofna á
Islandsmiðum.
Ólafur Jóhannesson viðsk.ráð-
herra: „Getum ekki haldið áfram
aö lifa um efni fram.“
Ráðherrann sagði meginmark-
mið ríkisstjórnarinnar vera: 1) að
draga úr viðskiptahallanum við
útlönd, 2) að hefta verðbólguna,
3) að tryggja fulla atvinnu. Tekizt
hefur að halda uppi fullri at-
vinnu, þrátt fyrir vanda efnahags-
lífsins, og þrátt fyrir víðtækt at-
vinnuleysi af völdum efnahags-
kreppu i nágrannalöndum. Hins
vegar hefur ekki tekizt í nægjan-
legum mæli að stémma stigu við
skuldasöfnun erlendis, né að
hemja verðbólguna.
Ráðherrann sagði að vandinn
væri minni nú, ef rétt hefði verið
brugðist við þegar í ársbyrjun
1974. Hins vegar væri með marg-
háttuðum aðgerðum að því stefnt,
að ná tökum á þessum vanda.
Ekki væri lengur um neitt val að
ræða. Ef við héldum áfram að lifa
um efni fram, þ.e. á erlendri
skuldasöfnun, með vaxandi verð-
bólguhraða og viðskiptahalla,
myndi slíkt óhjákvæmilega leiða
til stöðvunar i atvinnurekstri og
atvinnuleysis, fyrr en síðar.
Af þessum sökum væri óhjá-
kvæmilegt að grípa til fyrirhug
aðra aðhaldsaðgerða f ríkisfjár-
málum nú. Stefna þyrfti að meira
jafnvægi í þjóðarbúskapnum, sem
væri forsenda þess, að hægt væri
að hemja verðbólguvöxt og hægja
verulega á honum. Jafn nauðsyn-
legt væri að draga úr viðskipta-
hallanum við útlönd.
Þá sagði viðskiptaráðherra að
athuga þyrfti tekjuskiptinguna í
þjóðfélaginu. Lfta þyrfti á raun-
tekjur manns, hvort sem þær
lægju í augum uppi eða ekki.
Leysa þyrfti efnahagsvandann
með nýjum ráðum. Athuga þyrfti
gaumgæfilega niðurfærsluleið
launa og verðlags, eða eins og
ráðherra orðaði það, „hverfa frá
því að leysa vandann með því að
skrúfa upp á við, reyna fremur að
vinda ofan af“.
Þá ræddi ráðherrann um kjara
mál og nauðsyn heilbrigðs
samstarfs launþegasamtaka og
ríkisvalds um kjaramál. Varaði
hann við aðgerðum, sem ykju á
vandann eða gengju þvert á
landslög.
Þá ræddi hann landhelgismál-
in, samningaviðræður, skýrslu
Hafrannsóknastofnunar og sagði,
að samkomulag væri „útilokað,
nema litið verði af fullri sann-
girni á aðstæður okkar, fiski-
fræðilegar og efnahagslegar."
Ráðherrann ræddi margháttaða
lagagerð á vegum þeirra ráðu-
neyta, er hann stýrir, breytingar á
Gylfi Þ. Gfslason.
umferðarlögum, hegningarlögum,
réttarfarslögum, dómstólakerfi og
fl.
Um fjárlagagerð sagði ráðherr-
ann: „Fjármál rikisins eru nú að
mínum dómi eitt veigamesta
vandamálið. Verður af þeim sök-
um að vanda mjög til fjárlaga-
gerðar. Þar þarf að sýna gætni og
aðhald. Það er náuðsynlegt að
staða rikissjóðs verði styrkt. Það
er i raun fjórða ófrávíkjanlega
stefnumiðið."
Ráðherrann sagði mikinn vanda
á höndum þjóðarinnar. Hins
vegar værum við betur í stakk
búnir að mæta honum en nokkru
sinni áður. „Sjálfsagt er að segja,
að við höfum farið full hratt á
ýmsum sviðum. Þess vegna hafa
farið um okkur nokkrir vaxtar-
verkir. En án framvindu og fram-
fara liðinna ára, væri erfiðar við
vandann að fást. Ekki er rétt að
kvarta nú, þó við siglum í nokkru
mannraunaíshrafli um skeið eða
þurfum um sinn að draga úr öku-
hraðanum. ..“
Benedikt Gröndal (A): „Vandinn
hefur vaxið".
Benedikt ræddi fyrst um
kvennafrídag og jafnstöðubaráttu
íslenzkra kvenna. Því næst vék
hann að stefnuræðu forsætisráð-
herra. Sagði hann stefnuræðu
hans nú andstæðu fyrri stefnu-
ræðu frá sl. hausti. Draumarnir
væru horfnir. í stað þess að verð-
bólgan færi í 15%, sem sþáð hefði
verið, hefði verðbólguhraðinn
fremur vaxið en hitt.
Benedikt sagði Alþýðuflokkinn
meðmæltan viðræðum vegna
útfærslu landhelginnar — en
ótvlrætt andvfgan öllum veiði-
heimildum innan 50 mfln'a marl^a.
Hann fagnaði væntanlegri löggjöf
um skynsamlega nýtingu hinnar
nýju fiskveiðilandhelgi. Sú lög-
gjöf hefði raunar mátt liggja fyrir
þegar að útfærslunni kom.
Olafur Ragnar Grfmsson,
Benedikt Gröndal,
Útlitið í efnahagsmálum þjóðar-
innar hefur aldrei verið jafn
ískyggilegt. Verðbólguvöxturinn
ætti ekki hvað sízt rætur f ýmsum
stjórnunaraðgerðum, gengisfell-
ingum og sköttun, sem hækkaði
verðlag. Nefndi hann m.a. 12%
vörugjald. Nú ætti hins vegar að
afnema þetta gjald, sem þýddi
verðlækkun tiltekins innflutts
varnings, sem naumast myndi
minnka eftirspurn f hann og
gjaldeyriseyðslu. Hins vegar
myndu mjólkur- og kjötvörur
hækka, með lækkun niður-
greiðslna, sem kæmi ver við þorra
fólks.
Fyrirhugaður niðurskurður al-
mannatryggingakerfisins væri
hættuboði. Að vísu væri sjálfsagt
að endurskoða kerfið sem slíkt, að
Alþ.fl myndi berjast hart gegn
hvers kyns kjaraskerðingu
aldraðra, örkumla og sjúkra.
Ragnar Arnalds,
Geir Gunnarsson,
Karvel Pálmason,
Rætt væri um hömlur á verð-
bólgu, en ekki hverjar þær yrðu.
Rætt væri um niðurfærsluleið, en
ekki í hverju hún væri fólgin.
Lækka ætti ríkisútgjöld, en óvíða
fylgdi með, hvar Iækkanir kæmu
niður, sbr. almannatrygginga-
kerfið. Þolinmæði launafólks
væri á þrotum. Ríkisstjórnin virt-
ist veik og réikul, þrátt fyrir fjöl-
mennt þinglið.
En vandinn væri fyrir hendi,
vaxandi og aðkallandi. Rangt væri
að reyna minnka hann í augum
þjóðarinnar.
Karvel Pálmason (SFV):
„Byggðafjandsamleg stefna“.
I stað hægari verðbólgu, sem
lofað var, hefur vöxtur hennar
aldrei verið meiri, sagði Karvel
Pálmason. Stjórn ríkisfjármála
kemur m.a. fram í því, að skuld
rfkissjóðs við Seðlabankann var
að meðaltali 4 milljarðar á árinu
Vilhjálmur Hjálmarsson,
Ólafur Jóhannesson,
Lárus Jónsson,
1974, en 8 milljarðar á yfirstand-
andi ári. Skuldasöfnum erlendis
hefur og farið stór vaxandi. Þann
veg hefur hægri fjármálastjórn
okkar tekizt.
Fjárlagafrumvarp það, sem lagt
var fram nýverið, gerir einkum
ráð fyrir aðhaldi og samdrætti í
útgjaldaliðum, sem hitta fyrir
hagsmunamál fólks f strjálum
byggðum landsins. Þar á að skera
niður, sem og í tryggingakerfinu,
þar sem þeir smæstu eru fyrir.
Skattbyrðin mun vaxa, þar sem
skattvísitala hækkar aðeins um
hluta verðbólgunnar eða 25%.
Fjárlagafrumvarp nú væri
sömu tegundar og 2000 m.kr.
niðurskurður fjárlaga yfirstand-
andi árs, þ.e. kæmi einkum niður
á landsbyggðinni.
Þá ræddi Karvel um nauðsyn
jöfnunar á skattbyrðinni, sem
væri með eindæmum ranglát,
flokksstjórnarfund SFV, álykt-
anir hans o.fl.
Að lokum vék ræðumaður að
landhelgismálinu. Hann sagði að
fögnuður þjóðarinnar við
útfærslu í 200 sjómílur væri
blandinn ugg og kvíða. Ekki af
utanaðkomandi ástæðum, heldur
vegna vantrausts á rfkisstjórn-
inni, sem væri hikandi í málinu
og samningafús. Skýrsla Hafrann-
sóknastofnunar tæki af allan vafa
um, að um ekkert væri að semja.
Stefnt væri að hruni þorskstofns-