Morgunblaðið - 18.12.1975, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1975
Matthias Á Mathiesen:
Óhjákvæmilegt að halda vörugjaldi
að hluta til að ná jafnvægi í
ríkisfjármálum
HER FER á eftir ræða Matthfasar
A. Mathiesen, fjármálaráðherra,
um framlengingu vörugjaldsins:
Framsöguræða fyrir breyt-
ingartillögum við frumvarp til
laga um sérstakt tímabundið
vörugjald.
• Tillögurnar, sem fluttar eru á
þingskj. 198 fela það í sér í stað
þess, að hið sérstaka vörugjald
falli að fullu niður í ársbyrjun
197(>, lækkí það f áföngum á
næsta ári Dannig verður gjaldið
10% fyrstu átta mánuði
ársins, 6% síðustu fjóra
mánuði ársins en falli
síðan niður um áramótin
1976/1977. Áætlað er að tekjur af
gjaldinu á árinu 1976 verði um
2.200 m. kr. Jafnframt er ákveðið,
að úr þeirri lækkun niður-
greiðslna, sem ráðgerð var á
næsta ári í fjárlagafrumvarpinu,
verði dregið að mun. Verður lagt
til, að fjárveiting til niðurgreiðslu
vöruverðs verði 700 m. kr. hærri
en var í frumvarpinu í upphaf-
legri gerð. Þessi ákvörðun er
nauðsynleg til þess að halda
þeirri megínstefnu fjárlagafrum-
varpsins, að það feli ekki i sér
aðgerðir, sem valdi verðhækkun
— fremur hið gagnstæða.
Þessar ráðstafanir teknar
saman styrkja því fjárhag ríkis-
sjóðs um 1.500 m. kr. á næsta ári
frá því, sem annars hefði orðið.
Ástæðurnar til þess að þessar til-
lögur eru nú fluttar eru einkum
tvær.
1 fyrsta lagi er sýnt, að fjárhags-
staða rikissjóðs á árinu 1975
verður mun erfiðari en ætlað var
á miðju ári, þegar vörugjaldið var
á lagt.
Þótt hið sérstaka vörugjald
virðist munu skila nokkru minni
tekjum en ætlað var, eða 1.300 m.
kr. í stað 1.700 m. kr., eru nú
horfur á, að innheimtar tekjur
ríkissjóðs á árinu 1975 verði um
50 milljarðar króna, eða svipaðar
og áætlað var í sumar. Hins vegar
verða útgjöldin í heild líklega
54—55 milljarðar, að teknu tilliti
til lánahreyfinga má því búast
við, að greiðsluhalli rikissjóðs
verði um 3,5 milljarðar á árinu.
Hér veldur mestu að enn eru að
koma fram margvísleg tafin áhrif
af þeirri öru verðbólgu sem
geisað hefur hér undanfarin tvö
ár. Þótt á síðari helmingi þessa
árs hafi hægt stórlega á verð-
hækkunum eru enn að koma fram
víða í ríkisbúskapnum kostnaðar-
hækkanir, sem teygja sig langt
aftur. Af þessum sökum verður
við endanlega afgreiðslu fjárlaga
að reikna með vöxtum og af-
borgunum af skuldum ríkissjóðs
við Seðlabankann, sem stofnað
hefur verið til á þessu ári. Til
þessa verður að ætla a.m.k. 900 m.
kr. Auk þessa koma til skuld-
bindingar vegna sjávarútvegsins,
sem nú á við örðuga afkomu að
búa, í fyrsta lagi skuldbinding
vegna gengistryggingar inn-
stæðna i Verðjöfnunarsjóði fisk-
iðnaðarins, sem lögum samkvæmt
fellur á ríkissjóð, en til þessa
verður að ætla um 350 m. kr. á
næsta ári, en auk þess er hér um
að ræða sérstaka ábyrgð ríkis-
sjóðs á greiðslugetu frystideildar
Verðjöfnunarsjóðs vegna fram-
leiðslunnar október til desember
1975, aukið framlag til ríkis-
ábyrgðarsjóðs vegna togaralána
og skuldbindingar vegna Iána,
sem tekin hafa verið til þess að
létta kröfum lífeyrissjóða
sjómanna af togaraútgerðinni, þá
má nefna útgjaldaauka vegna
togarakaupa Hafrannsóknastofn-
unar. Þessar skuldbindingar
vegna sjávarútvegs gætu numið á
næsta ári um 900 m. kr. Auk
þessarar fjárþarfar liggja nú
skýrar fyrir ýmis atriði um
óhjákvæmileg útgjöld, sem lítt
voru kunn eða eigi lágu Ijós fyrir
þegar frumvarpið var samið.
Þessi atriði nefndi ég þegar við 1.
umræðu um fjárlagafrumvarpið
og verður gerð nánari grein fyrir
þeim við 3. umræðu, en þá verður
einnig gerð grein fyrir endur-
skoðun tekjúáætlunar til sam-
ræmis við ríkjandi verðlag og
kaupgjald. Niðurstaðan verður sú
að óhjákvæmilegt sé að halda
vörugjaldinu að hluta á næsta ári,
til þess að koma á því jafnvægi í
ríkisfjármálum, sem er forsenda
efnahagsjafnvægis.
Önnur meginástæða þess að sú
leið er valin að halda vörugjald-
inu að hluta lengur en ætlað var
er þróun utanríkisviðskipta á
árinu 1975. Þrátt fyrir mikinn
samdrátt innflutnings eins og að
var stefnt, hefur viðskiptahallinn
orðið mun meiri en ætlað var og
gjaldeyrisstaðan því afar tæp.
Ástæðan er fyrst og fremst
erfiðara útflutningsárferði en
reiknað var með. Á allra síðustu
mánuðum hefur innflutningur
auk þess fremur virzt vera að
örvast. Við þessar aðstæður
verður að telja hyggilegt að svipta
ekki burt í einu lagi vörugjaldinu,
sem þótt almennt sé, leggst fyrst
og fremst á ýmsar innfluttar vör-
ur, sem naumast verða taldar til
lífsnauðsynja. Ég tel víst, að þessi
skojlun mín eigi mikið fylgi meðal
þingmanna og raunar alls al-
mennings, ekki sízt þar sem þessi
gjaldtaka gerir kleift að halda
meiri niðurgreiðslu á búvöru en
annars yrði.
Sigurlaug Bjarnadóttir (S) og
Ragnhildur Helgadóttir (S) hafa
flutt tillögu til þingsályktunar,
sem felur rfkisstjórn könnun á
því, að Lífeyrissjóður bænda
greiði bændakonum allt að 3ja
mánaða fæðingarorlof (sem
flestar útivinnandi konur njóta
nú). Skal í því skyni leitað sam-
ráðs við Búnaðarfélag íslands,
Stéttasamband bænda og Lífeyr-
issjóð bænda. Alit og niðurstöð’ur
frá þessum aðilum skulu liggja
fyrir áður en Alþingi kemur sam-
an haustið 1976.
í greinargerð er vitnað til laga
frá sl. vori, sem gera ráð fyrir því,
að konur innan ASl fái frá nk.
áramótum greitt fæðingarorlof
við barnsburð, þ.e. njóti atvinnu-
leysisbóta úr atvinnuleysistrygg-
ingasjóði í 90 daga samtals. Löngu
áður höfðu konur innan BSRB
hlotið hliðstæðan eða fyllri rétt.
I greinargerð segir ennfremur:
„Til Lífeyrissjóðs bænda var
stofnað árið 1970 með sérstakri
löggjöf. Tekjur sjóðsins eru ið-
gjöld bænda, sem eru sjóðfélagar,
og eru innheimtar af búvöruverði
sem ákveðinn hundraðshluti þess.
Á móti iðgjöldum sjóðfélaga kem-
ur og sérstakt gjald, sem lagt er á
allar búvörur og nemur ákveðn-
um hundraðshluta ár hvert þann-
ig, að hann samsvari 6% framlagi
af reiknuðum heildarlaunum
allra bænda, er þeim ber að
greiða iðgjald af samkvæmt lög-
unum. Sjóðfélagar eiga rétt á
greiðslu ellilífeyris við 67 ára ald-
ur samkvaémt ákveðnum reglum,
svo og örorkubótum, ef til kemur
orkutap til langframa eftir lækn-
ismati.
Þá er og ákvæði í lögunum um,
að Stofnlánadeild landbúnaðarins
eigi rétt á lánum, er nemi 25% af
árlegum iðgjöldum og framlögum
í sjóðinn fyrstu 15 starfsár hans.
Sjóðsstjórn er einnig heimilt að
veita lán til íbúðabygginga fyrir
sjóðfélaga gegn veðrétti í fast-
eigninni og enn fremur, í samráði
við Stofnlánadeild landbúnaðar-
ins, til vinnslustöðva landbúnað-
arins, gróðurhúsa og fleiri stofn-
ana, er starfa á vegum sjóðfélaga.
Allt eru þetta þörf og verðug
verkefni, sem síst er ástæða til að
gera lftið úr. En það er álit flutn-
ingsmanna, að konur til sveita, er
fæða bændum sínum börn og taka
Bein verðlagsáhrif af tillögum
frumvarpsins svo breyttu verða
þau, að i stað lækkunar verðlags á
mælikvarða framfærsluvísitölu
um 10—11 F-stig vegna afnáms
vörugjaldsins kemur lækkun f
upphafi ársins um 1)4—2 F-stig
og síðan um 3)4—4 F-stig til við-
bótar frá 1. ágúst 1976. Til
viðbótar við þessi verðlækkunar-
áhrif koma svo áhrif tollalækkana
um 800 til 900 m. kr. frá ársbyrj-
un skv. tollskrárlögum, sem
meta má sem 1)4 til 2 F-stig.
Ahrifin af niðurgreiðslubreyting-
um, sem nú eru ráðgerðar, yrðu
2V4 til 3 F-stig til hækkunar í
ársbyrjun en 4 F-stig alls, þegar
allt væri fram komið. Þannigyrðu
þessar aðgerðir ekki til að hækka
almennt verðlag í landinu á næsta
ári, fremur hið gagnstæða, þar
sem vörugjaldið og tollarnir ættu
að hafa víðtækari verðlagsáhrif
en fram koma í framfærsluvísi-
tölu.
jafnframt virkan þátt í fram-
leiðslu búsins, væru ekki síður
vel komnar að stuðningi frá sjóðn-
um i sambandi við barnsburð,
sem óhjákvæmilega og eðlilega
leggur á þær mikið aukaerfiði og
útgjöld.
Nú er það vitað mál, að enda
þótt sú ákvörðun yrði tekin, f
anda þessarar tillögu, að bænda-
konur yrðu í framtíðinni aðnjót-
andi fæðingarorlofs úr lffeyris-
sjóði sínum, þá yrði enn allstór
hópur kvenna, heimavinnandi
húsmæðra, afskiptur i þessu til-
liti. Ber að sjálfsögðu að vinna
áfram að því, að allar íslenskar
konur sitji hér við sama borð.
Væri eðlilegt, að við þá endur-
skoðun lífeyrissjóðakerfis lands-
manna, er nú stendur yfir,
væri þetta mál tekið til sérstakrar
skoðunar.
Flutningsmönnum þykir eðli-
legt, að ákvörðun í þessu máli, er f
tillögunni felst, verði tekin í sam-
ráði við samtök bænda og forráða-
menn lífeyrissjóðs þeirra. Lengd
fæðingarorlofs, upphæð og tilhög-
un orlofsgreiðslna eru þar megin-
atriði, sem athugunar þurfa við.“
Fern lög
frá Alþingi
ÞUNGUR skriður er nú á þing-
störfum og voru fern lög af-
greidd á dagfundi f gær og
ekki útilokað að fleiri fylgdu f
kjölfarið, ef sfðdegis- eða
kvöldfundir yrðu, sem Ifklegt
var talið.
Lögin, sem afgreidd vóru
eru þessi: 1) Lækkun lögbund-
inna framlaga á fjárlögum
(um 5%) 2) breyting á lögum
um eignaskatt (þ.e. hækkun á
fasteignamati til eignaskatts,
2,7-földun, og tvöföldun á
skattfrjálsri nettóeign), 3)
Launaskattur, framlengdur
óbreyttur og 4) Snjóflóð f
Norðfirði og fjáröflun til Við-
lagasjóðs (þ.e. ráðstöfun fjár
til að framfylgja fullum bót-
um til Neskaupstaðar o.fl.).
Sem kunnugt er tekur síðan
Viðiagatrygging Islands við, er
Viðlagasjóður hættir störfum.
Rannsóknir og
nýting á sjávargróðri
Fimm þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, Þorv. Garðar Krist-
jánsson, Pétur Sigurðsson, Jón
Árnason, Guðlaugur Gfslason
og Sverrir Hermannsson flytja
tillögu til þingsályktunar um
rannsóknir og hagnýtingu á
sjávargróðri við Island. Sam-
kvæmt tillögunni skal 5 manna
nefnd gjöra tillögu um aðgerðir
til að efla rannsóknir á sjávar-
gróðri, annarsvegar með tilliti
til uppeldisstöðva nytjafiska og
hins vegar með hagnýtingu sæ-
þörunga fyrir augum. Skulu
þrír nefndarmanna skipaðir
samkvæmt tilnefningu Haf-
rannsóknastofnunar, Háskóla
íslands og Iðnþróunarstofnun-
ar Islands, er tilnefni einn
mann hver aðili. Tveir skulu
skipaðir án tilnefningar og skal
annar þeirra vera formaður
nefndarinnar. Nefndin Ijúki
störfum fyrir næsta þing. I
greinargerð segir m.a.:
„Sumarið 1963 hóf dr. Sigurð-
ur Jónsson rannsóknir á ís-
lenskum sjóþörungum í sumar-
leyfum frá háskólanum f París,
þar sem hann starfar sem einn
fremsti vísindamaður í sjávar-
gróðri, sem nú er uppi. Rann-
sóknir þessar voru gerðar á eig-
in vegum, en að nokkru leyti
með styrk, sem Alþingi veitti.
Voru þær í beinu framhaldi af
rannsóknum dr. Helga. Þær
stefndu að könnun afskekktra
og áður órannsakaðra fjöru-
svæða í eyjum og á annesjum
víða kringum landið. Arið 1971
fékkst styrkveiting frá Atlants-
hafsbandalaginu til rannsókn á
sæflóru íslands bæði frá fræði-
legu og hagnýtu sjónarmiði.
Var þá gerður út 8 manna
fransk-íslenskur leiðangur
kringum landið undir stjórn dr.
Sigurðar Jónssonar og Sigurðar
V. Hallssonar efnaverkfræð-
ings. Megináhersla var lögð á
könnun djúpgróðursins, dýpt-
ardreifingu hans, tegundasam-
setningu og efnismagn. Mikils-
verðar upplýsingar fengust um
sæflóruna i þessum leiðangri
og margar tegundir sjóþörunga
fundust, sem ekki var vitað um
áður að yxu við strendur lands-
ins. Á sama tíma hefur dr. Sig-
urður fylgst með þróun sjávar-
gróðursins, sem er að vaxa upp
í Surtsey, og gert samanburðar-
könnun á sjógróðri í Vest-
mannaeyjum.
Loks ber að minnast á hag-
nýtar rannsóknir, sem Sigurður
V. Hallsson hefur unnið að alla
tíð síðan árið 1957. Hefur hann
unnið mest að þessum rann-
sóknarstörfum fyrir eigið frum-
kvæði og á eigin vegum, en
stundum notið styrks opinberra
aðila. Þessar rannsóknir Sig-
urðar V. Hallssonar hafa eink-
um snúist um tekju, vinnslu,
efnainnihald og uppskeru-
möguleika á vissum nytjaþör-
ungum. Með þessum rannsókn-
um sínum, tilraunum með
vinnsluaðferðir og markaðsat-
hugunum tókst honum að
leggja grundvöll að nýjum at-
vinnurekstri, þar sem er þör-
ungavinnslan að Reykhólum.
Þekking manna á íslensku
sæflórunni hefur vissulega
aukist á sfðari árum. Hins er þó
að gæta, að rannsóknir á sjávar-
gróðrinum hafa mest verið
framkvæmdar fyrir framtak
einstakra manna, sem sáu nauð-
syn á áframhaldandi rannsókn-
um. En í dag er hvergi unnið
skipulega að rannsókn hinna
botnlægu sjóþörunga við ís-
lenskar rannsóknarstofnanir.
Mörg verkefni eru því enn
óleyst. Þau krefjast ýmist frum-
athugana eða endurmats í ljósi
nýrra aðferða og breyttra við-
horfa.
Rannsóknir á sjávargróðrin-
um stefna að heildarsamantekt
um íslensku sæflóruna. Það
hefur grundvallarþýðingu fyrir
aukna þekkingu á lffríki sjávar-
ins við Island. En það varðar
annars vegar uppeldisstöðvar
nytjafiska, viðgang fiskstofn-
anna og þar með framtið sjávar-
útvegsins í landinu, og hins
vegar varðar þetta hagnýtingu
sjávargróðurs sem hráefnis til
iðnaðarframleiðslu.
Hér er því um að ræða eitt
hið mikilvægasta mál sem hugs-
ast getur. Islendingar hafa ekki
efni á að láta reka á reiðanum í
þessu máli. Við eigum líka á að
skipa hæfustu mönnum og
stofnunum er til þarf. En taka
verður upp heildarstjórn og
gera samræmdar aðgerðir, svo
að nútíma vísindi og táekni
verði hagnýtt sem best á svo
mikilvægum vettvangi sem hér
um ræðir fyrir atvinnuvegi og
lífsbaráttu þjóðarinnar. Þess
vegna er tillaga þessi til þings-
ályktunar lögð fram.
Þingsályktunartillaga:
Fæðingarorlof
bændakvenna