Morgunblaðið - 03.12.1976, Blaðsíða 23

'
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. DESEMBER 1976
23
Eignarráð á landinu, gögnum og gæðum:
Ógrímuklæddnr
kommúnismi
— segir Albert Guðmundsson um tillögu Alþýðuflokksins
FRUMVARP þingmanna
Alþýðuflokksins um
eignarráð yfir landinu,
gögnum þess og gæðum,
snertir grundvallaratriði í
afstöðu manna til þjóð-
mála: eignarréttinn. Það er
því að vonum að skiptar
skoðanir hafi verið um
frumvarpið I efri deild
Alþingis, þar sem það hef-
ur verið til umræðu undan-
farið. Hér á eftir verða
lauslega raktir helztu
efnisþræðir í máli þing-
manna (í síðari hluta fyrri
umræðu) í deildinni 29.
nóvember sl. Fyrst eru
raddir gagnrýnenda og
loks flutnings- og fram-
sögumanns, Braga Sigur-
jónssonar (A).
Frumvarpið
ónauðsynlegt.
Steinþór Gestsson (S) sagði
frumvarpið algjörlega ónauðsyn-
legt, ef hliðsjón væri höfð af
meintum tilgangi þess. Þeim til-
gangi er þegar náð, með ýmsum
lagasetningum, sem gera það
kleift að taka land til samfélags-
legra þarfa, ef og þegar þær eru
fyrir hendi. Þá sagði Steinþór að í
greinargerð með frumv. kæmi
fram, að ráðstefna 120 þjóða f
Vancouver f Kanada hefði komizt
að þeirri niðurstöðu um eignar-
rétt á landi, sem f tillögu Alþýðu-
flokksins fælist. Víðtæk virtust
því áhrif Alþýðuflokksins — en
sá væri þó galli á gjöf Njarðar, að
f þýðingu á Vancouversamþykkt-
inni, er frumvarpi fylgdi, kæmi
hvergi fram að land ætti fyrst og
fremst eða eingöngu að vera ríkis-
eign. I fyrsta lið þessarar fjölþjóð-
legu samþykktar er fjallað um
opinbert eftirlit á landi. Marg-
þætt opinbert eftirlit er með landi
hér. Má þar nefna ítölulög og
lagaákvæði um, að hægt sé að
efna til sérstakra landnota fyrir
þéttbýlisfólk. I öðru lagi er talað
um breytingu á notum frá land-
búnaði til þéttbýlis, sem háð skuli
opinberu eftirliti. Reglur um
þetta efni eru til staðar f íslenzk-
um lögum. 1 þriðja lagi er talað
um „óverðugan hagnað“, ef land
hækkar í verði vegna breyttra
aðstæðna, s.s. opinberra fram-
kvæmda. Hér eru lög er þetta
varðar og nú stefnt að skatti af
„sérstökum söluhagnaði". Þannig
er um flesta eða alla þætti sam-
þykktarinnar.
En lftum á 4. gr. frumvarpsins:
„Rfkinu skal skylt að kaupa
bújarðir af bændum ef þeir
óska...“ á gangverði, hús, ræktun
o.s. fv. Hér væri ekki lftil kvöð á
ríkið lögð. Alþingi er nú að velta
fyrir sér, hvort framlag til jarða-
kaupasjóðs eigi að vera 12 m. kr.
eða máske eitthvað svolftið meira.
Ætli þurfi ekki betur að hyggja
að þessari kvöð, stærð hennar og
umfangi.
Steinþór ræddi um ákvæði
jarðalaga um sumarbústaða-
hverfi, veiðirétt og fleiri þætti
málsins. Hann vék sfðan að því að
þjóðnýting á landi bænda væri
röng og hættuleg. Bújarðir væru
betur komnar í höndum bænda
sjálfra sem eign, er gengi frá kyn-
slóð til kynslóðar. Varðveizla
landsins væri ekki betur komin f
annarra höndum en þeirra, er
hefði lffsframfæri af að yrkja
það.
Sósfalisminn byrji
yfirtöku
bændastéttar.
Ólafur Þórðarson (F) sagði
það ekki nýja kenningu að rfkið
skyldi allt eiga. Hitt væri nýtt að
sósfalisminn skyldi ekki ganga
jafnt yfir allar stéttir þjóðfélags-
ins. Hann á skv. þessu frumvarpi
að bitna á bændum einum; þeir
skulu þola það, að af þeim séu
teknar eignir þeirra. Það er
sjónarmið út af fyrir sig að vera á
móti öllum eignarrétti. En að
haga afstöðu sinni til eignarréttar
eftir meintum kjörfylgislíkum er
lftilmótlegra.
tsland er að þróast f þá átt að
verða borgríki, þar sem meiri
hluti þjóðarinnar býr í einni og
sömu borginni og nærliggjandi
„svefnbæjum". Er það sjálfgefið
„réttlæti" að þessi „meirihluti"
ráði öllu landi? Hvort skyldi þá
rfkið betur til þess fallið en
sveitarfélög að eiga heimalönd?
Væri t.d. ranglæti að Norð-
lendingar réðu Norðurlandi.
Hvort skyldu forfeður Braga
Sigurjónssonar þar nyrðra hafa
samþykkt, að niðjar þeirra lytu
landstjórn að sunnan?
Deilur Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags um veiðirétt tel ég
skoplegar. Þar virðist ráða mat á
meintum kjósendavilja. Þetta
vekur athygli á hugmynd, sem nú
er f tízku að selja fslenzkum
sjómönnum réttinn til að veiöa
þorsk við strendur landsins. Það
er talað um 5 til 10 milljarði
króna. En það er maske eilftið
skrftið að það skulu vera fulltrúar
Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags sem eyða tfma Alþingis f það,
hvern veg skuli daga úr kostnaði
einstaklinga við að veiða lax í ám
landsins.
fallslega fleiri taka hér þátt f at-
vinnurekstri með einum eða
öðrum hætti en í öðrum löndum.
Aftur á móti eru ýmis stærstu
fyrirtækin f eigu ríkis eða sveitar-
félaga Banka- og fjármálavald er í
höndum ríkisins. En það greinir
okkur fyrst og fremst frá sósíölsk-
um rfkjum, að hér hefur tekizt að
tryggja frelsi og þegnréttindi
einstaklinga. Þegar ég ber saman
aðstöðu einstaklingsins hér og í
ríkjum sósfalismans, hlýt ég að
verða andvígur þvf að stíga
afgerandi spor í átt til sósfalsks
hagkerfis. Þetta frumvarp væri
stórt spor í þá átt, ef samþykkt
yrði. Og illa er farið ef einmitt
bændur verða fyrstir leiddir inn f
slfkt hagkerfi.
Ógrfmuklæddur
kommúnismi
Albert Guðmundsson (S) sagði
þjóðnýtingarfrumvarp það sem
hér væri til umræðu, ógrfmu-
klæddan kommúnasma að sfnu
mati. Að vfsu sé bændum leyft að
vinna áfram á jörðum þeim, sem
fslenzk bændastétt hafi átt f aldir,
er þeir eigi ekki lengur að hafa
rétt til að skila ævistarfi sínu, sem
f bújörðunum liggur, til
afkomenda sinna. Sfðan ræddi
Albert um ýmsar greinar frum-
varpsins, sem fælu f sér
skerðingu eignarréttar, og sagði
að sama væri, hvar borið væri
niður f frumvarpinu, hvarvetna
kæmu hrein kommúnfsk viðhorf
fram. Hann fjallaði einkum um 4.
og 5. gr. frumvarpsins, og sagði að
ákvæðin um veiðirétt væru hrein
eignaupptaka. Þar eru ákvæði
sem væru ámóta og það, ef sagt
væri við fbúðareiganda f Reykja-
vfk: fbúð þfn er svona og svona
mikils virði, við álftum það vera
10 ára leigu, eftir 10 ár ert þú
leigjandi okkar eða á götunni.
Albert sagði að lokum: Sjálfstæði
þjóðarinnar varir ekki lengur en
sjálfstæði þegnanna, einstakling-
anna, sem hana mynda. Ég vona
að þingmenn Sjálfstæðisflokksins
og annarra en sósfalista standi
sem einn maður gegn þessu frum-
varpi — og öllum öðrum, er miða f
sömu átt.
Afréttarlöng
Ingi Tryggvason (F) færði rök
fyrir þvf að afréttarlönd nýttust í
raun f þágu allra landsmanna, er
neyttu landbúnaðarafurða. Eðli-
legt er að menn greini á, hvernig
skuli hagað eignarrétti á landi. Á
sfðasta ári vóru samþykkt á
Alþingi Jarðalög, hverra megin-
inntak var að umráðaréttur lands
væri f höndum þeirra er nytjuðu
það. Þeim var einnig ætlað að
koma f veg fyrir það að eignar-
réttur lands yrði misnotaður,
þannig að f bága bryti við
almannahagsmuni. Ég tel ótima-
bært að breyta þessum lögum eða
meginlfnum þeirra, meðan ekki
er komin meiri reynsla á þau f
framkvæmd.
Stefnt að fram-
tfðar-
sósfalisma
Helgi F. Seljan (Alb.) sagði það
stefnu Alþýðubandalagsins að
stefna að framtfðarsósfalisma,
einnig að því er varðar landbúnað
og eign á landi. Hins vegar væri
naumast tfmabært að taka bænda-
stéttina eina út úr nú, meðan
þjóðfélagskerfinu væri ekki að
öðru leyti breytt samhliða. Þess
vegna gerði frumvarp Alþýðu-
bandalagsmanna ráð fyrir þvf að
bændur ættu áfram, að óbreyttum
aðstæðum, bújarðir sfnar, með og
ásamt hlunnindum sem þeim
fylgdu og hefðu fylgt. Þess vegna
væri rangt að jafna saman frum-
varpi þeirra og Alþýðuflokksins
og telja bæði söm um eignaupp-
töku. Nær væri að minu mati að
þjóðnýta á undan bújörðum ýmis
framleiðslutæki, sem kannski
hafa verið keypt fyrir nær 100%
rfkisframlög og eða lánsfé. Albert
Guðmundsson talar að vfsu fagur-
lega um einkareksturinn — en
hann er oftar en ekki aðeins á
pappfrnum, sagði Helgi F. Seljan.
Stjórnlaga-
breyting
Jón G. Sólnes (S) taidi sum
ákvæði þessa frumvarps jaðra við
stjórnarskrárbreytingu. Nefndi
hann þar til bæði 7. 03 11. gr.
frumvarpsins, þar sem rætt væri
um „bætur" fyrir eignaupptöku.
Stjórnarskráin segir hins vegar
til um, að eign megi þvf aðeins
taka f samfélagsþágu eins og það
er orðað almennt, að hún sé gold-
in fullu verði. Jón ræddi sfðan um
margrædda 17. grein jarðræktar-
lagafrumvarps frá fyrri tfð, þess
efnis, að jarðræktarstyrkir yrðu
að rfkiseign f bújörðum, en þetta
ákvæði hefði mætt andófi bænda.
Það andóf sýndi hve jarðeignin er
rfkur þáttur f viðhorfi bóndans til
landsins, sem hann yrkir. Rétt er
að eignarrétti fylgir annmarki
eða getur fylgt f vissum tilfellum
er hann flyzt milli kynslóða, en
engu að sfður er hér um að ræða
rétt, sem bændur eiga og vilja búa
við. Jón sagði alla vinnu, hvar
sem unnin væri, ræktunarstarf,
ef hún skapaði verðmæti í þjóðar-
búið, eignamyndun hjá
einstaklingum, sem rætur ættu f
verðmætasköpun, heilbrigða,
hvetjandi og þarfa. Vinstri menn
hefðu önnur viðhorf til eignar, en
þá væri líka komið að grund-
vallaratriði um þegnrétt, er skipti
mönnum f andstæðar póiitfskar
fylkingar.
Allar jarðir eign
þess opinbera
Bragi Sigurjónsson (A) sagði
það skoðun sfna að það væri
bændastéttinni til hagræðis, að
allar jarðir væru eign hins opin-
bera; að bændur hefðu þær undir
höndum sem erfðafestujarðir, og
þyrftu ekka að seija þær frá kyn-
slóð til kynslóðar, eins og nú væri.
Löngun til eignar er hins vegar
rfk f manninum. Þar af leiddi að
sett var inn f frumvarpið að
bændum væri frjálst, ef þeir
vildu, að eiga sjálfir jarðir sfnar
„til eigin búrekstrar", meðan þeir
nýttu þær.
Ekki óttast ég ákvæði um
skyldu rfkis til að kaupa bújörð á
gangverði, hætti bóndi búskap.
Bændur hætta ekki búskap
meðan þeim er sætt á jörðum
sfnum. En neyðist bóndi til að
yfirgefa jörð af einhverjum
ástæðum er eðlilegt að ríkið sjái
Framhald á bis. 22
Sósfalskt
þjóðskipulag
Oddur Ólafsson (S) sagði ekki
óeðlilegt, að menn, sem aðhylltust
sósfalisma, legðu fram frumvarp
sem þetta. Þjóðnýting lands og
atvinnutækja væru grundvallar-
skilyrði fyrir sósföisku þjóðféiagi.
Fengi Alþýðuflokkurinn þetta
frumvarp samþykkt væri unninn
„áfangasigur“ á ieið til
sósialismans. Við lifum i
þjóðfélagi, sem er eins konar
millistig milli sósfalisma og
kapitalisma, sagði þingmaðurinn,
þar sem frelsi ræður ríkjum og
ýmislegt er tekið úr hvoru hag-
kerfinu fyrir sig. En almennt
talað lifum við f óvenju frjálsu og
heilbrigðu þjóðfélagi. Þetta byggi
ég m.a. á þvf að atvinnuvegir
nkkar er'i f marera höndum. Hlut-
Nýtt frumvarp um Kennaraháskóla 1 smíðum:
Aðeins helmingur kenn-
aramenntaðra við kennslu
— Fjórðungur grunnskólakennara án réttinda
A árabilinu 1967—1976
útskrifuðust frá Kennara-
háskóla lsiands og Kennara-
skóla Isiands 1299 kennarar
með kennaraprófi. Af þeim
kenna í grunnskóia á skólaár-
inu 1976—1977 721 eða 55.5%.
Af 2336 kennurum f grunnskól-
um eru 1814 brautskróðir með
fuilgildu kennaraprófi frá
Kennaraskóla, Kennaraháskóla
og Háskóla tslands, eða 77,7%.
Hinir 522 eða 22.3% hafa ýmiss
konar menntun sem hér segir:
87 eða 3,7% hafa háskólapróf
án uppeldis- og kennslufræði,
t.d. B.A.-prófsmenn, viðskipta-
fræðingar o.fl. sem kenna flest-
ir sérgreinar sfnar,
249 eða 10,7% hafa lokið
stúdentsprófi og 88 þeirra hafa
lokið hluta af háskólanámi eða
eru f slfku námi,
21 eða 1,3% hafa verslunar- eða
samvinnuskólapróf og kenna
flestir sfnar sérgreinar svo sem
bókfærslu og vélritun,
51 eða 2,2% hafa lokið iðn- eða
tækninámi, búfræði- eða
garðyrkjunámi, tón- eða mynd-
listarnámi og kenna flestir sfn-
ar sérgreinar,
13 eða 0,6% hafa lokið fóstur-
námi og kenna yngstu ár-
göngum grunnskólanemenda,
91 eða 3,9% hafa flestir einung-
is lokið miðskóla- eða gagn-
fræðaprófi, en f þeim hópi eru
þó nokkrir sem hafa stundað
annarskonar framhaldsnám en
að framan greinir. Auk þess
hafa margir þeirra langa
starfsreynslu að baki.
Þetta kom fram í svari
Vilhjálms Hjálmarssonar
menntamálaráðherra, er hann
svaraði fyrispurn Helga F.
Seljan (Abl) um kennaraskort
á grunnskólastigi, hverjar væru
orsakir hans og hver áform
ráðuneytis um úrbætur.
Ráðherra sagði að nú væri
framundan hröð aukning f
kennaranámi, sem sjáist af því,
að á lokanámsári f Kennara-
háskólanum væru nú 53, á 2. ári
86 og á fyrsta námsári 100. Þá
sagði ráðherra að f smfðum
væri frumvarp til nýrra laga
um Kennaraháskóla íslands,
sem á að styrkja stöðu hans sem
miðstöðvar uppeldis og
kennslufræði f landinu. Yrði
það væntanlega lagt fram á
þessu þingi. Unnið væri að
könnun næsta byggingaráfanga
skólans. Þá er og ráðgert að
leggja fyrir yfirstandandi þing
frumvarp til iaga um skilyrði,
sem uppfylla þarf til þess að
verða settur eða skipaður kenn-
ari við grunnskóia og fram-
haldsskóla.