Morgunblaðið - 03.12.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. DESEMBER 1976
VALTÝR PÉTURSSON skrifar um MYNDLIST... JÓHANN HJÁLMARSSON skrifar um BÓKMENNTIR... ERLE
Þýzk grafík
á vorum dögum
Það má með sanrti segja, að
yfir okkur hér í borg hafi dunið
ein feikn af grafíksýningum á
þessu ári. Ekki man ég áður
eftir eins miklu fjöri í þessari
listgrein hérlendis, og er hér
bæði um innlenda og erlenda
grafík að ræða. Það er sannar-
lega af sem áður var, þegar
grafík varla sást hér á sýning-
um og það þóttu mikil tíðindi,
er innlendir listamenn drógu
fram eitt og eitt blað af grafík á
sýningum sínum. Það var og
stundum venja okkar, sem um
sýningar fjalla í dagblöðunum,
að kvarta yfir því, hve lítið
sæist af grafík hérlendis, en nú
liggur við, að dæmið sé heldur
betur að snúast við, þvi að litlu
munar, að manni finnist jafnvel
mælirinn fullur. En sannleikur-
inn er sá, að mikill fjörkippur
hefur átt sér stað í þessari
fornu listgrein erlendis og ekki
hvað síst í landi eins og Þýska-
Rainer Schwarz: Ópið (lita
Ijósprentun, 1969).
Almir de Silva
Mavignier: Litasáldprent
(1966).
Myndllst
eítir VALTY
PÉTURSSON
Siegfried Neuenhausen:
Kroppur i viðjum (litaskáld-
prent).
Paul Wunderlich: Páll,
þegiðu (litaljósprent, 1967).
landi, þar sem þessi listgrein
átti raunar upptök sín, ef ég
veit rétt. Prentlist þeirra þjóð-
verja hefur og jafnan verið á
mjög háu stigi, og má fullyrða,
að fáir eða engir standi þeim
framar t þeirri grein eins og
stendur, enda fáum við
ótvíræðar sannanir fyrir þessu
á þeirrí sýningu, er þeir hafa
sent okkur á nútíma grafík og
sjá má á Kjarvalsstöðum.
Á þessari sýningu er mikið
og merkilegt úrval af þýskri
grafík Það eru 100 grafísk
blöð eftir 39 listamenn. Þeir
eru flestir ungir að árum, en
samt er einn þeirra fæddur
1888 og látinn á þessu ári. Er
það hinn heimskunni meistari
JOSEF ALBERS, sem raunar
átti hér verk áður á sýningu fyrr
á þessu ári, og virðist álitamál,
hvort heldur hann á að teljast
til bandaríkjamanna eða þjóð-
verja, en fyrir okkur skiptir það
engu máli, því að Albers er jafn
mikill meistari fyrir það og
myndlist hans á erindi til allra,
hvort heldur um er að ræða
ibúa vestan eða austan hafs að
ógleymdum okkur hér miðja
vegu milli álfa. Yngstur þessara
listamanna er FREDINAND
KRIWET, sem fæddur er 1 942
og sýnir mjög fágaðar og
merkilegar leturmyndir er hann
kallar „Kringlur." Af þessu má
sjá, hve langt þessi sýning
spannar i tíma og rúmi.
Þessir listamenn eru nokkuð
ólíkir i myndgerð sinni. Nota
ýmsar aðferðir, sumar hverjar
það nýjar af nálinni, að ég
kann ekki á þeim nokkur skil,
en flokkast samt undir
samnefnið grafík Vrðhorf lista-
mannanna er einnig mjög mis-
jafnt og persónulegt, en án
nokkurs efa eiga þessir meist-
arar það sameiginlegt, að túlka
samtíð sina, umhverfi og
samfélag. Sem dæmi um hin
misjöfnu viðhorf nefni ég verk
eftir þá Horst Antes og
Friedrich Mackseper. Fleiri
mætti auðvitað minnast hér á í
þessu sambandi, en sannast
mála mun vera, að hér er svo
sterkur hópur listamanna á ferð
og úrvalið svo vandað og vel
unnið, að það yrði sparða-
tíningur og smámunasemi að
fara út í þá sálma að mismuna
höfundum. Samt er það svo,
að ég er ekki alveg inni á
sumu, er þarna er til sýnis. En
það er svo ómerkilegt í saman-
burði við það, sem gerir sig
gildandi á þessari sýningu, að
ég læt nöldur mitt lönd og
leiðir. Að öllum öðrum grafisk-
um sýningum þessa árs
ólöstuðum, hika ég ekki við að
fullyrða, að þessi sýning þjóð-
verja á Kjarvalsstöðum, sé
langsamlega merkilegust og
um leið einn mesti listavið-
burður ársins. Svo jöfn er þessi
sýning, að mér finnst alger
óþarfi að fara í upptalningar á
listamönnum og benda á
einstök verk. Vel heldur að
segja í sem fæstum orðum, að
þetta sé svo merkilegur
viðburður í menningarlífi
Reykjavíkur, að enginn, sem
ánægju hefur af myndlist,
megi láta þetta tækifæri fram
hjá sér fara.
Mjög falleg og vönduð
sýningarskrá fylgir þessari
sýningu, þarsem prentaðareru
myndir af hverju einasta lista-
verki á sýningunni. Formáli er
þar svo ágætur, að varla verður
nokkru þar við bætt. Það er
prófessor Grochowiak, sem
skrifað hefur formála og valið
þessi verk til sýningar. Texti er
á íslensku, og öll er skrá þessi
svo vönduð, að það liggur við,
að við hér á íslandi förum hjá
okkur. Allur annar frágangur er
sérlega vandaður á þessari
sýningu, og hið þýska hand-
bragð og snyrtimennska blasir
við. Ennfremur bendir prófess-
orinn á nokkur atriði í sam-
bandi við suma listamennina
og hvernig þeir tjá samfélag og
umhverfi sitt. Þvi væri það, að
mínum dómi, að berá í bakka-
fullan lækinn, ef farið væri út í
þá sálma að tíunda hvern og
einn af þessum listamönnum.
Verk þeirra eru öll í fyrsta
flokki, ef svo mætti til orða
taka. Heimslistin blasir hér við
okkur á Kjarvalsstöðum stutta
stund. Notið tækifæri, sem er
sjaldgæft hér á sextugusta og
fjórða breiddarbaugnum. Svo
mikið hefur verið til vandað af
hálfu þjóðverja, að það væri
mikill blettur á íslensku þjóðlífi,
ef þessi sýning yrði ekki sótt.
Ég ætla að Ijúka þessum linum
með því að vitna i gamlan vin
minn, er alltaf afgreiddi sýning-
ar með fjarska fáum orðum, en
vel völdum. Hann mundi hafa
sagt um þessa sýningu „Ein
klasse Ausstellung". Undir
þetta tek ég með heilum hug
og þökkum.
Guðmundur Böðvarsson:
LJÓÐASAFN III—IV.
Hörpuútgáfan 1976.
MEÐ útgáfu þessara tveggja
binda Ljóðasafns Guðmundar
Böðvarssonar er lokið heildarút-
gáfu á verkum hans. I síðustu
bindunum eru eftirfarandi bæk-
ur: Saltkorn i mold 1, Saltkorn í
mold II, Landsvisur, Hríðarspor,
Innan hringsins, Blað úr vetrar-
skógi og F'mm kviður. tJtgáfan er
hin vandaðasta af hálfu Hörpuút-
gáfunnar og er fagnaðarefni að
svo vel hefur tekist. Nú ætti að
vera unnt að gera sér grein fyrir
skáldskap Guðmundar Böðvars-
sonar, því erindi sem hann átti
við þjóð sina.
Staða skáldsins í bókmenntun-
um er reyndar löngu ljós. Áður
óbirt ljóðabók, Blað úr vetrar-
skógi, breytir ekki myndinni af
skáldinu. En það er gott að hafa
hana með í safninu. Þar á hún
vissulega heima. I henni eru ljóð
sem jafnast á við bestu ljóð
Guðmundar Böðvarssonar,
kannski mætti í staðinn segja
Hannes Pétursson
Hannes Pétursson:
tlR HUGSKOTI.
144 bls.
Iðunn Rvík 1976.
ÞEGAR skáld hefur rutt sér til
rúms í hugskoti lesandans með
skáldverkum sem eru þá jáfn-
framt orðin rótföst i þjóðarvit-
undinni vill lesandinn að sínu
leyti snúa dæminu við og vita um
skáidið meira en það sem stendur
í skáldritunum; hann langar að
skyggnast til þess hvað búa muni
að baki verkunum; hvað og
hvernig skáldið hugsar í raun og
veru — komast inn i smiðjuna þar
sem hlutirnir verða til. Endur-
minningar, dagbækur og hugleið-
ingar þekktra skálda og rithöf-
unda vekja því öðrum bókum
meiri athygli og forvitni.
Hannes Pétursson hefur nú
safnað saman hugleiðingum og
kvæðum sem hann hefur átt I
fórum sínum og gefið út í bók og
lætur heiti bókarinnar vera lýs-
andi fyrir efni henrrar. Þetta er
safn stuttra þátta annars vegar og
kvæða hins vegar sem dreift er
inn á milli þáttanna.
Eins og við var að búast er
mikið af þessu faglegar hugleið-