Morgunblaðið - 17.02.1977, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1977
Flugsamgöngur vid Vestfirði:
Öryggisbúnadi
flugvalla er víd-
ast ábótavant
IIALLDÓR E. Sigurðsson sam-
gönguráðherra sagði T svari við
fyrirspurn Sigurlaugar Bjarna-
dóttur (S) um tryggari flugsam-
göngur við Vestfirði, að hér ð
landi væri nú 96 flugvellir, mis-
jafnir að gæðum, sumir varla
meira en nafnið eitt. Tækja- og
öryggisútbúnaði flugvalla væri
víða ábótavant og nær hvergi full-
kominn. Fjármagn hefði skort og
skorti enn til að gera það átak f
þessum málum, sem þó væri mjög
brýnt. Af 37 völlum, sem nýttir
væru til póst- og /eða áætlana-
flugs, hefðu aðeins 8 fullkomna
lýsingu: Reykjavík, Keflavfk,
Sauðárkrókur, Akureyri, Húsa-
vfk, Egilsstaðir, Hornafjörður og
Vestmannaeyjar. Vestfirðir væru
verst settir landshluta, sam-
göngulega séð, en réttur vettvang-
ur til að knýja fram úrbætur þar,
og raunar annarsstaðar Ifka, væri
að tryggja fjárveitingar á fjárlög-
um til framkvæmda.
Ræða fyrirspyrjanda, Sigur-
laugar Bjarnadóttur, fer hér á eft-
ir:
Það er óhætt að segja, að þróun
flugmála á tslandi hafi verið
hröð, frá því að hún hófst, fyrir
þrjátíu til 40 árum. Um hundrað
flugvellir eru nú á landinu, að
vísu harla misjafnir að stærð og
útbúnaði — margir varla meira
en nafnið eitt. Tækja- og öryggis-
búnaði er í flestum tilfellum alls
ekki fyrir að fara og í næstum
öllum mjög svo ábótavant. Af
þeim 37 flugvöllum, sem notaðir
eru annaðhvort til póstflugs eða
áætlunarflugs hafa aðeins átta
það fullkomna lýsingu, að lending
í myrkri sé möguleg. Þessir átta
vellir eru i Reykjavik, Keflavík, á
Sauðárkróki, Akureyri, Húsavík,
Egilsstöðam, Hornafirði og í Vest-
annaeyjum. Á öllum Vestfjörðum
er enginh flugvöllur með nætur-
lýsingu, þ.e. föstum brautarljós-
um. Vafalaust er þó sá landshluti
hvað verst settur, hvað snertir
samgöngu á vetrum, þegar sam-
göngur teppast langtímum saman
af snjó og skipaferðir í algeru
lágmarki — á hálfsmánaðar til
þriggja vikna fresti. Þetta eru
óþægilegar staðreyndir, sem hafa
i för með sér einangrun og
öryggisleysi bæði að því er snertir
flutninga á fólki og vörum að og
frá fjórðungnum — og hverskon-
ar þjónustu sjúkra- og
neyðarþjónustu.
Með þessu er ekki verið að gefa
í skyn að Vestfirðir hafi beinlínis
af ásetningi eða sérstakri van-
rækslu verið settir hjá í þessu
tilviki, miðað við aðra landshluta.
Hér mun fremur um að kenna
sérstaklega erfiðum aðstæðum
frá náttúrunnar hendi. T.d. hinar
háu fjallshlíðar kringum þröngan
fjarðarbotn gera aðstæður allar
til aðflugs á ísafjarðarflugvöli
sérstaklega erfiðar, enda mun það
ekki ofmælt, að mörgum þeim
sem fljúga til Isafjarðar í fyrsta
skipti sé um og ó síðustu minút-
urnar fyrir lendingu. Það eru ein-
mitt þessi háu fjöll og þrengsli,
sem gera það að verkum — segja
talsmenn flugmálastjórnar — að
útiloka að heita má að koma við
næturflugi til Ísafjarðar nema þá
hugsanlega með því að lýsa upp
fjallshlíðar og brúnir, sem myndi
hafa óhæfilegan kostnað í för með
sér. Við Patreksfjarðarflugvöll er
svigrúm nokkru meira og telur
flugmálastjórn þann flugvöll rétt
á mörkunum við að hægt sé að
koma þar við lýsingu til nætur-
flugs. Má ætla, að hún hljóti að
koma þar fyrr eða síðar. Myndi
það að sjálfsögðu stórauka öryggi
flugsamgangna til syðri hluta
Vestfjarðakjálkans en koma hins-
vegar nyðri hlutanum að tak-
mörkuðu gagni bæði vegna mik-
illa fjarlægða og erfiðra fjallvega,
sem eru tepptir af snjó mánuðum
saman á ári hverju.
En það er fleira en vöntun á
brautarlýsingu, sem veldur erfið-
leikum við flug til Isafjarðar og
þá fyrst og fremst að vetrinum.
Þar kemur einnig til vindáttin —
og það á við allan ársins hring.
Standi t.d. vindur af suðaustri,
þarf ekki nema golu til, að ólend-
andi á flugbrautinni. Getur þetta,
í meinleysisveðri, hamlað flugi
dögum saman. Af þessum orsök-
um sérstaklega er spurt um, í
öðrum lið fyrirspurnar minnar,
hvort athugaðir hafi verið mögu-
leikar á lengingu og endurbótum
á flugbrautum við Holt í Önund-
arfirði og í Bolungarvík sem
mundu þannig geta nýtzt ísafjarð-
arflugi sem varabrautir, þegar
suðaustanáttin hamlar lendingu á
ísfirði. Segja má, að vísu að lend-
ing í Holti komi að takmörkuðu
gagni fyrir ísafjörð og nær-
iiggjandi byggðir Vestfjarða á
meðan ekki er vetrarfær vegur
yfir Breiðadalsheiði, sem er eip
af hinum meiriháttar samgöngu-
vandamálum Vestfirðinga, sem
áherzlu verður að leggja á að
leysa. Má benda á Mjólkurflutn-
inga. En nokkuð öðru máli gegnir
um Bolungarvík, sem er í svo til
PETUR Sigurðsson (S) og Sverr-
ir Hermannsson (S) endurflytja
frumvarp sitt til laga um umboðs-
mann Alþingis. Mælti fyrri flutn-
ingsmaður fyrir þvi i neðri deild
Alþingis í gær. Frumvarpið gerir
ráð fyrir þvi að sameinað þing
kjósi slíkan umboðsmann til fjög-
urra ára í senn. Umboðsmaður
skal hafa sömu menntun og kraf-
izt er af hæstaréttardómara. Um-
boðsmaður fjallar um opinbera
stjórnsýslu ríkis og og sveitarfé-
laga (undan eru þó skilin Alþingi,
dómstólar í dómsathöfnum, Þjóð-
kirkjan, trúarkenningar sem og
vissir þættir sveitarstjórnar-
mála). Meginhlutverk umboðs-
manns Alþingis er að gæta réttar-
stöðu og öryggis hins almenna
borgara gagnvart opinberri
stjórnsýslu (kerfinu), opinberum
stjórnvöldum og starfsmönnum.
Hann tekur við kvörtunum á
hendur opinberum stjórnvöldum
og sýslunarmönnum landsstjórn-
arinnar frá fólki, sem þykir mis-
gert við sig, rannsakar þær, og ef
þær skoðast á rökum reistar, legg-
ur hann til, hvað sé til bóta því,
sem áfátt er. Jafnframt hefur
hann frumkvæði um tillögugerð
að bættri stjórnsýslu almennt.
í greinargerð er tilhögun um-
boðsmannsstarfs lýst þannig í
hnotskurn:
1. Starfar í þágu þegna þjóðfé-
lagsins og auðveldar þjóðþingi að
veita stjórnarvöldum aðhald.
2. Er sjálfstæður bæði gagnvart
stjórnarvöldum framkvæmdar-
valds og þjóðþingi um úrlausn
einstakra mála.
3. Nýtur virðingar og áhrifa
sakir sjálfstæðis, hlutleysis, mik-
illar þekkingar og sanngirni.
4. Tekur við kvörtunum út af
rangindum stjórnarvalda eða á
sjálfur frumkvæði að könnun á
atferli stjórnarvalda.
5. Rannsakar mál á hlutlausan
hátt, aflar skjala og vitneskju
Halldór K. Sigurlaug
Sigurdsson. Bjarnadóttir.
stöðuugu vegarsambandi við isa-
fjörð, þótt Óshiíðin milii ísafjarð-
ar og Bolungarvíkur sé raunar
ekki alltaf mjög frýniieg til um-
ferðar. —
Á Þingeyri við Dýrafjörð er all-
góð flugbraut, þar sem áætlunar-
vélar Flugfélags Islands geta lent,
enda heldur félagið uppi áætlun-
arferðum þangað tvisvar í viku.
Hefir isafjarðarvélin iðulega nú
upp á síðkastið notað þann flug-
völl, þegar ólendandi er á Ísafirði.
En þar er Breiðdalsheiðin aftur
hinn þungi þrándur í götu á vetr-
um og vegalengdin til Isafjarðar
einnig allmiklu lengri og erfiðari
en úr Holti.
Eins og háttvirtum þingmönn-
um er kunnugt, setti Flugráð s.l.
haust nýjar og auknar takmark-
anir á innanlandsflug Flugfélags
Islands á þá flugvelli, þar sem
lýsing er ófullkomin eða ekki fyr-
ir hendi. Þessar nýju takmarkan-
ir stytta enn flugtimann að vetrin-
um til, sem þó var stuttur fyrir og
vissulega munar um hvert kortér-
ið, þegar skammdegið stendur
sem hæst, en samgöngu þörfin á
sama tima hvað mest — í desem-
bermánuði — bæði með tilliti til
fólks og vöruflutninga. Að sjálf-
sögðu er veðurfarið hverju sinní
hér stór og afgerandi þáttur — og
það fáum hvorki við alþingis-
Framhald á bls. 28
með skýrslum stjórnarvalda og
einstaklinga.
6. Viðhefur málsmeðferð, sem
er skjótvirk, einföld og kostnaðar-
lftil.
7. Hefur ekki vald til að ákveða
viðurlög við misgerðum. I Svíþjóð
og Finnlandi eru umboðsmenn þó
saksóknarar. Hann hefur ekki
heldur vald til að afturkalla,
ógilda eða breyta stjórnsýslugern-
ingum. Aðaltæki hans eru álits-
gerðir.
8. Gefur víðast hvar árlega
skýrslu um starfsemi sína. Er hún
prentuð og birt opinberlega.
9. Gefur kvartanda skýringu, ef
hann vísar kvörtun frá, með því
að hún er utan verksviðs hans eða
ekki á rökum rengelsi o.s.frv. til
almenns aðhalds eða til rannsókn-
ar einstakra mála.
11. Er til aðstoðar hverjum og
einum þegn, sem til hans vill
leita. Ekkert kostar að bera fram
kvörtun við umboðsmann. Kvart-
andi skal ekki þurfa að útvega sér
aðstoð lögfræðings á eigin kostn-
að. Umboðsmaður fylgir máli
hans fram með nægilegum hraða.
12. Er almennt athugull um,
hvort ekki sé einhvers staðar að
finna brotalamir eða ósamræmi í
lögum eða reglugerðum, og gerir
tillögur til endurbóta.
Er fjallað itarlega um þetta
nýja fyrirkomulag, sem lagt er til
að tekið verði upp, í greinargerð-
inni, en fyrirmyndin er sótt til
Norðurlanda, þar sem það þykir
veita hinum almennu borgurum
mikla réttarvernd einkum þeim,
sem veigra sér við kostnaði af
öðrum leiðum til að leita réttar
síns. Fyrri flutningsmaður frum-
varpsins, Pétur Sigurðsson,
hreyfði þessu máli fyrst á Alþingi
árið 1970. Alþýðuflokkurinn hef-
ur lagt fram sérstakt frumvarp
(1977) um umboðsnefnd Alþing-
is, eftir v-þýzkri fyrirmynd.
Umboðsmaður alþingis:
Réttarvernd
borgaranna
— gagnvart kerfinu
ÁSGEIR Bjarnason, forseti
sameinaðs þings, mælti nýverið
fyrir tillögu til þingsályktunar,
sem hann flytur ásamt fjórum
öðrum þingmönnum, um söfn-
un og úrvinnslu fslenzkra þjóð-
fræða. Framsaga hans fer hér á
eftir:
„Á þskj. 126 flytjum við 5
alþm. þáltill. um söfnun og úr-
vinnslu íslenzkra þjóðfræða.
Eins og till. þessi ber með sér,
þá fjallar hún um það að safna
upplýsingum um líf og störf
manna á liðnum áratugum og i
öðru lagi að vinna úr þeim
upplýsingum, sem kunna að
fást við söfnun þessa. Það segir
sig sjálft, að söfnun íslenzkra
þjóðfræða, þ.e. lífsvenjur
manna, vinnubrögð þeirra og
listiðkun hverfur úr huga fólks
með hverju ári er líður. Hvort
tveggja er að aldnir falla í
Ásgeir Bjarnason alþingisfor-
seti.
Söfnun og úrvinnsla íslenzkra fræða:
Lífsvenjur, vinnu-
brögð og listiðkun
genginna kynslóða
valinn og nýir siðir, nýir þjóð-
hættir ryðja sér braut og eldri
venjur hverfa í skugga þess
nýja.
Við íslendingar erum taldir
vera þjóð sögu og sagna og vilj-
um gjarnan vita sem mest frá
liðinni tíð. Og varla hittast tveir
eða fleiri Islendingar án þess
að þeir vilji vita um ættir hvors
annars, helzt ef hægt er til
sögualdar, þannig er ættfræðin
okkur í blóð borin og eins er
með margt annað sagnfræðilegs
eðlis, sem okkur leikur hugur á
að vita. Ættir er hægt að rekja
eftir kirkjubókum og stærstu
viðburðir þjóðarinnar sem
heildar eru einnig vfða skráðir
og hægt að fá þær upplýsingar
síðar meir í dagblöðum, ritum
og mikið víðar, ef vel er leitað.
En lif og störf fyrri tíma eru
ekki jafnaðgengileg og því þarf
að gera sérstaka herferð i því
að leita uppi þá eldri menn,
sem lifðu þessa tíma og geta
sagt frá því, sem algengt var i
lífi og störfum þjóðarinnar
fyrir mörgum áratugum síðan.
Ýmsir munu hugsa sem svo,
að ekki liggi mikið á i þessum
efnum, en það er fjarstæða, því
að einmitt þeir sem elztir eru
og muna langt aftur i timann,
hverfa smám saman af sjónar-
sviðinu með hverju árinu sem
liður. Því þarf að hraða söfnun
þessari sem mest að hægt er.
Hálfnað er verk þá hafið er.
S.l. sumar ferðuðust margir
ungir menntamenn um landið
til þess að safna gömlum fróð-
leik og þennan fróðleik og
árangur þessarar söfnunar hafa
hv. þm. þegar fengið útbýttri
skýrslu um og liggur hún á
borðum hjá hv. þm. og aétla ég
ekki um það að ræða.
En betur má ef duga skal, því
að enn þá er marga að hitta og
þótt lif manna áður fyrr væri á
ýmsan hátt einfaldara í sniðum
en nú er, þá var það samt mjög
fjölþætt, því að atvinnulif
heimilanna náði yfir allt það, er
nú tilheyrir okkar atvinnulifi,
landbúnaði, iðnaði og sjávarút-
vegi. Sérhæfingin hefur smá-
þróast hin síðari ár, ekki aðeins
það, að atvinnuvegirnir séu
sundurgreindir hver frá öðrum,
heldur og það, að nú er innan
hvers atvinnuvegar komin sér-
hæfing og ótal sérfræðingar.
Áður urðu allir helst að geta
gert alla hluti, geta gripið inn í
öll þau heimilisstörf, sem til
féllu án tillits til þess, hvort
tilheyrði iðnaði, sjávarútvegi
eða landbúnaði.
Till. þessi ef samþykkt
verður felur það i sér að rikis-
stj. er með henni veittur stuðn-
ingur Alþ. til þess að verja
meira fjármagni til þessara
mála en verið hefur eða að efla
þjóðháttadeild Þjóðminjasafns,
sem hefur þessi mál með
höndum.
Herra forseti. Ég vona, að hv.
alþm. taki máli þessu vel. Ég
legg til, að umr. um till. þessa
verði frestað, þegar henni er
lokið að þessu sinni og málinu
vísaðtil hv. fjvn.“
Mál afgreidd
til þingnefnda
ÞINGSTÖRF gengu vel og
átakalítið í gær.
í efri deild voru þrjú
frumvörp afgreitt til
þriðju umræðu, eftir með-
ferð í þingnefndum: Við-
bótarsamningur milli ís-
lands, Danmerkur, Finn-
lands, Noregs og Svíþjóðar
um aðstoð í skattamálum;
Framlag íslands til
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins;
Lífeyrissjóður bænda.
1 neðri deild var Skatta-
lagafrumvarpið afgreitt til
fjárhags og viðskipta-
nefndar (og 2. umræðu)
með 26 samhljóða atkvæð-
um. Til annarrar umræðu
og nefnda voru ennfremur
afgreidd eftirfarandi til-
lögur og frumvörp:
Siglingalög (tryggingar
sjómanna); Umboðsmaður
Alþingis (réttargæzla al-
mennings gagnvart stjórn-
sýslukerfinu); Heimild til
að selja Húseiningum hf. í
Siglufirði húsnæði Tunnu-
verksmiðju ríkisins;
Hundraðföldun á verðgildi
íslenzkrar krónu (þings-
ályktunartillaga Lárusar
Jónssonar).
AIÞMGI