Morgunblaðið - 31.03.1977, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1977
21
Gunvor Haavik:
yfirheyrslan snúist að því að upp-
lýsa samskipti hennar við KGB.
Hefur verið reynt að átta sig á
hvaðan skjöl hún hefur afhent, en
þar sem hún virðist þjást af
„minnisleysi" hefur verið erfitt
að fá viðhlftandi svör hjá henni.
Hún hefur aðeins mjög lauslega
fengizt til að lýsa skjölum eða
innihaldi þeirra er hún hefur
látið af hendi. Utanríkisráðuneyt-
ið hefur heldur ekki getað látið í
mennirnir hafa haft áhuga á að fá
að vita hvers konar skjöl hún lét
af hendi til KGB eins og fyrr
segir, en einnig hafa þeir reynt að
fá upplýst hvernig samskiptum
hennar og KGB-mannanna var
háttað. Einkum og sér í lagi hvaða
tákn og merki hafa verið notuð
milli hennar og þeirra.
Norska Dagbladet segir að hún
virðist sáralítið muna af efni
þeirra skjala sem hún útvegaði
• NORSKA konan Gunvor
Haavik, sem er grunuð um stór-
felldar njósnir í þágu Sovét-
ríkjanna, hefur nú verið yfir-
hyerð hundruð klukkutima. Siðan
hún var handtekin hinn 28.
janúar hefur hún verið yfirheyrð
marga klukkutíma á hverjum
degi, nema laugardaga. Þá fær
hún fri. Hún hefur ekkert annað
samband við umheiminn og svo
fær hún að sjálfsögðu að ráðfæra
sig við verjanda sinn. Með sér-
stöku leyfi hefur hún þó fengið að
halda uppi nokkrum bréfaskrift-
um við sína nánustu, en fylgzt er
gaumgæfilega með því sem hún
sendir þannig frá sér svo og þvi
sem til hennar berst.
Siðustu þrjár vikurnar hefur
té neina vitneskju um hvar
„lekinn“ kom upp eða hver
stendur þar að baki.
Mönnum ber saman um að yfir-
heyrslurnar hafi að minnsta kosti
fram að þessu verið mjög gagns-
litlar, sakir ofangreinds minnis-
leysis. Ekki ber rannsóknar-
mönnum saman um hvort hún er
á þennan hátt að látast eða hvort
verið getur að hún hafi ekki alltaf
kynnt sér svo gaumgæfilega hvað
í þeim skjölum var sem hún lét af
hendi.
Hún hefur verið róleg og yfir-
veguð við yfirheyrslurnar og hún
kemur vel og greindarlega fyrir.
Hún virðist vera vel að sér, en
öllu frekar á hinu menningarlega
sviði en pólitisku. Rannsóknar-
KGB þann tíma sem hún var í
Moskvu. Hún virðist hafa haft
þann háttinn á að „fá lánuð“ skjöl
i sendiráðinu, tekið af þeim
ljósrit eða skrifað þau upp á ritvél
sina í skrifstofunni sem hún hafði
til umráða í sendiráðinu.
Yfirheyrslum yfir Gunvor
Haavik verður haldið áfram fram
á vor. Hér er um næstum þrjátíu
ára tímabil að ræða og því er
kannski ekki við öðru að búast en
rannsóknin taki sinn tíma. Talið
er fráleitt að hægt verði að ljúka
rannsókn og höfða mál fyrr en í
fyrsta lagi í sumar — og kannski
tekur það lengri tíma ef minnis-
leysi hennar verður áfram eins og
undanfarnar vikur.
Sveit tSALS.
Landsbankinn sigraði
í Skákkeppni stofnana
stéttanna. Verkföll færa bændum
oft þungar búsifjar, en þær alvar-
legastar að við hvert verkfall
lengist bilið milli hálauna- og lág-
launa-fólks, og þá mest er þeir
menn héldu um stjórnvölinn, sem
telja sig sérstaka fulltrúa lág-
launafólks. Þessa þróun getum
við varla látið sem vind um eyru
þjóta, því kjör okkar miðast við
láglaunastéttir. Vist þykir okkur
bændum milliliðakostnaðurinn
mikill. En þar ráðum við næsta
litlu um. Hann fer mikið eftir þvi
i hvaða formi neytendur vilja fá
vöruna. Hinir þættirnir eru að
mestu í höndum kaupfélaganna.
Það er sagt að bændur eigi og ráði
kaupfélögunum. En það er ekki
raunhæft, bæði er, að mikill fjöldi
fólks i bæjum og þéttbýli eru
félagsmenn og kaupfélögin eru
orðin það sterk fyrirtæki að þau
ráða sér sjálf. Bændur mega lfta i
eigin barm og athuga hvort kaup-
félögin séu ekki farin að stjórna
þeim, frekar en því sé öfugt farið.
Allir vita að kaupfélögin eru þjöð-
þrifafyrirtæki og dreifbýlinu
ómissandi. En öllum er fyrir
bestu að þau séu ekki sett á stall
með guðum eða litið á athafnir
þeirra sem teikn. Einnig bæri að
harma ef sú þróun er, eða verður,
að kaupfélögin velji sína stjórnar-
menn sjálf og þá menn úr þeirra
hópi sem sjá, þau aðeins gegnum
lituð gleraugu. Sanngjörn gagn-
rýni á alltaf rétt á sér og ber að
taka hana til greina hvort sem
bændur eiga i hlut eða aðrir. En
hóflausar ásakanir og of frjálsleg
meðferð með tölur, sem af sér
leiða misskilning milli þegnanna
er ekki lóð sem er sett á hina
réttu vogarskál. Ég endurtek, að
ég hefi áhyggjur af hinni erfiðu
fjárhagslegu stöðu bænda. Og ef
fer sem heldur að þeir séu í fjár-
hagslegri þröng, þá vofir sú hætta
yfir, að þeir hafi ekki heldur efni
á að eiga sínar hugsjónir og skoð-
anir. En láti sitt atkvæði til þeirra
sem hverju sinni hafa besta að-
stöðu að hjálpa þeim i útvegun
lána.
Laxamýri 10. marz 1977
Björn G. Jónsson.
SKAKKEPPNI stofnana 1977
lauk nýlega. 32 sveitir tóku þátt í
keppninni. Keppt var f tveimur
flokkum og tefldar 7 umferðir
eftir Monrad-kerfi.
Efstu sveitir i A-flokki urðu
þessar: 1. Landsbankinn með 18V4
vinn. af 28 mögul. 2. Utbegsbank-
inn með 17Í4 vinn. 3. Menntaskól-
inn við Hamrahlfð með 17t4 vinn.
4. Tímaritið Skák meö 17V5 vinn.
5. Breiðholt h.f. með 16!4 vinn.
I B-flokki urðu úrslit þessi: 1.
ísal með 19 vinninga 2. Unglinga-
sveit T.R. með 19 vinninga 3.
Skattstofan með 18 vinninga 4.
Endursk. skr. Björns E. Árnas.
með 16 vinninga 5. Sendibíla-
stöðin Þröstur með 16 vinninga.
Keppninni lauk með hraðskák
og sigruðu þar sömu seitir og í
aðalkeppninni. Þ.e. Landsbank-
inn sigraði i A-flokki með 40 vinn.
af 56 ögul. en ísal i B,- flokki með
38 vinn.
í sveit Landsbankans tefldu:
Bragi Kristjánsson, Jóhann Örn
Sigurjónsson, Hilmar Viggósson
og Leifur Jósteinsson.
I sveit ísal tefldu: Sigurður
Sverrisson, Kristján Theódórs-
son, Rafn Guðlaugsson, Þórður
Ragnarsson og Birgir Aðalsteins-
son.
Taflfélag Reykjavíkur sá um
keppnina. Skákstjóri var Þor-
steinn Þorsteinsson.
Leikfélag Húsavikur:
í deiglunni
eftir Arthur Miller
Leikstjóri Haukur J. Gunnarsson.
UM ÞESSAR mundir sýnir Leikfélag Húsavíkur í deiglunni eftir
bandariska rithöfundinn Arthur Miller í ágætri þýðingu Jakobs
Benediktssonar. í deiglunni er áhrifamikið leikhúsverk. Að ytra
borði er það sögulegs eðlis, fjallar um hinar miklu galdraofsóknir.
í Salem í Massachusetts í Bandaríkjunum á síðasta tugi seytjándu
aldar. Þær hófust með þvi að nokkrar stúlkur lugu þvi upp, að
þær hefðu orðið fyrir gjörningum og nafngreindu konur i þvi
sambandi. Þorpið komst í uppnám og hamslaus ótti greip um sig,
magnaður af fáfræði og hindurvitnum, sem leiddi til hinnar
trylltustu múgsefjunar. Ákærurnar ganga á víxl og dómarar
rannsóknarréttarins neyta allra bragða til að knýja fram játn-
ingar hinna sakbornu, ella skyldu þeir hengdir.
Enginn, sem sér þetta verk, gengur þess dulinn, að annað og
meir vakir fyrir höfundi en að rif ja upp löngu liðna atburði. Hann
er að höfða til samtímans, og hliðstæðurnar eru augljósar.
Haukur J. Gunnarsson reynir að gera nokkra grein fyrir þeim í
leikskrá en skýst hrapallega, þegar hann telur að fyrir Miller vaki
einvörðungu að benda á brotalamir í hinum lýðræðislegu rikjum.
í deiglunni er vissulega nöpur ádeila á McCarthy-ismann í
Bandaríkjunum og þá afskræmingu réttarfarsins, sem honum var
samfara. En ádeila Millers er dýpri og sannari. Henni er að
sjálfsögðu fyrst og fremst beint að einræðisríkjum vorra tíma þar
sem rannsóknarrétturinn lifir enn góðu lifi, þrætubókalistin er í
algleymingi og hinn opinberi sannleiki er dýrmætari en lífið
sjálft. Þar stendur öllum beygur af hinu víðtæka njósnakerfi, sem
hvorki virðir heimilishelgi né vinagrið, sifelldar ákærur eru uppi
með tilheyrandi hreinsunum. í slíkum rikjum er enn í fullu gildi
sú grimma regla, að syndir feðranna skuli bitna á börnunum. Með
hliðsjón af slikum óhugnaði er leikritið í deiglunni í senn þung og
timabær ádeila, vel til þess fallin að hrista upp í borgurum
velferðarþjóðfélagsins og minna þá á, hvert sé hlutskipti þeirra,
sem ekki njóta frelsis, sem ekk: búa við það réttaröryggi, sem við
teljum sjálfsagt. Og höfum við þó fengið að upplifa margt í þeim
efnum nú sl. ár, sem við fyrirfram hefðum ekki trúað að gæti
gerzt hér á landi.
Sýning LH á I deiglunni er heilsteypt og áhrifamikil og er það i
rauninni með ólikindum, að unnt skuli að koma upp svo fjöl-
mennri og jafngóðri sýningu áhugaleikara og kemur þó ekkert á
óvart í þeim efnum á Húsavik. Leikstjórinn, Haukur Gunnarsson,
er mér áður ókunnur, en það leynir sér ekki, að honum hefur
tekizt að hitta á rétta tóninn. Sú léið, sem hann valdi við
uppsetningu verksins, er erfið. Innihald textans varð enn áhrifa-
ríkara en ella vegna þess, að í túlkuninni var beitt hnitmiðuðum
hreyfingum eða hreyfingarleysi, sem gerir miklar kröfur til
leikenda. Þettar er djarft spil I áhugaleikhúsi, en heppnaðist,
þegar á heildina er litið.
1 í deiglunni eru mörg veigamikil hlutverk, þótt efnisþráðurinn
sé snúinn úr örlögum sjálfseignarbóndans Jóns Proctors. Kristján
Ells Jónsson er sannur í túlkun sinni áþessum einfalda en
greinda dugnaðarmanni, sem vildi ekkert fremur en fá að búa að
sinu, en lenti óviljandi inni I miðri hringavitleysunni, sumpart
vegna ríkrar réttlætiskenndar, sumpart vegna breyskrar náttúru
sinnar. Sérstaklega áhrifaríkt var eintal þeirra hjóna, þegar þau
réðu örlögum sínum, en með hlutverk konu hans fer Kristjana
Helgadóttir, sem var nærfærin í túlkun sinni. Þjónustustúlku
þeirra lék Guðrún K. Jóhannsdóttir mjög sannfærandi og af
skilningi. Með hlutverk Abígael Williams fór Sigrún Sigurbjörns-
dóttir. Mér sýnist, að þar sé á ferð efni i góða leikkonu, þótt e.t.v.
megi segja, að henni hafi ekki tekizt að túlka allar hliðar hinnar
margslungnu Abígael. Frændi hennar, presturinn séra Samúel
Parris, er leikinn af Ingimundi Jónssyni og brást hann ekki
fremur venju, þótt hann hafi ofleikið á köflum. Séra Jón Hale lék
Einar Njálsson einarðlega og af skilningi, þótt nokkuð bæri á því,
að hreyfingar hans væru ekki eðlilegar. Sigurður Hallmarsson lék
Danforth varalandsstjóra af sinu frábæra öryggi. Anna Jeppesen,
Herdís Birgisdóttir, Bjarni Sigurjónsson, Svavar Jónsson, Bene-
dikt Sigurðsson, Árnína Dúadóttir og Svavar Jónsson gerðu
hlutverkum sinum góð skil og ekki síður þær Anna Ásmunds-
dóttir, Valgerður Kristjansdóttir og María Axfjörð, svo og
Kenneth Páll Price, Þorsteinn Jónsson, Ingimar S. Hjálmarsson,
Ulfhildur Jónasdóttir og Hjörtur Sigurðsson.
Eins og áður segir er heildarsvipur sýningar LH á í deiglunni
stórkostlegur og laus við annmarka áhugaleikhússins. Ég óska
öllum þeim, sem að þessari sýningu hafa unnið, til hamingju með
umtalsverðan leiksigur.
Halldór Blöndal.
Kristján Elfs Jónasson (Jón Proctor), Þorsteinn Jónsson
(Herrick fógeti), Herdfs Birgisdóttir (Rebekka Nurse), Ingimar
S. Iljálmarsson (Hathorne dómari), Ingimundur Jónsson (séra
Samúel Parris) og Sigurður Hallmarsson (Danforth varalands-
stjóri).