Morgunblaðið - 11.04.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1978
Á ársþingi Félags íslenskra iðnrek-
enda er eölilegt aö líta yfir farinn veg,
reyna að meta stööuna, sjá hvað
áunnist hefur og hvaö er enn óunnið.
Þáttaskil í efnahagsmálum, eins og
urðu við inngönguna í EFTA 1970 og
þegar viðreisnin hófst 1960, eru
sjalfgæf hér á landi. En eins og
ástandiö er hér nú blasir þaö viö
öllum ábyrgum mönnum, að ekki
verður lengur umflúiö að gjörbreyta
hinu fslenska efnahagskerfi.
En víkjum fyrst að stööu iönaöar-
ins á árinu 1977. Framleiöslu-
aukningin, sem mörg undanfarin ár
hefur veriö mest í iðnaöinum af
atvinnugreinum okkar, varö mun
minni þetta ár og afkoma iönaöarins,
sem hefur verið þjóöhættulega léleg
undanfarinn áratug — versnaði
stórlega á árinu 1977.
Ástæöur þessa eru fyrst og fremst
tvær — miklar kostnaöarhækkanir
innanlands, einkum vegna launa-
hækkana, og röng gengisskráning.
Segjá má að gjaldeyrir hafi veriö á
útsölu allt frá miðju ári 1977.
Gengisfellingin í febrúar bætti
nokkuð úr. Þó er verðjöfnunarsjóður
hraðfrystiiðnaöarins því miður enn
notaöur öfugt viö upphaflegan til-
gang sinn og kem ég aö því síöar.
Fyrst vil ég rifja upp þaö, sem
áunnist hefur í málefnum iönaðarins,
og þar með þjóðarinnar allrar, frá því
aö síðasta ársþing iönrekenda var
haldið.
Viröisaukaskattur
Ég fagna yfirlýsingu forsætisráö-
herra um að virðisaukaskattur skuli
tekinn upp hér á landi 1. janúar 1980.
Ég efast að vísu um áð sú tímasetn-
ing standist. Aöalatriöiö er þó aö loks
skuli hafa verið tekin ákvöröun um
þetta.
Jöfnunargjald
Stjórnarfrumvarp um tímabundiö
jöfnunargjald veröur flutt í dag eöa
næstu daga. Gjaldiö á aö gilda þar
til virðisaukaskattur veröur upp
tekinn. Með samþykkt frumvarpsins
fæst loks endurgreiddur uppsafnaö-
ur söluskattur, sem iönrekendur eiga
inni hjá ríkissjóöi fyrir árin 1975 og
1976, og jafnframt skapast fjárhags-
legt svigrúm til aö hefja markvissar
iönþróunaraðgeröir, svo sem aö
setja á stofn Tæknistofnun iönaöar-
ins, veita starfsfólki iönaöarins frek-
ari starfsþjálfun og bygging iöngaröa
fyrir forgöngu sveitarfélaga, en eins
og þiö muniö lagöi stjórn félagsins
fram ítarlegar tillögur um þessi mál
í nóvember s.l.
Meöal okkar í dag eru staddir
margir þeir menn, m.a. iönaöarráö-
herra, sem leitt hafa þetta mál fram
til sigurs. Vil ég fyrir hönd iönaöarins
færa þeim bestu þakkir fyrir.
Það er með ólíkindum hvað
tregöulögmáliö er ríkjandi hér á
landi; aö þaö skuli hafa kostaö
tveggja ára baráttu margra valda-
mestu manna þjóðarinnar, aö koma
þessu sanngirnismáli loks í höfn.
Staögreiðslu-
kerfi skatta
Ég fagna þeirri ákvöröun, aö
staögreiöslukerfi skatta veröi tekið
upp. Það er ein af forsendum þess
aö viö náum tökum á verðbólgunni.
Iðnlánasjóður
Þaö er ánægjuleg staöreynd aö
útlánageta lönlánasjóös, bæöi í fyrra
og í ár, er meiri, reiknuö á föstu
verðlagi, en hún var 1970, er viö
gengum í EFTA. Það hljómar e.t.v.
ótrúlega, en sannleikurinn er sá, aö
útlánageta sjóösins var minni allan
aðlögunartímann, allt til ársins 1977,
heldur en hún var við upphaf
fríverslunar, þegar uppbygging iön-
aöarins átti aö hefjast fyrir alvöru hér
á landi. lönlánasjóöur hefur til útlána
á þessu ári 1720 millj. kr., þar af er
framlag ríkissjóös 250 millj. kr.
Vaxtakjör
Síöustu misseri hafa vaxtakjör
höfuðatvinnuveganna loks veriö
samræmd. Ber að fagna þeim
áfanga.
Ég heföi viljað hafa þessa upptaln-
ingu lengri á þeim málum, sem
jákvæö eru í opinberum aðgeröum
stjórnvalda til framþróunar íslensk-
um iönaöi. En jjví miður nær
upptalningin ekki lengra. Skal nú
vikið að þeim málum, sem lítið eða
ekkert hefur miöað.
Forréttindalán
Enda þótt vaxtakjörin sjálf hafi
veriö samræmd greiöir iönaöurinn
samt hærri vexti af rekstrarlánum
sínum en hinir undirstööuatvinnuveg-
irnir, þar sem aögangur hans aö
forréttindalánum meö lægri vöxtum,
er mun takmarkaöri en þeirra. Erfitt
er aö skilja hvernig þessi mismunun
getur átt sér staö, þegar höfö er í
huga ummæli og fyrirheit helstu
ráöamanna þjóðarinnar í fjármálum.
Snúa verður af braut forréttinda-
lánakerfis Seölabankans og láta
viöskiptabankana um aö fjármagna
atvinnuvegina, en viöskiptabankarnir
veröa þó að breyta vinnubrögöum
sínum og hætta aö láta sama
útlánaþak gilda fyrir innflutning og
útflutning. Fyrst ferður að sinna
þörfum framleiösluatvinnuveganna
— það er frumskylda bankakerfisins.
Grundvallarsjónarmiöiö í öllum
lánamálum atvinnuveganna hlýtur
jafnan aö vera sú staöreynd, aö það
er algjör forsenda batnandi lífskjara,
aö arösemi ráöi fjárfestingu og
lánafyrirgreiöslu til atvinnuveganna
og allri lagasetningu þeirra vegna.
Tollamál
Á félagsfundi í nóvember 1977
skýröi ég frá þeirri gleöifrétt, aö
fjármálaráðuneytið heföi ákveðið aö
felld skyldu niöur aöflutningsgjöld af
vörulyfturum til samkeppnisiönaöar.
Var sá úrskuröur í samræmi viö vilja
meirihluta Alþingis, þar sem 3. gr. 12
í tollskrárlögunum var beinlínis sett í
þau lög til aö leysa vandamál sem
þessi. Keppinautar okkar greiöa aö
sjálfsögöu engan toll af jafn nauösyn-
legum hjálpartækjum í framleiöslunni
og vörulyftarar eru.
En Adam var ekki lengi í Paradís.
Hinn 27. febrúar s.l. breytti hiö háa
ráöuneyti eigin úrskuröi. Ber nú aö
greiöa 84% aöflutningsgjöld af lyftur-
um. Svona geðþóttaákvörðun fram-
Davlð
Scheving
Thorsteins-
son á árs-
þingi Félags
íslenzkra
iðnrekenda:
2. Skattlagning hins opinbera til aö
fjármagna aukna eöa bætta þjón-
ustu viö almenning, svo sem
fjárveitingar til heilbrigöismála,
menntamála, tryggingamála
o.s.frv., hafi ekki áhrif á kaup-
gjaldsvísitöluna.
Þaö er firra aö bætta þjónusta viö
almenning, eins og t.d. auknar
bætur almannatrygginga, eöa
bygging og rekstur dagvistunar-
heimila, skuli einnig hækka kaup-
gjaldiö.
Skattamál
Þrátt fyrir skýrar yfirlýsingar stjórn-
valda um að íslensk iðnfyrirtæki skuli
búa viö sambærileg skattalög og
erlendir keppinautar, fer því víðs
fjarri aö svo sé og ber því brýna
nauösyn til aö breyta þeim.
Tillaga iðnrekenda er sú, aö ekki
veröi greiddur skattur af þeim tekjum
fyrirtækja, sem variö er til uppbygg-
ingar og framleiösluaukningar í
fyrirtækjunum.
Þetta stuölar aö auknu atvinnu-
öryggi og mun gera atvinnuvegunum
mögulegt aö greiöa starfsmönnum
sínum hærri laun. Ennfremur einfald-
ar slík tilhögun skattalög og fram-
kvæmd þeirra.
Gera veröur almenningi mögulegt
aö eignast í vaxandi mæli hlut í
atvinnurekstrinum og hljóta sann-
gjarnan arö af þátttöku sinni. Efla má
á þennan hátt þaö sem ég leyfi mér
aö nefna heilbrigt atvinnulýöræöi.
Stöndum
á eigin fótum-
höfnum ríkisfors j á
- en gerum fyllstu kröfur
um eðlileg starfsskilyrði
kvæmdavaldsins, þvert ofan í vilja
Alþingis og án samráös viö iönrek-
endur og iönaöarráöuneyti, sem skylt
var samkvæmt lögum, er óhæfa.
Skora ég á þingmenn aö standa vörö
um ákvaröanir Alþingis og hnekkja
meö lagaboöi, ef þarf, þessum
úrskuröi ráðuneytisins.
Þessi litla saga er sögö sem dæmi
og lýsir e.t.v. betur en mörg orö
hversu óralangt er enn í það, aö
aölögun stjórnvalda aö frtverslun sé
lokiö og hve skilningsleysi sumra
ráöamanna á þörfum íslensks iönaö-
ar er mikiö. Auðvitað er það hverjum
manni skiljanlegt að aölögun
iönaöarins aö fríverslun getur ekkf
hafist í raun, fyrr en aðlögun
stjórnvalda er að minnsta kosti vef á
veg komin.
Og svona rétt til aö kóróna nú alla
vitleysuna telst sjálfur fiskiðnaöurinn,
aöalútflutningsiönaöur okkar, ekki til
samkeppnisiönaöar. Þaö er best aö
þeir skýri slíkt sem geta.
Aölögun
stjórnvalda
í sambandi viö aölögun stjórnvalda
að fríverslun vil ég segja, aö þaö er
engín tilviljun aö semja þarf heilan
lagabálk um verksmiöjur, sem ríkið
og erlendir aöilar reka, eða hyggjast
reisa hér á landi. Enginn erlendur
aöili mundi nokkurn tíma Ijá máls á
því að hefja iðnrekstur á íslandi, ef
honum væri gert aö búa viö sömu
rekstrarskilyrði og ílenskum iðnaði
eru búin í dag.
Óstjórn
efnahagsmála
Þaö er engin tilviljun, aö á
undanförnum 22 árum hefur 23
sinnum verið gripiö til bráöabirgða-
ráöstafana í efnahagsmálum hér á
landi.
Aöalmarkmiö þessara ráöstafana
hefur veriö aö tryggja atvinnu, þegar
atvinnuvegirnir hafa verið komnir í
þrot.
í hinum vestræna heimi hefur
atvinnuleysi fariö ört vaxandi. í dag
eru um 17 milljónir manna án atvinnu
í þessum ríkjum. Hér er um stórfelld-
asta atvinnuleysi frá stríöslokum að
ræða.
Viö íslendingar höfum leyst þessi
mál meö nokkuö sérstökum hætti. í
staö þess aö láta arösemissjónarmiö
og frjálsa samkeppni ráða hefur fullri
atvinnu og fölskum lífskjörum veriö
haldiö uppi meö erlendri lántöku.
Flest bendir nú til að ekki verði
gengiö lengra á þessari braut og aö
grundvöllur lífskjara okkar geti nú
hvenær sem er hrunið eins og
spilaborg. Bætt lífskjör, sem byggja
á öðru en framleiösluaukningu, eru
falslífskjör.
Ég hef óbifandi trú á aö fyrirtæki
geti aukiö framleiöslu sína, ef
arösemis- og samkeppnissjónarmið
eru í heiðri höfð og þannig aö
fyrirtækjunum búiö, aö þau hafi
eölilegt athafnafrelsi. Þannig vísa ég
á bug of mikilli svartsýni, en við
veröum jafnframt að horfast í augu
við raunveruleikann.
Stöndum á eigin fótum, höfnum
ríkisforsjá, en gerum fyllstu kröfur
um eölileg starfsskilyröi.
Tillögur
um úrbætur
Gagnrýni á ekki rétt á sér, nema
bent sé á leiöir til úrbóta.
Þær tillögur iönrekenda, sem ég
nefni hér á eftir, eru hvorki frumlegar
né ný speki. Tillögurnar eru einföld
sannindi, sem mér virðast hafa
gleymst eöa horfið í öllu því mold-
viðri, sem þyrlaö er upp af þrýstíhóp-
um og öörum aöilum, er sífellt gera
einfalda hluti flókna.
Fjármál ríkisins
Það er óhæfa að fjárlög ríkisins
skuli enn aö stórum hluta ákveöin
meö lögum, sem sett voru skömmu
eftir fyrri heimsstyrjöld, þegar aö-
stæöur voru gerólíkar í þjóöfélag-
inu.Þannig er ráöstafaö sjálfkrafa um
65% af heildarútgjöldum ríkisins.
Þess í staö ber aö beita „sólarlags-
kenningunni“ svonefndu, þar sem
segir, aö engin fjárveiting skuli gilda
lengur en í 3—5 ár. Þá veröur aö
taka á ný ákvöröun um, hvort haldiö
skuli áfram að veita fé til viökomandi
málefnis.
Alþingi á að ákveöa heildarupp-
hæð fjárlaga hverju sinni. Ekki með
tilliti til gæluverkefna stjórnmála-
manna, heldur með tillitl til arösemi
og efnahagsástands á hverjum tíma.
Hætta er aö fjármagna hallarekst-
ur eöa óaröbærar framkvæmdir
ríkisins meö útgáfu verðtryggöra
spariskírteina. í staö þess verði
fjármagnið notaö til uppbyggingar
atvinnuveganna. Fyrirtækjum og
einkaaöilum veröi leyft aö gefa út
verötryggö skuldabréf, þannig að
landsmönnum gefist kostur á aö
ávaxta sparifé sitt á þann hátt, ef þeir
óska.
Kjaramát
Aldrei má semja um laun opinberra
starfsmanna og þeirra sem starfa við
byggingastarfsemi, samgöngur,
verslun, viöskipti og þjónustu, nema
á grundvelli samninga viö launþega
í fiskiönaöi, veiðum og framleiðslu-
iönaöi. Veröi þessa ekkl gætt munum
viö búa áfram við endalaust gengis-
sig og gengisfellingar.
Um stööuna í kjaramáium vil ég
segja, aö útflutningsbann þaö, sem
nú er til umræðu, er siöleysi, sem
mun hafa óheillavænleg áhrif á
fjöregg þjóðarinnar, útflutninginn,
meö ófyrirsjáanlegum afleiöingum
fyrir alla íbúa þessa lands. Útflutn-
ingsbanniö, ef til framkvæmda kem-
ur, er pólitískur skæruhernaöur, sem
allir þjóöhollir menn — launþegar
sem atvinnurekendur — eiga að risa
gegn af fullri einurð. Þetta mál á
ekkert skylt viö eölilega kjarabaráttu.
Vísitala
Tvær leiðir koma til greina hvaö
snertir breytingar á vísitölu: Þjóö-
hagsvísitala, þar sem laun fylgja
breytingu raunverulegra þjóöar-
tekna, þ.e. bæöi magnbreytingu
framleiöslunnar og áhrifum betri eða
lakari viöskiptakjara. Inn í þetta kerfi
þarf aö byggja launajöfnunarsjóö
landsmanna til þess aö laun þurfi
ekki aö lækka, t.d. vegna aflabrests
eöa veröfalls á útflutningi.
Eða breyta núgildandi kaupgjalds-
vísitölu á eftirfarandi hátt:
1. Taka áhrif versnandi viðskipta-
kjara út úr vísitölunni.
Allir hugsandi menn sjá hvílík firra
þaö er aö laun skuli hækka ef
þjóöarbúiö verður fyrir áfalli, t.d.
ef Arabar hækka olíuverð.
Auölindaskatt á aö leggja á þá,
sem nýta auðlindir þjóöarinnar og
skrá gengi krónunnar þannig aö
rekstrarstaöa sjávarútvegsins skerö-
ist ekki á neinn hátt. Jafnframt ber
aö afnema alla tolla, því tollar eru
ekkert annaö en misheppnaöur
auölindaskattur.
Auölindaskatturinn rýrir á engan
hátt arðsemi höfuöútflutningsat-
vinnuvegs okkar — sjávarútvegsins,
heldur þvert á móti; hér er um eitt
brýnasta hagsmunamál hans aó
ræöa.
Verðjöfnunarsjóður
Sú uppgjöf, sem felst í þeirri öfugu
notkun deilda veröjöfnunarsjóös,
sem viögengist hefur undanfarin ár
og viögengst enn, er ein af frumor-
sökum óöaveröbólgunnar. Er með
ólíkindum hvernig okkur hefur tekist
aö misnota svo ágætt hagstjórnar-
tæki sem veröjöfnunarsjóöur getur
verið.
Veröjöfnunarsjóði á aö beita til
þess aö draga úr þeim sveiflum í
efnahagskerfinu, sem mismunandi
aflabrögö og verö sjávarafuröa
valda. Greiöa á í sjóóinn þegar
markaösverð er hátt og/ eöa afla-
brögö góö. í dag er greitt úr sjóönum
viö þessar aðstæöur.
Gengismál
Afnema veröur þau atriöi í efna-
hagskerfinu, sem raska réttum
grunni gengisins. Hér er átt viö
mismunandi starfsaöstööu
framleiösluatvinnuveganna, þá stað-
reynd aö fiskveiöar greiöa engan
launaskatt, engan söluskatt af olíu,
lægra aöstöóugjald, lægri vexti og að
auki njóta sumir launþegar þessarar
atvinnugreinar sérstakra skattfríó-
inda. Þetta veröur aö leiörétta.
Þaö er ekki skoðun mín, aö rýra
eigi starfsskilyröi sjávarútvegsins á
nokkurn hátt því gengisskráningin
veröur aö sjálfsögöu aö miöast við
ofangreindar efnahagsráöstafanir og
það að sem mest jafnvægi sé í
gjaldeyrisöflun og gjaldeyriseyöslu
þjóöarinnar.
Nýiðnaður
Nýiönaöur er sérhver ný fram-
leiðsla, sem veröur tll í iönaói. Ný