Morgunblaðið - 11.04.1978, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1978
Jón Skaftason, alþ.m.:
Vaxtalækkun verður að
byggjast á verðbólguhjöðnun
Innstreymi sparifjár í bankakerfið
forsenda útlána til atvinnuveganna
Framsóknarmenn deila um vexti og verðbólgu
Pall Pétursson. (F) mælti
nýveriö fyrir frv. til la>?a. er hann
flytur ásamt tveimur öðrum
þinsmiinnum Framsóknar-
flokksins. þess efnis, að ríkis-
stjórnin ákveói. aó fenKnum
tiliögum Seólahanka Islands,
hámark ok lágmark vaxta. Vcxtir
af rekstrar- o>? afuróalánum
atvinnuve>janna verði ok háðir
beinum ákvörðunum ríkisstjórn-
ar. Breyting sú. sem hcr er lögð
til að gerð verði á lögum
Seðlabanka. felst í því. að sögn
flutninKsmanna. að „ákviirðunar-
vald um vexti skuli fært frá
Seðlahankanum til ríkisstjórnar-
innar. þó að sjálfsösðu verði
Seðlahankinn ríkisstjórninni til
ráðuneytis".
Daemið írá
Lúðvík Jósepssyni
PP lagði áherzlu á það í
framsögu sinni að vextir væru
mikilvægur þáttur í stjórn efna-
hagsmála. Því væri nauðsynlegt að
ákvörðunarvald um þá væri í
höndum ríkisstjórnar og ábyrgðin
hjá Alþingi. PP sagði gildandi lög,
sem fælu í sér ákvæði um, að
Seðlabanka bæri að vinna að
framgangi efnahagsstefnu, er
ríkisstjórn markar, væru of loðin
og sköpuðu ríkisstjórninni ekki
nægilegt svigrúm. Nýlegt dæmi
væri að fyrrv. viðskiptaráðherra,
Lúðvík Jósepsson, hefði svarið af
sér ábyrgð á vaxtahækkuninni í
júlí 1974. PP sagði sitt mat, að um
of hefði verið gengið á vald
Alþingis og brýnt væri að það
endurheimti áhrif sín, sem því
bæri skv. stjórnarskrá og lögum.
Þetta vald þyrfti m.a. að sækja í
hendur „ýmissa æviráðinna starfs-
manna kerfisins og sérfræðinga
...“ PP sagði það „lítilmennsku
hjá stjórnmálamönnum að veigra
sér við að taka ákvarðanir sjálfir,
sem þeim bæri að taka.“
PP sagði að það yrði að breyta
vaxtastefnunni. Vaxtakjör hefðu
þrengt kosti atvinnuveganna.
Færði hann til ýmis dæmi um þá
staðhæfingu um vaxtaútgjöld í
• bingfundir
á fimmtudag
F'undir voru í báðum þing-
deildum sem og sameinuðu þingi
á fimmtudag. í s.þ. voru fjórar
tillögur til þingsályktunar af-
greiddar til nefnda og annarrar
umræðu: 1) tillaga að hafna-
áætlun 1977—1980, 2) um raf-
orkusölu á kostnaðarverði til
stóriðju, 3) um orkusparnað og
4) um þjónustu- og úrvinnslu-
iðnað í sveitum.
• Fjöldi stjórnar-
frumvarpa
Matthías Bjarnason, sjávar-
útvegs-, heilbrigðis- og trygg-
ingaráðherra mælti fyrir fjór-
um stjórnarfrv. í neðri deild: 1)
Samábyrgð íslands á fiskiskip-
um, 2) Varnir gegn kynsjúkdóm-
um, 3) Um þroskaþjálfa, mennt-
unarkröfur og starfsréttindi og
sjávarútvegi og landbúnaði. Hann
sagði háa vexti skapa misrétti
milli þeirra, sem komið hefðu sér
upp aðstöðu ýmiss konar og hinna
sem ættu slíkt eftir. Þeir mögnuðu
og verðbólguna. Hlutur sparifjár-
eigenda hefði að vísu verið bág-
borginn í verðbólgunni, ekki sízt
aldraðra, er lagt hefðu fé á véxti
til efri ára. Þeirra hlut mætti hins
vegar bæta gegnum trygginga-
kerfið. Húga mætti og að verð-
tryggingum. En hávaxtaleiðin
stefndi á rangar brautir.
Jón Skaftason.
Þetta frumvarp
breytir engu
Jón Skaftason (F) sagði frv.
þetta, þótt samþykkt yrði, ekki
hafa hina minnstu breytingu í för
með sér. Ég veit ekkert dæmi þess,
meðan ég hefi setið í bankaráði
Seðlabankans, að vaxtaákvörðun
hafi verið tekin í andstöðu við
ríkisstjórn. Það mun raunar aldrei
hafa verið gert. Eg hef margupp-
lýst þessa staðreynd í þingflokki
Framsóknarflokksins. Það er og
ótvírætt að lög um Seðlabanka
Islands frá 1961 leggja þá
ótvíræðu lagaskyldu á banka-
stjórnina, að hún taki ekki
ákvarðanir, er gangi á stjórnar-
stefnu á hverjum tíma. Greinin,
sem hér um ræðir, hljóðar svo: „I
4) Um heilbrigðisþjónustu, sem
er ítarlegur lagabálkur.
Ólafur Jóhannesson dóms-
málaráðherra mælti í neðri
deild fyrir 2 frv. og 1 í e.d.: 1)
Um meðferð mála vegna rangr-
ar notkunar stöðureita öku-
tækja, 2) Breytingar á áfengis-
lögum (hækkun viðurlaga) og 3)
fyrir frv. að gjaldþrotalögum í
e.d. (en það mál hefur þegar
hlotið samþykki n.d.).
Matthias A. Mathiesen fjár-
málaráðherra mælti í n.d. fyrir
frv. að hækkuðum viðurlögum
vegna söluskattsbrota.
• Önnur mál
Halldór Asgrímsson (F)
flutti ítarlegt yfirlit og nefndar-
álit fyrir nýjum lagabálki (stj.
frv.) um hlutafélög, sem verið
hafði til umfjöllunar í nefnd hjá
efri deild. Þá afgreiddi efri deild
til neðri deildar stjórnarfrv. um
áskorunarmál. Auk fyrrgr. mála
öllu starfi sínu skal Seðlahankinn
hafa náið samstarf við ríkisstjórn
og gera henni grein fyrir skoðun-
um sínum varðandi stcfnu í
efnahaggsmálum og framkvæmd
hennar. Sé um verulegan
ágreining í ríkisstjórn að ræða,
er seðlabankastjórn rétt að lýsa
honum opinherlega og skýrra
skoðanir sinar. Hún skal engu að
síður telja það eitt meginhlutverk
sitt að vinna að því að sú stefna,
sem rikisstjórn markað að lokum.
nái tilgangi sínum.“ Þessi
lagagrein sýnir svo ekki verður um
villst, að samþykkt þessa frv. hefði
engar meiri háttar breytingar í för
með sér í samandi við vaxta-
ákvarðanir í landinu.
JSk sagði og að ef markaðsöfl,
Páll Pétursson.
þ.e. framboð og eftirspurn eftir
lánsfé á íslenzkum lánamarkaði,
hefðu verið látin ákvarða vexti, þá
væru þeir nú, þrátt fyrir það að
þeir séu háir í dag, enn hærri.
JSk sagist ekki þekkja nein
dæmi þess í öðrum ríkjum að
vaxtaákvæði í logum væru með
þeim hætti, sem frv. þetta legði til.
Þvert á móti hefðu svokallaðir
miðbankar viða meiri völd en hér
væri, s.s. í V-Þýzkalandi. Sann-
leikurinn væri og sá að gjaldmiðill
þeirra þjóða væri nokkru beysnari
heldur en íslenzka krónan , „sem
flýtur á vatni“.
JSk sagðist geta tekið undir eitt
í greinargerð flm. Þar segði:
„Seðlahankinn hefur um nokkurt
skeið ákvarðað vexti í landinu. Sú
afgreiddi neðri deild til alls-
herjarnefndar frv. um kosning-
ar til Alþingis og frv. um
sönnun fyrir dauða manna.
• Dómvextir
Ellert B. Schram (S) hefur
flutt frv. til laga um dómvexti.
Frumvarpsgreinin hljóðar svo:
Á tímabilinu frá stefnu-
birtingu til dómsuppsögu í
dómsmáli getur dómari, eftir
kröfu aðila, ákveðið, að vextir af
dómkröfu séu jafnháir innláns-
vöxtum af vaxtaaukalánum eða
öðrum sambærilegum vaxta-
kjörum, er taki sem fyllst tillit
til varðveislu á verðgildi fjár-
magns.
Dómari skal þó ekki verða við
slíkri kröfu ef atvik þau, sem
getið er í 1. og 3. tl. 2 mgr. 177
gr. laga nr. 85/1936 eiga við um
stefnanda eða ef þegar hefur
verið tékið tillit til verðbólgu á
ofangreindu tímabili við endan-
lega- kröfugerð í málinu. Sama
gildir í útivistarmálum, ef stefn-
andi skilaði ekki greinargerð.
Lög þessi taka gildi nú þegar.
• Leigukaup á
verksmiðjuskipi
Ellert B. Schram og Ingólfur
Jónsson hafa flutt frv. til laga
skoðun að hiutur sparifjáreig-
enda hafi verið mjög fyrir borð
horinn og að rétta verði hlut
þeirra hefur ráðið ákvörðun
þankans á seinustu misserum."
Þetta er rétt að því er viðvíkur
sparifjáreign. Það er tillit til
hagsmuna sparifjáreigenda sem
verið hefur leiðarljósið. Þrátt fyrir
háa vexti í landinu síðustu árin er
það staðreynd, að raunvextir af
sparifé síðustu 25 árin hafa aðeins
verið jákvæðir tvö eða þrjú ár. Öll
hin árin hefur sá, sem viljað hefur
lána fé sitt gegn um bankakerfið
út í þjóðlífið, horft á fjármuni sína
skreppa saman. Ég geri mér grein
fyrir vaxtaþunga atvinnuvega í
dag. En hvern veg ætla þeir, sem
nú heimta lægri vexti, að tryggja
innstreymi sparifjár í bankakerf-
ið, til að endurlána atvinnuvegum,
ef vextir halda hvergi nærri í við
verðbólguna? Ef sá, sem leggur á
sig sparnað, sér sér stórlega meiri
hag í að fjárfesta peninga sína, t.d.
með hætti sem eykur á eftirspurn-
arþenslu í þjóðfélaginu, heldur en
fela þá bankakerfi til ávöxtunar?
Gæti ekki slík stefna stefnt í
hættulegan lánsfjárskort í þjóð-
félaginu, sem bitnaði e.t.v. ekki
sízt á atvinnuvegunum?
JSk sagði það ekki óeðlilegt, að
háir vextir væru taldir verðbólgu-
hvetjandi, yfirborðslega skoðað.
Fólk væri þó smám saman að gera
sér grein fyrir því að ein höfuðor-
sök óðaverðbólgu hér á landi væri
sú öra og ofsalega fjárfesting, sem
verið hefði í landinu um langt
skeið. Háir vextir draga úr en
auka ekki slíka umfram og verðb.-
hvetjandi fjárfestingu. Fjármagn-
ið hefur, þrátt fyrir allt, ekki verið
það dýrt, að menn hafa talið sig
geta hagnast vel á slíkri fjárfest-
ingu, vegna verðbólgunnar í
landinu. Því hafa þeir e.t.v. lagt í
margs konar fjárfestingu, sem
hafði ekki önnur arðsemissjónar-
mið, en sem verðbólgan lagði upp
í hendur þeim, en ekki varðandi
framleiðni í verðmætasköpun
atvinnuveganna.
JSk sagði að spariskírteini frá
árinu 1965 væru nú 26,4-föld að
verðmæti. Krónan er sem sé í dag
þetta miklu minni en hún var fyrir
13 árum. Það er ekki óeðlilegt,
þegar menn hafa svona dæmi fyrir
Framhald á bls. 33.
Þingfréttir
í stuttu
máli
um breytingu á lögum nr.
33/1922, svohljóðandi:
A eftir 11. gr. laganna komi
ný grein sem verði 12. gr. og
hljóði svo:
Framangreind ákvæði um
bann við fiskvinnslu erlendra
aðila í íslenskri fiskveiðilögsögu
skulu eigi standa í vegi fyrir því,
að ríkisstjórninni sé heimilt að
leyfa íslenskum aðilum, sem
fullnægja ákvæðum laga þess-
ara, að semja um „leigu-kaup“ á
stóru verksmiðjuskipi til
vinnslu á kolmunna og öðrum
sjávarafla. Skal í því tilviki
heimilt að gera skipið út til
vinnslu í íslenskri fiskveiðilög-
sögu eða íslenskum höfnum,
enda þótt það sé skráð á nafn
Þingmað-
ur talar
fyrir sjö
frumvörpum
Það bar við í neðri deild
Alþingis sl. miðvikudag að einn
þingmaður, Pétur Sigurðsson
(S), talaði fyrir sjö dagskrár-
málum, frumvörpum til laga,
og var hann jafnframt fyrsti
flutningsmaður 5 frumvarp-
anna, en tvö voru stjórnar-
frumvörp, er hann flutti
nefndarálit fyrir sem formaður
sjávarútvegsnefndar deildar-
innar.
Stjórnarfrv., sem sjávarút-
vegsnefnd hafði fjallað um,
voru annars vegar um breyt-
ingu á lögum um fiskimálasjóð,
hækkun á hámarkslánum, og
hins vegar um breytingu á
Verðlagsráði sjávarútvegs, þ.e.
verðlagningu á lifur og síldar-
úrgangi.
Frv., sem PS flytur sjálfur,
ýmist einn eða með öðrum, eru
þessi: 1) um breytingu á lögum
um kosningar til Alþingis, þ.e.
um aðstoð við kjósendur, sem
aðstoðar þurfa við, þegar kosið
er utan kjörfundar, 2) um
breytingu á lögum um sönnun
fyrir dauða manna, sem ætla
má að farist hafi af slysförum,
og 3) þrjú frv. um lífeyrissjóði
(starfsmanna ríkisins,
hjúkrunarfræðinga og barna-
kennara), þ.e. samræming á
lánakjörum o.fl.
erlendra aðila, þar til nánar
tiltekinn hluti kaupverðs er
greiddur með þeim hætti að
leigugreiðslur ganga að hluta til
greiðslu kaupverðs.
Skipið verði skráð hér á landi,
það verði mannað íslenskri
áhöfn og svari rekstur þess hér
til allra skatta og skyldna.
• Könnun á atvinnu-
og félagsmálum
á Þórshöfn
Allir þingmenn norðurlands-
kjördæmis eystra hafa lagt
fram tillögu til þingsályktunar
um könnun á atvinnu- og
félagsmálum á Þórshöfn. Til-
lagan felur ríkisstjórninni að
láta kanna nú þegar ástand og
horfur í atvinnu og félagsmál-
um Þórshafnar í N-Þingcyja-
sýslu. Athuga skal, hvaða
ráðstafanir séu nauðsynlegar
til þess að tryggja þar eðlilega
hyggðaþróun. Sérstaklega
skulu kannaðir möguleikar
þess að koma upp loðnuvinnslu
á Þórshöfn, t.d. með því að SR
kaupi síldarbræðsluna á staðn-
um og breyti henni í loðnuverk-
smiðju. Tillögunni fylgir
ítarlcg greinargcrð, sem gerð
verður nánari grein fyrir á
þingsiðu Mbl. síðar.
Þungur skriður
á þingmálum
Sagt frá fundum og nýjum málum