Morgunblaðið - 11.04.1978, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1978
19
4 þingmenn úr Reykjavík og af Reykjanesi;
Fjöldi atkvæða en ekki hlutfall
ráði skiptingu uppbótarsæta
bingmennirnir Ellert B.
Schram (S), Jón Skaftason (F),
Guðmundur H. Garðarsson (S) og
ólafur G. Einarsson, hafa flutt
eftirfarandi frv. til breytinga á
kosningalögum>
1. gr.
122. gr. laganna orðist svo:
Til þess að finna, hverjir fram-
bjóðendur þingflokks hafa hlotið
uppbótarþingsæti sem aðalmenn,
skal fara þannig að: Fyrst skal
gera flokknum landskjörslista,
þannig að rita skal á lista í
stafrófsröð nöfn allra frambjóð-
enda flokksins, er eigi hafa náð
kosningu í kjördæmum. Því næst
skal skrá við nafn hvers frambjóð-
anda þann atkvæðafjölda, er sæti
því, sem hann skipar á framboðs-
listanum að kosningu lokinni, ber
samkvæmt 109. gr. Þá skal raða
þeim frambjóðendum, sem eru á
listanum, þannig, að sá, sem hæsta
atkvæðatölu hefur, verði efstur,
sá, sem næsthæsta atkvæðatölu
hefur, verði næstur o.s.frv.
Þeir, sem nú standa efstir á
landskjörslista hvers þingflokks,
hafa náð kosningu sem lands-
kjörnir þingmenn, svo margir af
hverjum landskjörslista sem hlut-
aðeigandi þingflokki hafa hlotnast
uppbótarsæti.
062. gr.
Lög þessi öðlast gildi nú þegar.
Greinargerð
Greinargerð með frumvarpinu
hljóðar svo:
„Nú í allmörg ár hefur verið
vakin rækileg athygli á því, að
óhjákvæmilegt sé að taka til
endurskoðunar kjördæmaskipan
og kosningalög til þess að leiðrétta
það mikla misvægi sem orðið
hefur á atkvæðisrétti kjósenda
eftir því í hvaða landshluta þeir
búa.
Þessar ábendingar og kröfur
hafa komið fram bæði innan og
utan þings. Meiri hluti kjósenda
getur ekki og vill ekki lengur við
það una, að atkvæði þeirra vegi
fjórfalt eða jafnvel fimmfalt
léttara en annarra, eingöngu
vegna búsetu. Á það er minnt, að
allar breytingar, sem gerðar hafa
verið á kjördæmaskipan hér á
landi, hafa verið til þess að halda
sem mestu jafnvægi milli atkvæða
annars vegar og fjölda þingmanna
hins vegar. Þetta sjónarmið var
meginröksemdin fyrir hinni rót-
tæku breytingu sem gerð var á
kjördæmaskipuninni hér 1959, sem
við búum við enn þá.
Á þeim tíma, sem liðinn er frá
þessari breytingu, hafa orðið
geysimiklir búferlaflutningar og
breytingar á íbúafjölda frá einu
byggðarlagi til annars.
Það hefur áreiðanlega ekki verið
vilji þeirra, sem að breytingunum
stóðu 1959, að sú kjördæmaskipan,
sem þá var ákveðin, yrði óbreytt
um aldur og ævi eða í skjóli
hennar yrði fjórfaldur munur á
atkvæðamagni að baki þing-
manna.
Núverandi kjördæmaskipan er
að þessu leyti afskræming á
lýðræðinu og misbýður réttlætis-
kennd hins almenna kjósanda.
Allt frá árinu 1972 hefur setið
að störfum þingkjörin stjórnar-
skrárnefnd. í stjórnarsáttmála
núverandi ríkisstjórnar var lýst
yfir því, að stjórnarskrá og
kjördæmaskipan yrði tekin til
endurskoðunar. Þrátt fyrir þetta
hvort tveggja bólar ekki enn á
neinum tillögum.
Ekki er þó hægt að halda því
fram, að skort hafi á þrýsting eða
ahuga. Miklar umræður hafa
staðið yfir nær látlaust mörg
undanfarin ár. Samtök ungra
manna úr þrem stjórnmálaflokk-
um hafa lagt fram athyglisverðar
tillögur. Margoft hafa verið lagðar
fram á Alþingi tillögur til þings-
ályktana, sem hvatt hafa til
aðgerða í málinu. Á fyrsta þing-
degi yfirstandandi þings urðu
umræður um málið, þar sem
forsætisráðherra gaf yfirlýsingu
um að stofnað yrði til viðræðna
allra þingflokka til að fjalla um
hugsanlega samstöðu um breyt-
ingar á kjördæmaskipan eða kosn-
ingalögum. Einhverjar umræður
munu hafa farið fram, en allt
hefur komið fyrir ekki.
Nú þegar skammt er eftir af
þinghaldi þykir sýnt, að ekki verða
samþykktar breytingar á stjórnar-
skrá að því er varðar kjördæma-
skipan. Þetta veldur stuðnings-
mönnum þessa frumvarps miklum
vonbrigðum. Við höfum því gripið
til þess ráðs, sem nú virðist eitt
Framhald á bls. 31.
J6n Árm. Héðinsson:
5% heildarkjörfylgi nægi
til uppbótarþingsætis
Jón Ármann Héðinsson (A)
hefur flutt frv. til laga um að 5%
heildarkjörfylgis nægi stjórn-
málaflokki til uppbótarþingsætis,
þó að hann fái ekki jafnframt
kjördæmakjörinn þingmann. í
greinargerð með frv. segin
I 31. gr. stjórnarskrárinnar er
talið upp, hverjir eigi sæti á
Alþingi. Þar segir í d-lið: „11
landskjörnir þingmenn til jöfnun-
ar milli þingflokka, svo að hver
þeirra hafi þingsæti í sem fyllstu
samræmi við atkvæðatölu sína við
almennar kosningar."
í stjórnarskránni er hvergi
skýring á því, hvað „þingflokkur"
er. Þá skýrgreiningu er að finna í
kosningalögum, og getur Alþingi
breytt henni að vild með því að
breyta um ákvæði.
Um þetta segir Einar Arnórsson
í Réttarsögu Alþingis (bls 603);
„Stjórnskipulög láta ekki um það
mælt í einstökum atriðum, hvern-
ig fara skuli um skipun uppbótar-
þingsæta. Þau fela almenna lög-
gjafanum að setja fyrirmæli um
það í lögum um Alþingiskosning-
ar. Almenna löggjafanum er því
frjálst að skipa þeim málum svo
sem honum þykir heppilegast
innan þeirra markalína, sem sett
eru í stjórnskipunarlögunum."
I umræðum um kosningalögin er
jafnan bent á þann galla, að
samkvæmt skýrgreiningu laganna
á þingflokki geti komið fyrir, að
flokkur fái 10—15% greiddra
atkvæða án þess að fá kjördæma-
kosinn þingmann og falli því út af
þingi. Væri það í megnasta ósam-
ræmi við ákvæði stjórnarskrár-
innar um að flokkar skuli hafa
„þingsæti í sem fyllstu samræmi
við atkvæðatölu sína“.
Tvívegis hefur Alþýðuflokkur-
inn komist í þessa hættu. í
kosningunum 1953 fékk flokkurinn
aðeins einn kjördæmiskjörinn
þingmann. Ef það hefði ekki
tekist, hefðu 15.6% allra greiddra
atkvæða fallið dauð og áhrifalaus.
Árið 1974 fékk flokkurinn aftur
einn kjördæmiskjörinn þingmann,
og var þá hætta á, að 9.1%
atkvæða yrðu áhrifalaus.
Segja má að Einar Arnórsson
bendi á þessa hættu, er hann segir
í áðurnefndu riti (bls 605); „Sá
flokkur, sem hefur að vísu verið
talinn stjórnmálaflokkur í kosn-
ingunum samkvæmt 28. gr. kosn-
ingalaganna, en hefur ekkert
þingsæti fengið í kjördæmi, getur
því ekki heldur fengið uppbótar-
sæti, jafnvel þótt samanlögð at-
kvæðatala hans út af fyrir sig gæti
veitt' honum rétt til þess. I sjálfu
sér sýnist það ekki hugsunarrangt,
að slíkur flokkur gæti fengið
uppbótarsæti. Hann er fulltrúi
tiltekinnar landsmálastefnu, og
kosningarnar hafa leitt í ljós, að
stefnan hefur nægilegt kjósenda-
fylgi til eins eða fleiri fulltrúa á
þinginu. Ef landið allt væri eitt
kjördæmi, þá mundi slíkur flokkur
hafa fengið þingfulltrúa."
Efni frumvarps þessa er að fella
niður það ákvæði kosningalaga, að
flokkur verði að fá kjördæmiskjör-
inn þingmann til að teljast „þing-
flokkur" og koma til greina við
úthlutun uppbótarsæta. I stað þess
er sett 5% mark og flokkum
veittur réttur til uppbótarsæta ef
þeir ná því, hvort sem þeir hafa
kjördæmiskjörinn þingmann eða
ekki.
í mörgum nágrannalöndum
gilda þær reglur, að flokkar fá alls
enga fulltrúa á þing ef þeir ná ekki
tilteknu hlutfalli atkvæða. Hér er
ekki gengið svo langt. Samkvæmt
þessu frumvarpi mundu flokkar
auðvitað halda þeim þingmönnum,
sem nái kjöri í kjördæmum, enda
þótt hlutfallstala þeirra af at-
kvæðum sé innan við 5%. Uppbót-
arsæti fá þeir hins vegar ekki
nema þeir ná því marki. Á sama
hátt er flokkum tryggður réttur til
uppbótarsæta, ef þeir fá 5% eða
meir, þótt þeir hafi ekki fengið
kjördæmiskjörinn þingmann.
Oddur Olafsson alþingismaður:
Reykjanes verði tvö
5 manna kjördæmi
Frumvarp til stjórnskipunarlaga
ODDUR ólafsson (S), þingmaður Reyknesinga, hefur lagt fram frv.
til laga um skiptingu Reykjaneskjördæmis í tvö 5 manna kjördæmi.
Frv. er svohljóðandii
1. gr.
„31. gr. stjórnarskrárinnar orðist svo:
Á Alþingi eiga sæti 60 þjóðkjörnir þingmenn, kosnir leynilegum
kosningum þar af:
a) 30 þingmenn kosnir hlutbundinni kosningu í 6 fimm manna
kjördæmum:
Suðvesturlandskjördæmi: Garðakaupstaður, Kópavogskaupstaður,
Seltj arnarneskaupstaður, Kj ósarsýsla.
Vesturlandskjördæmi: Borgarfjarðarsýsla, Akraneskaupstaður,
Mýrasýsla, Snæfellsnes- og Hnappadalssýsla og Dalasýsla.
Vestfjarðakjördæmi: Barðastrandarsýsla, Vestur-Isafjarðarsýsla,
Bolungarvíkurkaupstaður, Isafjarðarkaupstaður, Norður-Isafjarðar-
sýsla, Strandasýsla.
Norðurlandskjördæmi vestra: Vestur-Húnavatnssýsla, Austur-Húna-
vatnssýsla, Skagafjarðarsýsla, Sauðárkrókskaupstaður og Siglufjarðar-
kaupstaður.
Austurlandskjördæmi: Norður-Múlasýsla, Seyðisfjarðarkaupstaður,
Suður-Múlasýsla, Eskifjarðarkaupstaður, Neskaupstaður og Aust-
ur-Skaftafellssýsla.
Framhald á bls. 39.
Rýmingarsala
30-50% afsláttur
Kuldaúlpur fyrir börn og fullordna
Skiðajakkar -blússur -úlpur
6
Sportval
!
LAUGAVEGI 116 - SIMAR 14390 & 26690
ZETA NORD skíóaskór á kr. 7.800
(áöur kr. 9.800) stæröir 7.5-10
mánud- þriöjud. -miövikud.-fimmtud.