Morgunblaðið - 15.06.1978, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1978

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreíósla
Auglýsingar
Askriftargjald 2000.00
í lausasölu
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aóalstrætí 6, sími 10100.
Aóalstræti 6, sími 22480.
kr. á mánuói innanlands.
100 kr. eintakiö.
Alþýðuflokkur — 70%
„kaupráns” flokkur
Alþýðuflokkurinn hefur gengið enn harðar fram í kröfugerð-
inni um „samningana í gildi“ en kommúnistar í
Alþýðubandalaginu. Áform Alþýðuflokksins sl. vetur voru ekki
þau að efna til ólöglegra verkfalla í tvo daga eins og gert var,
heldur stefndi Alþýðuflokkurinn að því að koma á almennum
ólöglegum verkföllum til frambúðar þar til lagasetning
ríkisstjórnarinnar hefði verið brotin á bak aftur. Síðan hefur
Alþýðuflokkurinn staðið dyggilega við hlið kommúnista í öllum
aðgerðum þeirra til þess að brjóta niður viðleitni ríkisstjórnar-
innar til þess að ná stjórn á verðbólgunni.
Þegar þessi forsaga Alþýðuflokksins undanfarna mánuði í
kjaramálum er höfð í huga og borin saman við þá ákvörðun
Alþýðuflokksins í meirihluta borgarstjórnar að greiða til
starfsmanna Reykjavíkurborgar aðeins 30% af vísitöluskerðing-
unni, verður ljóst hvílík hræsni hefur einkennt allan málflutning
Alþýðuflokksins í kjaramálum undanfarna mánuði.
I upphafi voru Alþýðuflokksmenn frumkvöðlar að ólöglegum
verkfallsaðgerðum verkalýðssamtakanna. Síðan hafa þeir verið
fangar kommúnista í öllum aðgerðum gegn efnahagsstefnu
ríkisstjórnarinnar. Nú kemur í ljós, að þeir standa ekki við stóru
orðin eftir að þeir eru komnir í meirihlutaaðstöðu í borgarstjórn.
Alþýðwflokkurinn hefur krafizt þess, að samningarnir verði í
gildi en í meirihluta borgarstjórnar stendur Alþýðuflokkurinn að
ákvörðun um að greiða til starfsmanna borgarinnar 300 milljónir
af þeim 1050 milljónum, sem greiða ætti, ef meirihlutaflokkarnir
tveir, Alþýðuflokkur og Alþýðubandalag, hefðu staðið við stóru
orðin. Alþýðuflokkurinn hefur krafizt þess, að samningarnir tækju
gildi, en í meirihluta borgarstjórnar stendur flokkurinn að því,
að bæta einungis 30% vísitöluskerðingarinnar. Þetta þýðir, ef
röksemdafærsla Alþýðuflokksmanna er notuð, að Alþýðuflokkur-
inn er eins konar 70% „kaupráns“flokkur! Alþýðuflokkurinn
hefur krafizt þess, að samningar yrðu í gildi, en hann stendur
að því, að þeir taki ekki að fullu gildi fyrr en um áramót en þegar
þar að kemur verður mánuður liðinn frá því að lagasetning
ríkisstjórnarinnar rann út! Vísitöluskerðingin á nefnilega ekki að
gilda nema til og með 1. desember á þessu ári.
Alþýðuflokkurinn stendur því eins og Alþýðubandalag
afhjúpaður í „kaupráns“baráttu sinni. Þessir flokkar hafa sakað
aðra um „kauprán". Með aðgerðum sínum í borgarstjórn
Reykjavíkur hafa þeir, ef þeirra eigin orð eru notuð, stimplað
sig sem eins konar 70% „kaupráns“flokka.
Hver var formaður Norð-
fjarðardeildar Kommún-
istaflokksins?
Ragnar Arnalds, fyrrv. form. Alþýðubandalagsins, sagði
nýlega í sjónvarpsþætti að Alþýðubandalagið boðaði
íslenzkan sósíalisma en ekki skandinavískan, austurevrópskan
eða asískan. Þetta er í samræmi við nýjustu matreiðslu
Þjóðviljans á kenningunni.
í þessu sambandi er rétt að minna á bakhlið eða uppruna
Alþýðubandalagsins, sem áður hét Sameiningarflokkur alþýðu;
sósíalistaflokkurinn og þar áður Kommúnistaflokkur íslands. I
Alfræði Menningarsjóðs um íslandssögu, eftir Einar Laxness,
segir m.a., að aðalmálgagn Kommúnistaflokksins 1936 hafi verið
Þjóðviljinn. Þetta sama blað er nú aðalmálgagn Alþýðubanda-
lagsins. Lúðvík Jósepsson, formaður Alþýðubandalagsins, var
einn mikilvirkasti félaginn bæði í Sósíalistaflokki og Komm-
únistaflokki — og sama má segja um marga þá, er enn halda
um stjórnvöl í Alþýðubandalaginu. Núverandi formaður
Alþýðubandalagsins getur t.d. rifjað upp, hver var formaður
Norðfjarðardeildar Kommúnistaflokks íslands á sinni tíð.
Sannleikurinn er sá að Alþýðubandalagið og Þjóðviljinn eru
sömu fyrirbrigðin og áður en grímur nýrra nafna voru settar upp.
Einu breytingarnar, sem þar hafa orðið, eru tízkubreytingar,
sama eðlis og litabreytingar vissra dýrategunda, sem breyta um
lit eftir aðstæðum og landslagi, til að villa á sér heimildir. En
að baki orða og blekkinga er sami kommúnistakjarninn og áður.
* sta kemur stöku sinnum upp á yfirborð Þjóðviljans, eins og
gar einn skriffinnur hans sagði á liðnum vetri: Stalínistar eru
lagar okkar! Þar liggja og ræturnar og þaðan er hin
ðanalega næring runnin, þótt Ragnari Arnalds þyki henta að
alla hana íslenzka, til að hún gangi frekar í hrekklaust fólk.
Geir HaUgrímsson, forsætisráðherra:
Loddaraleikur
Alþýðubandalags
í vaxta- og
verdtryggmgarmálum
Allir hljóta að vera sam-
mála um, að nauðsynlegt sé,
að sparnaður eigi sér stað og
fjármagn myndist, sem að-
gengilegt sé fyrir atvinnu-
rekstur og einstaklinga. Ef
þessu markmiði á að ná,
verður að gera sparnað aðlað-
andi. Hvernig er það unnt?
Tryggja verður sparifjáreig-
endum, að fjármunir þeirra
haldi verðgildi sínu, þegar þeir
þurfa á þeim að halda, að
viðbættri lítilli þóknun fyrir
að fresta því að eyða fé sínu.
Þetta er grundvallaratriði. Ef
við viðurkennum það, hljóta
lágmarksvextir að vera jafn-
háir og verðhækkanir í þjóð-
félaginu, og helst ívið hærri.
Verðtryggja verður spariféð
með einum eða öðrum hætti.
XXX
Hér er að sjálfsögðu fjallað
um frjálsan sparnað. Það er
auðvitað til leið skyldu-
sparnaðar, eða jafnvel skatt-
heimtu, þannig að með þving-
unum sé stuðlað að fjár-
magnsmyndun. Við sjáum
hver reynslan hefur orðið af
þeirri leið, ýmsir fjárfesting-
arlánasjóðir fá framlög bæði
frá viðkomandi atvinnugrein
og ríkissjóði. Má þar nefna
Stofnlánadeild landbúnaðar-
ins, Fiskveiðasjóð o.fl. Allt
fram á síðustu ár hafa þessi
þvinguðu framlög atvinnu-
greinanna og skattféð úr
ríkissjóði að einhverju eða öllu
leyti brunnið á báli verðbólg-
unnar. Þessi sparnaður varð
að engu.
Núverandi ríkisstjórn hefur
brotið blað i þessum efnum. Á
4 árum hafa útlánakjör stofn-
fjársjóða verið færð til sam-
ræmis við fjármagnskostnað
þeirra og jafnframt hafa
útlánakjör verið samræmd
milli atvinnugreina til þess að
stuðla að því, að takmarkað
fjármagn leitaði í arðsama
farvegi fyrir þjóðarheildina.
Eg er þeirrar skoðunar, að
afnema eigi í áföngum fram-
lög á fjárlögum til fjárfesting-
arlánasjóðanna, og skyldu
atvinnufyrirtækja og atvinnu-
greina til að greiða til þessara
sjóða. Þá kröfu á að gera til
sjóðanna, að þeir ávaxti fjár-
magn sitt þannig, að við það
bætist alltaf eitthvað frá ári
til árs í raunverulegu verð-
gildi. En það tekst auðvitað
ekki nema útlán séu verð-
tryggð, eða vextir a.m.k. sam-
svarandi því, og um leið sé
dregið úr verðbólguhraðanum.
Ef við liöfnum þeirri leið að
leggja á almenning skatta til
að greiða niður vexti eða
kostnað við verðtryggingu, þá
verða lántakendur að borga
nægilega háa vexti eða verð-
tryggingu til þess að gera
sparnað aðlaðandi og tryggja
fjármagnsmyndun í þjóðfélag-
inu. Umræður um háa eða
lága vexti verða ávallt að taka
mið af þessu. Þess ber þó að
geta, að skýrt afmörkuð
félagsleg lán, sem og t.d. til
íbúðabygginga, hafa hér sér-
stöðu, og fjármagnskostnaður
þeirra hefur verið greiddur
niður og af almanna fé.
XXX
Allir telja sjálfsagt að fá
rétt endurgjald fyrir vöru,
þjónustu eða framleiðslu sína.
Menn vilja að minnsta kosti fá
kostnað sinn greiddan. En
margir, sem halda fast við
þetta sjónarmið, krefjast þess
að vextir séu lækkaðir. Þeir
vilja ekki greiða raunvirði
fyrir fjármagnið, eins og þeir
krefjast fyrir eigin vöru og
þjónustu.
Þessi tvískinnungsháttur í
efnahagsumræðum og viðhorfi
manna er afar óraunsær.
Hann kemur ekki síst fram í
tali stjórnmálamanna, eftir
því við hvaða hagsmunahópa
þeir ræða.
Alþýðubandalagsmenn, með
Lúðvík Jósefsson og Ólaf
Ragnar Grímsson í broddi
fylkingar, lofa að tryggja
sparifjáreigendum sérstakar
verðbætur, en lántakendum
lægri vexti. Þetta er ekki
einsdæmi um loddaraleik Al-
þýðubandalagsins. Þeir lofa
öllum öllu án þess að nokkur
þurfi að borga. Dæmið gengur
blátt áfram ekki upp.
Auðvitað geta vextir haft
áhrif á verðbólguna og verð-
bólguþróun. Vextir eru kostn-
aður hjá fyrirtækjum og ýta
undir þörf þeirra fyrir að fá
hærra verð fyrir vöru sína. En
þó er atvinnurekstrinum mest
virði, að fjármagnsmyndun
eigi sér stað í þjóðfélaginu, svo
að lánsfé til arðbærs rekstrar
og fjárfestingar sé tiltækt á
hverjum tíma.
Vaxtakostnaður fisk-
vinnslufyrirtækja er talinn
nema 5% af framleiðslukostn-
aði, þegar launa- og hráefnis-
kostnaður þeirra nemur
75—80% af framleiðslukostn-
aði. Lækkun vaxtakostnaðar
leyfir því ekki hækkun launa,
sem nokkru máli skiptir.
Háir vextir eru ekki undir-
rót verðbólgu heldur viður-
kenning á staðreyndum.
Ymsar kenningar eru, eins
og kunnugt er, uppi um það
hvað valdi verðbólgu á hverj-
um tíma. Menn tala um
eftirspurnarverðbólgu, þ.e.
erðbólgu, sem skapast af of
mikilli eftirspurn í þjóðfélag-
inu. Menn tala um verðbólgu
sem stáfar af því, að launa-
kostnaður eða annar kostnað-
ur atvinnufyrirtækja hafi
hækkað um of, þ.e. kostnaðar-
verðbólgu.
Ég er þeirrar skoðunar, að
verðbólgan stafi ekki alfarið
af launakostnaði eða hækkuð-
um launum eða kaupi. En
þegar hækkun launa fer sam-
an við of mikla eftirspurn að
öðru leyti, er voðinn vís. T.d.
þegar halli er á ríkissjóði,
meira er lánað út en sparnaði
nemur, og erlend lán eru tekin
umfram það sem vinnuafl eða
vöruframboð leyfir.
Við slíkar aðstæður er um
eftirspurnarverðbólgu að
ræða. Vextir eru einmitt til
þess fallnir að draga úr henni
og stuðla að því, að menn íhugi
hverja fjárfestingu út frá
þeirri forsendu, að þeir verði
að borga lán, sem tekin eru til
hennar með jafn verðmiklum
krónum og fengnar voru að
láni. Menn eiga ekki að geta
treyst á að fá margfalt verð
fyrir fjárfestinguna við sölu
en borga lánin með verðminni,
óbreyttri krónutölu.
Það er athyglisvert, að
Alþýðubandalagsmenn eins og
Lúðvík Jósefsson og Ragnar
Arnalds hafa gerst málsvarar
þess óréttlætis, sem verðbólg-
an hefur í för með sér í tekju-
og eignatilfærslu í þjóðfélag-
inu. Séu vextir eða fjármagns-
kostnaður ekki í samræmi við
verðlagsbreytingar, tapar sá,
sem sparar, en sá sem lánar
græðir. Með lágvaxtastefnu í
verðbólgu hafa þeir Lúðvík og
Ragnar tekið verðbólgubrask-
ara og skuldakónga upp éc sína
arma og sýnist það vera í
samræmi við andstöðu þeirra
félaga og forvígismanna laun-
þega úr hópi Alþýðubandalags
og Alþýðuflokks við raunveru-
lega launajöfnunarstefnu.
Mikið er nú á sig lagt til að slá
pólitískar keilur fyrir kosning-
ar.
Breytilegir vextir eru
einmitt tæki til að koma í veg
fyrir of mikla eftirspurn. Þeir
jafna hag sparifjáreigenda og
lántakenda. Breytilegir vextir
eru einmitt mjög til þess
fallnir að draga úr verðbólgu,
þegar eftirspurnarþenslan er
of mikil, en um leið stuðlar
beiting vaxta að jafnvægi
milli framboðs og eftirspurnar
fjármagns og dregur því úr
valdi lánastofnana og greiðir
götu einstaklinga og atvjnnu-
vega að fjármagni, að því
tilskyldu að þeir veiti fjár-
magninu í arðsama farvegi í
þágu þjóðarheildarinnar.
I samræmi við þetta hefur
ríkisstjórnin beitt sér fyrir
nýrri vaxtastefnu, þar sem
ávöxtunarskilyrði hafa verið
bætt.