Morgunblaðið - 29.08.1978, Blaðsíða 11

11
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 1978
Doktorsritgerð
um loðnidöndun
undir forustu Alþýðuflokksins. Þá var
öllum Ijós sannleikurinn. Betur væri
að menn heföu gert sér grein fyrir
þessu fyrr, þannig að ekki heföi verið
um sjónarspil í 8 daga að ræöa,
dýrmæta daga sem þjóöin haföi ekki
efni á að eyða í dekur við kommún-
ista.
Um þann kafla í stjórnarmyndunar-
viðræðum sem fóru fram undir
forustu Geirs Hallgrímssonar ætla ég
ekki aö fjalla í þessum skrifum
mínum, enda Ijóst frá upphafi aö þær
gátu ekki tekist, þar sem Alþýðu-
flokkurinn gat engan veginn gengið
til liös viö þá flokka sem höföu goldiö
afhroð í kosningunum.
Þáttur Verkamanna-
sambands íslands
Þegar Verkamannasambandiö
skoraöi á Alþýðuflokk og Alþýðu-
bandalag aö gera nýja tilraun til
myndunar ríkisstjórnar, var staöa
Alþýöubandalagsins orðin vægast
sagt mjög erfið. Þeir höfðu tapaö
áróðursstríðinu við Alþýöuflokkinn
um það, hvers vegna fyrri tilraun til
myndunar „vinstristjórnar" fór út um
þúfur. Almenningur haföi séö í
gegnum þann hráskinnaleik er
kommúnistar höföu sett á svið, þeir
voru aö einangrast.
Útflutningsbann Verkamannasam-
bandsins haföi misheppnast, Guö-
mundur J. haföi hlaupiö á sig, þaö
var tilgangslaust aö hafa útflutnings-
bann á frystihúsum sem voru að loka
hvort sem var, vegna rekstrarerfiö-
leika. Einkennilegar aögeröir tveggja
forustumanna verkalýðsfélaganna í
Vestmannaeyjum og í Siglufiröi voru
orðnar að hlátursefni manna um allt
land, og einkennilegt en satt, báöir
þessir verkalýðsforustumenn yfirlýst-
ir stuðningsmenn Alþýöubandalags-
ins. Staöa kommanna var afleit.
Þegar þessi staöa var Ijós, þá var
aö undirlagi Lúðvíks pöntuö þessi
beiöni frá Verkamannasambandinu,
og hvorugur flokkurinn treysti sér til
þess aö synja beiöninni. Og Lúövík
fékk umboð til myndunar meirihluta-
stjórnar.
Kommúnisti
forsætisráöherra?
Þá var loksins komin sú staöa sem
kommarnir gátu vel við unað. Og þá
kom í Ijós hvað undir bjó. Allan
tímann höföu þeir aðeins haft eitt
markmið, aö þeir fengju forustu í
næstu ríkisstjórn, þeirra foringi,
kommúnistinn Lúðvík Jósepsson,
yröi næsti forsætisráöherra íslands.
Þaö sem haföi valdið slitum á
viðræöunum í fyrri umferöinni, þegar
Benedikt Gröndal stjórnaöi, þ.e.a.s.
tillögur Alþýöuflokksins og Fram-
sóknarflokksins um 15% gengisfell-
ingu, að viöurkenna þá staðreynd aö
gengiö væri þegar fallið, og
kommarnir gerðu að úrslitaatriði í
þeim stjórnarmyndunarviðræöum,
var nú allt í einu sjálfsagt að
samþykkja. Og hvers vegna? Jú, það
skyldi öllu fórnaö fyrir þaö að
kommúnisti yröi forsætisráöherra í
næstu ríkisstjórn íslands.
Þegar kommarnir höfðu rennt
niöur þeim tillögum sem Alþýöu-
flokkurinn haföi lagt til grundvallar í
lausn efnahagsmála í fyrri tilrauninni,
og m.a. hagfræðingur Alþýðusam-
bandsins haföi taliö raunhæfari lausn
en óábyrgar tillögur kommanna, þá
taldi Lúövík aö kratarnir myndu þá
þegar hafa veriö leiddir í þá gildru,
aö þeir gætu ekki komist undan því
aö sætta sig viö þaö, aö hann yröi
forsætisráðherra.
Lúövík mis-
reiknaði stöðuna
Hann skrifaöi flokksstjórn Alþýöu-
flokksins bréf, þar sem óskaö var
eftir afdráttarlausu svari um þaö,
hvort Alþýöuflokkurinn sætti sig ekki
viö aö kommarnir heföu forustu í
þeirri stjórn er nú væri gerö tilraun
til aö mynda. Hann taldi aö Alþýðu-
flokksmenn treystu sér ekki til aö
neita, sérstaklega með tilliti til þess
aö gamli refurinn Óiafur Jóhannes-
son, form. Framsóknarflokksins,
haföi lýst yfir stuöningi við Lúövík um
að hann yrði næsti forsætisráðherra.
En nú misreiknaði Lúövík stöðuna.
Alþýöuflokksmenn voru nefnilega
búnir aö fá sig fullsadda af yfirgangi
Lúövíks, og svo hitt, aö sem betur
fer, eru flestir alþýöuflokksmenn
þeirrar skoöunar, aö þaö komi ekki
til greina, aö kommúnisti verði
forsætisráöherra á íslandi. Alþýöu-
flokkurinn hafnaði því beiöni Lúövíks
kurteislega. Svarið var þannig aö þaö
tók kommana tvo langa fundi aö
ákveöa hvort þaö væri þeim betra
eöa verra að meta svarið sem neitun
eöa samþykki.
Þá er þess aö geta, aö Ólafur
Jóhannesson samþykkti ekki Lúövík
sem næsta forsætisráðherra, vegna
þess aö þaö væri hans ósk, heldur
að hann vissi að Alþýðuflokkurinn
mundi neyta Lúðvík, og þá var
leikurinn hans, að kommarnir myndu
ekki samþykkja Benedikt, og þar
með væri embættið hans.
Þjóðviljinn
sýnir sitt
rétta andlit
Þegar Alþýöuflokkurinn hafði neit-
aö aö taka afstöðu til Lúövíks sem
forsætisráöherra og hann afsalaö sér
forustunni um stjórnarmyndun til
forseta íslands, þá svipti Þjóðviljinn
af sér sáttahulunni. „NATO setur
krötum skilyröi“ — NATO-kratar
réöu úrslitum“ — „Frekleg móögun
viö þjóöina" — „Vingulsháttur
NATO-anna“.
Þannig skrifar Þjóöviljinn eftir aö
Alþýöuflokkurinn hafnar stjórnarfor-
ustu kommúnista. Þaö er að þeirra
áiiti NATO sem stöövar þaö að
Lúðvík verði forsætisráöherra. Hver
skyldi hafa stöövaö kommúnista í því
aö samþykkja Benedikt sem for-
sætisráöherra fyrr í sumar? Var þaö
erlent stórveldi? Var þaö virkilega
ánægjuleg tilhugsun, aö næsti for-
sætisráöherra á íslandi heföi enga
skoöun á því eöa áhuga, þegar
gamlir samstarfsmenn og skoðana-
bræður hans voru að dæma andófs-
menn í Sovétríkjunum til margra ára
Síberíuvistar vegna skoöana þeirra?
Svo hrópa þessir menn á lýöræöi og
segja aö þaö sé brot á lýðræðis-
hugsuninni að þeir fái ekki forustu í
ríkisstjórn.
Sumarið
hefur verið
lærdómsríkt
Það lítur allt út fyrir aö „vinstri-
stjórn" undir forustu Ólafs veröi aö
veruleika innan skamms tíma, þessir
tveir mánuöir sem hafa farið í
tilraunir til stjórnarmyndunar, hafa
verið þjóöinni dýrir. Það er hins
vegar margt sem læra má af þessum
tíma, sérstaklega ættu þeir alþingis-
menn sem nú setjast á Alþingi í fyrsta
sinn og hafa takmarkaöa reynslu í
sviptingum á vettvangi íslenskra
stjórnmála, að hafa fengið skírnina.
Sérstaklega ættu þeir aö hafa í huga,
aö ennþá einu sinni hafa kommúnist-
ar á íslandi sannað þaö, aö þeir eru
til alls vísir, þess vegna veröur aö
umgangast þá meö tilliti til fenginnar
reynslu.
NÝLEGA varði ungur íslending-
ur, Ingjaldur Ilannibalsson.
doktorsritgerð í iðnaðarverk-
fræði við Ríkisháskólann í Ohio í
Bandaríkjunum.
Ritgerð Ingjalds fjallar um
skipulagningu loðnulöndunar á
íslandi, þar sem sýnt er fram á, að
auka má loðnuafla á vetrarvertíð
um allt að 30% ef nýjum aðferðum
er beitt við ákvörðun á löndunar-
stöðum flotans. Stafar þetta af
því, að flotinn eyðir þá mun minni
tíma í siglingu frá veiðisvæði til
löndunarstaðar og í bið á
löndunarstað en verið hefur.
Ingjaldur, sem er 26 ára gamall,
lauk stúdentsprófi við Mennta-
skólann í Reykjavík vorið 1971 og
B.S. prófi í eðlisfræði og stærð-
fræði frá Háskóla íslands 1974.
Hann stundaði síðan framhalds-
nám í iðnaðarverkfræði við Ríkis-
háskólann í Ohio, þar sem hann
lauk M.S. prófi 1975 og doktors-
prófi í júní síðastliðnum.
Á undanförnum árum hefur
Ingjaldur unnið að hagsmuna-
málum námsmanna í Banda-
ríkjunum og er nú formaður
Félags íslenskra námsmanna í
Ameríku (FÍNA),
Borg í Miklaholtshreppi,
26. ágúst 1978.
ÚTFÖR Jónasar Ólafssonar fyrrv.
bónda á Jörfa í Kolbeinsstaðahreppi
fór fram í dag aö viöstöddu miklu
fjölmenni. Mun hún vera með fjöl-
mennustu jarðarförum sem þar hafa
farið fram um langt skeið. Sóknar-
presturinn, sóra Einar Jónsson, flutti
fallega og yfirgripsmikla ræöu yfir
þessum mæta og vinsæla manni. —
Jónas var fæddur að Jörfa 27. apríl
1896 og bjó hann þar frá árinu 1940
en þar áöur bjó hann á Flesjustöðum
í sömu sveit. Jónas var eftirminnileg-
ur maöur sem vakti á sér athygli hvar
sem leiöir hans lágu. Hann var
Dr. Ingjaldur Hannibalsson
<
Ingjaldur hefur verið ráðinn
deildarstjóri Tæknideildar Félags
íslenskra iðnrekenda, en mun auk
þess kenna við verkfræði- og
raunvísindadeild Háskóla íslands.
Ingjaldur er fæddur í Reykjavík
árið 1951, sonur Hannibals Valdi-
marssonar fyrrum ráðherra og
Hólmfríðar Ingjaldsdóttur,
kennara.
íturvaxinn, glaöur í viðmóti, orðhepp-
inn og hrókur alls fagnaöar. Hann lét
hugsanir sínar í Ijós umbúðalaust og
var þaö oft að Jónas kom mönnum
í gott skap með hressilegum tilsvör-
um og snjöllum ræöum er hann sótti
mannfundi.
Héraöið, sveitin hans, er svipminni
viö fráfall hans, enda sýndi sá mikli
fjöldi sem sótti útför hans hversu
vinsæll héraóshöföingi hann var í
þess orðs bestu merkingu. Eftirlif-
andi kona Jónasar er Guöbjörg
Hannesdóttir fyrrverandi Ijósmóöir.
Þau eiga 4 uppkomin börn.
Páll
Útför Jónasar Ólafs-
sonar bónda á Jörfá
og hefur átt fullt í fangi með
að lægja öldur í atvinnulífinu
allan þann tíma. Ýmsir telja að
vcrkalýðshreyfingin í lýðræðis-
löndum. eins og til dæmis
Bretlandi, sé orðin svo áhrifa-
mikil og sterk, að ekki sé unnt
að stjórna án þess að hafa hana
með í ráðum, og helzt þá
þannig að sá stjórnmálaflokk-
ur, sem hefur nánust tengsl við
hana, sé við völd. Ef þessi
sjónarmið eiga við rök að
styðjast hvaða horfur telurðu
þá á að íhaldsflokknum tækist
að stjórna landinu ef kosninga-
úrslit yrðu honum í hag?
— Brezka verkalýðshreyfing-
in hefur breytzt mjög á undan-
förnum árum. Hægri sinnuð öfl
eru að verða áhrifameiri en
áður, og það er rangt að líta á
brezku verkalýðshreyfinguna
sem samstætt einingarafl. Það
eru alls konar hagsmunir, sem
þar stangast á, og upp á
síðkastið hefur sú skoðun ekki
sízt rutt sér til rúms innan
verkalýðshreyfingarinnar að
launajöfnuður sé í rauninni
orðinn alltof mikill. Skóluðum
starfsmönnum, eða fólki með
einhverja sérþjálfun fer sífellt
fjölgandi í þjóðfélaginu og slíkir
hópar eru farnir að þrýsta mjög
á með kröfum um að störf þeirra
séu metin meira en þeirra sem
ganga í störf, sem krefjast mjög
lítillar eða engrar sérþjálfunar.
Fyrir nokkrum árum var launa-
jöfnuður hálfgert lausnarorð í
verkalýðsbaráttu, en sú stefna
virðist vera á undanhaldi. Þetta
með öðru gerir það að verkum
að innbyrðis togstreita milli
starfshópa setur orðið meiri
svip á störf verkalýðshreyfing-
arinnar en barátta hennar sem
slíkrar og kröfugerð á hendur
landsstjórninni og atvinnu-
vegunum. Meðal annars verður *
afleiðingin sú að úr áhrifum
hennar dregur á einn ákveðinn
flokk, þannig að þetta atriði
hefur ekki úrslitaáhrif á hæfni
og aðstöðu einstakra stjórn-
málaflokka í ríkisstjórn.
— Viltu einhverju spá um
úrslit kosninganna?
— Möguleikarnir eru síbreyti-
legir og í Bretlandi skiptir
meginmáli hvenær kosningar
eru haldnar. Síðasta skoðana-
könnun, sem gerð var á fylgi
flokkanna, gaf til kynna að
Verkamannaflokkurinn hefði
um 4% umfram fylgi íhalds-
flokksins. Rétt eftir að niður-
stöður þessarar könnunar lágu
fyrir voru birtar nýjar tölur um
atvinnuleysi í landinu. Þá kom
í ljós að það hafði aukizt og að
1.6 milljón manna er atvinnu-
laus. Hefði könnun farið fram
eftir að þessar tölur birtust má
fastlega búast við að niðurstað-
an hefði orðið á aðra leið að
minnsta kosti að mjórra hefði
orðið á munum. Eg er ekki fjarri
því að yrðu kosningar haldnar
nú kæmi upp sú staða að
Ihaldsflokkurinn fengi mest
fylgi, án þess þó að fá það
hreina meirihlutafylgi, sem þarf
til að ganga til óháðrar stjórn-
armyndunar. Hvort flokkurinn
nyti hlutleysis eða jafnvel
skilyrts stuðnings Frjálslynda
flokksins er svo aftur önnur
saga.
— Ilvað gerist ef íhalds
flokkurinn fer halloka í
kosningunum? Yrðu leiðtoga-
skipti þá óhjákvæmileg?
— Fyrsta skrefið yrði að
skilgreina ástæður fyrir tapinu,
en leiðtogaskipti að svo komnu
máli yrðu ekki nema kosninga-
úrslitin yrðu rakin beint til
misheppnaðrar forystu. Heldur
ekki ef mjög mjótt yrði á
munum þannig að kosningar
væru fyrirsjáanlegar innan
mjög skamms tima. Ef ekki
væru líkur á öðrurr kosningum
á næstunni og það væri almenn
skoðun að forystan stæði ekki
í stykkinu þá hæfist darradans-
inn heldur betur.
— Hver væri þá líklegasta
foringjaefnið?
— Leiðtogaskipti nú mundu
eflaust hafa það í för með sér að
Francis Pym tæki við. Hann er
áhrifamikill innan flokksins og
vinsæll á þeim vettvangi, en
ekki mjög þekktur meðal al-
mennings. Ég efast um að hann
yrði leiðtogi til langframa. Þar
er annar maður líklegri, Peter
Walker," sem var iðnaðar- og
umhverfismálaráðherra í stjórn
Heaths. Walker er mjög hæfur
maður, og það er útbreidd
skoðun í flokknum að hann sé
verðandi leiðtogi. Walker kann
öðrum betur að draga lærdóma
af því sem aðrir segja, án þess
þó að snúast eins og þeytispjald
í vindi. Hann er framsýnn og
hefur lag á að skoða mál af
háum sjónarhóli. Hann hefur
líka lag á að fá fólk til liðs við
sig og láta það vinna fyrir sig.
Hann er efnaður og hefur ráð á
að borga fólki til að vinna fyrir
sig, og er vel heima í ólíkustu
málum, eins og til dæmis
efnahagsmálum, kynþátta-
málum og viðskiptum.
— Er Edward Heath búinn
að vera í pólitík?
— Nei, hann er enn áhrifa-
mikill, sérstaklega meðal
almennings. Hann hefur þó gert
afdrifaríka skyssu, sem brezkir
íhaldsmenn munu seint geta
fyrirgefið honum. Hann sætti
sig ekki við að bíða lægri hlut
fyrir nýjum leiðtoga, og þessi
staðreynd gerir það að verkum
að hann kemur sennilega ekki
til greina í ráðherraembætti. Þó
verður skortur á reyndu fólki í
skuggaráðuneyti Thatchers
kannski til þess að hann yrði
beðinn um að taka við ráðherra-
embætti. En Edward Heath
nýtur mikils trausts, kannski
ekki sízt fyrir það að hann hafði
í sér döngun til að segja
óvinsælan sannleika um ástand-
ið í efnahagsmálum, skoðun sem
síðan átti eftir að koma í ljós að
var rétt. Þetta traust, sem
Heath nýtur meðal almennings,
gerir stuðning hans ómetanleg-
an fyrir íhaldsflokkinn, og í
kosningabaráttunni framundan
verður hans met þungt á vogar-
skálunum. Heath mun ekki
aðeins koma fram í sínu eigin
kjördæmi, heldur um gjörvallt
landið, og hefur þannig heitið
skilyrðislausum stuðningi
sínum við flokksforystuna þrátt
fyrir allt sem á undan er gengið,
sagði Tony Kerpel í lok samto'--
ins. — \.R-
„Thatcher óumdeild meðal forystu-
manna brezka íhaldsflokksins” 5„