Morgunblaðið - 26.10.1978, Síða 39

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 1978
39
kögííullinn af fingri biskups. El-
sassbúinn lætur það gott heita og
hirðir hvorttveggja og lætur í
hylki sem var ofan á staf hans.
Leggur hann síðan af stað heim til
Elsass. Kvöld eitt, þegar hann var
kominn heim undir Vogesafjöll,
leggst hann til svefns undir berum
himni og stingur staf sínum niður
við hlið sér. Þegar hann vaknar sér
hann engla þrjá hjá stafnum og
undrast hann ekki lítið þegar hann
sér að stafurinn hefur skotið
rótum og greinar eru teknar að
vaxa á honum. Þykist hann nú vita
að hinn sæli Teóbaldus biskup sé
með þessu að benda honum á að
byggja helgidóm á staðnum og
hrindir hann því verki í fram-
kvæmd hið fyrsta. Hringinn og
köggulinn af fingri biskups gaf
hann til kapellu þeirrar, sem
þarna var reist, en stafurinn varð
að myndarlegu tré þar sem honum
hafði verið stungið niður. Síðar
var byggt við kapellu þessa hvað
eftir annað þangað til hún varð að
þeirri veglegu og fögru kirkju sem
hún er nú, með turni sem lítið
gefur eftir turni dómkirkjunnar í
Freiburg. Og síðar, þegar gröf
Teóbaldusar biskups var könnuð,
kom í ljós að fremsta köggulinn
vantaði á annan þumalfingur
hans.
Uppi á hæð skammt fyrir ofan
Thann er ljóskross til minningar
um að þar féllu 30.000 manns í
fyrri heimsstyrjöldinni og ótalinn
fjöldi í hinni síðari. Að lokinni
síðari heimsstyrjöldinni voru þess-
ar hæðir, sem nú eru skógi og
blómum vaxnar, sviðnar niður í
rót og ekkert tré var þar þá lengur
uppistandandi.
Faðir Jacques er vélaverkfræð-
ingur og eiga þau hjón sex börn
sem nú eru öll vel á legg komin.
Húsmóðirin starfar í kvenfélagi
kirkjunnar í borginni og hefur
verið falið það hlutverk að leysa
vandræði manna. Er ýkjulaust að
mestallur dagurinn fari í það hjá
henni að tala við fólk, svara í sima
og svara bréfum. Menn á öllum
aldri leita til hennar, allt frá sjö
ára upp í sjötugt, og vandamál
þeirra eru jafnmörg og þeir eru.
Suma vantar vinnu, aðra ráðlegg-
ingar varðandi fjölskylduvanda-
mál. Nemandi, sem ekki komst í
þann skóla sem næstur honum
var, leitaði til hennar og hún linnti
ekki látum fyrr en hún hafði
fengið kennarann til þess að bæta
stól í bekkinn fyrir hann. Borgar-
stjórinn varð ósáttur við annan
starfsmann borgarinnar, konan
var til kvödd að bera friðarorð á
milli þeirra, og henni tókst það. í
stuttu máli sagt fæst hún við að
leysa öll þessi mál, sem leysa má
með góðum vilja og samkomulagi,
mál sem annars valda illindum og
hatri, mál sem allskonar öfgafólki
eru kærkomin til að kynda undir
gremju og notfæra til að sýna
fram á hversu vont og úrelt allt
þetta samfélag sé. Það hvarflar að
manni hvort ekki væri þörf á
fáeinum sáttasemjurum hjá okk-
ur, þegar menn fara saman út af
einhverjum ágreiningsmálum og
breiða sig jafnvel út yfir síður
dagblaðanna með reiðilestra sína.
Og allt þetta starf vinnur konan
án endurgjalds.
Frú Rolland hefur vanið börn
sín á að hjálpa sér við heimilis-
störfin, jafnt pilta sem stúlkur,
enda gæti hún ekki annað þessu
starfi ef öll heimilisumsjsla hvíldi
á hennar herðum. Eg spurði
Jacques, hvort faðir hans væri
ánægður með þetta tímafreka
starf konu sinnar, og hann svaraði
því til að hann hvetti hana til þess.
Á slíku heimili er þessi framtíð-
arprestur okkar upp alinn, þar
sem samhjálp allra heimilismanna
er sjálfsagður hlutur, þar sem
hverskonar kærleiksþjónusta við
meðbræðurna er heilög skylda og
þar sem einlæg trúrækni situr
ávallt í fyrirrúmi.
Þegar ég kvaddi þetta ágæta
fólk var mér sú ósk efst í huga að
Jacques bæri með sér sem mest af
þessu fórnfúsa og kærleiksríka
hugarfari þegar hann kemur til
þess að þjóna í kirkjunni hérna
heima.
JLokaorð um tónlistarsöfn á íslandi:
Svomá
illu
venjast
aðgott
þyki
Sá sem einu sinni... snýr þaðan aldrei samur maður.
Er raunveruleg þörf
fyrir tónlistarsafn á Is-
landi, spurði mætur mað-
ur á förnum vegi með
skírskotun til skrifa í
Morgunblaðinu um þetta
efni. Og er þörfin svo brýn
í dag að rétt sé að hlaupa
upp til handa og fóta til
að fullnægja henni, spurði
maðurinn að auki. Þessar
spurningar verða teknar
til umræðu hér á eftir, þó
hinu sé ekki að leyna, að
undirrituðum finnist
hann hafa svarað þeim
áður. Skyndilegur al-
mennur áhugi réttlætir að
helstu atriði þessa máls
séu ítrekuð.
Veggfóður
Einhvers staðar stendur að
svo megi illu venjast að gott
þyki. Og Cicero ku hafa sagt, að
menn skyldu forðast að ætla það
óframkvæmanlegt sem þeir
gætu ekki sjálfir. Svör tónhvísl-
ara Morgunblaðsins við spurn-
ingum vegfarandans taka mið af
þessum gullkornum tveimur.
Við íslendingar, a.m.k. tón-
listarmenn, erum svo vanir því
að hafa í engan stað að venda til
öflunar tónlistargagna, nema ef
vera skyldi eigin launaumslög,
að slíkt þykir orðið eðlilegt
ástand. Ef tónlistarkennari þarf
að leita uppi tónverk við hæfi
kórs síns, strengja- eða lúðra-
sveitar — já, eða tónmennta-
bekkjar í grunnskóla — lætur
hann það ósjaldan gott heita að
seilast í eigin vasa, ellegar alls
ekki. í blaðagrein frá því í vor
var þessum innkaupum tónlist-
armanna líkt við veggfóðrun,
enda heimkynni þeirra flestra
skrýdd kjörgripum í hólf og gólf,
bæði hljómplötum, uppsláttar-
ritum í mörgum bindum og
nótum.
Halda mætti að tónlistar-
menn væru tekjuhæsta stétt
þjóðfélagsins, slík eru öfugmæl-
in. Þessu fyrirkomulagi hafa
tónlistarmenn vanist frá blautu
barnsbeini. Það hvarflar t.d.
ekki að tónlistarkennurum að
gera þá kröfu, að þeim séu rétt
sjálfsögð kennslugögn upp í
hendurnar af opinberum aðil-
um, jafnvel þótt þeir framfylgi
lögboðinni námsskrá. Svo má
illu venjast að gott þyki.
Skortur á
áreiti
En sagan er ekki þar með
sögð. Það er ekki aðeins að þetta
bitni á pyngjum tónlistar-
manna, heldur kemur þessi
„tilhögun" niður á tónlistar-
nemum. Kennarar þeirra eru að
sjálfsögðu ekki nægilega fjáðir
til að kaupa nema brot af öllum
þeim aragrúa tónlistargagna,
kennslubóka, nótna, hljóm-
platna og tímarita, sem erlendir
útgefendur koma á framfæri.
Ríkisstyrktu tónlistarsafni væri
það hins vegar hægur vandi. Af
þessu ieiðir, að kennarinn,
leiðbeinandinn sjálfur, fer á mis
við framfarir á sínu sviði, ný
viðhorf og kennslutækni. I stað
þess heilbrigða, sífellda og
nauðsynlega áreitis sem tónlist-
arsafn veitir þeim sem um-
gengst það að staðaldri, verða
íslenskir tónlistarkennarar að
láta sér nægja annað tveggja,
gömlu skræðurnar uppi í hillu
frá gleymdum námsárum, elleg-
ar að verja ótöldum mánaðar-
hýrum í veggfóðrun eins og
gárunginn kallaði það.
Og í stað þess að standa
jafnfætis erlendum jafnöldum
dragast íslenskir tónlistarnem-
ar aftur úr, hæfileikar þeirra
nýtast hvorki nógu fljótt né vel,
og fullnægja í námi minnkar.
Sumum finnst þetta svo augljós
sannindi að ástæðulaust sé að
eyða orðum um. Svo er kannski
ekki. Er þá komið að seinni
hluta spurningar vegfarandans.
Palli einn
í heiminum
Hann spyr: Er þörfin fyrir
tóniistarsafn svo brýn í dag að
rétt sé að hlaupa upp til handa
og fóta til að fullnægja henni?
Svarið er já og aftur já — þótt
fyrr hefði verið. Að baki spurn-
ingu vegfarandans felast for-
sendur sem hann hefur ómeðvit-
að gefið sér. Hann ályktar t.d.,
að þar eð honum tókst sjálfum
að ljúka tónlistarmenntun sinni
á Islandi (vegfarandinn er
augljóslega tónlistarmaður!) án
fulltingis tónlistarsafns í neinni
mynd, hljóti nemendur hans að
geta það líka. Eða, að þeir séu
ekki of góðir til þess, úr því
hann gerði það.
I spurningunni felst einnig
vantrú á að tónlistarmenn
myndu nýta slíkt safn þótt það
ræki á fjörur þeirra! Hann
' óttast að það stæði autt, að
fjármunum væri þannig kastað
á glæ. Þetta viðhorf er mjög
alvarlegs eðlis og kannski al-
gengara en flesta grunar. Hér
kemur speki Cicero að notum:
Menn eiga að forðast að dæma
tilveruna út frá eigin áhuga eða
áhugaleysi, mennt eða mennta-
leysi; Palli er ekki einn í
heiminum. Þótt vegfarandinn
kunni ekki að nota tónlistar-
safn, og viti varla hvernig slíkt
furðuverk líti út, er ekki þar
með sagt að ný kynslóð tón-
listarmanna myndi ekki læra
það ofur skjótt, og hann sjálfur
líka.
Um spena
Frómt frá sagt er það hægur
vandi að koma tónlistarunnend-
um á þann ótæmandi spena sem
tónlistarsafn er. Sá sem einu
sinni hefur reynt þá unaðastil-
finningu að geta teygt sig í
eintak af Ilarmonice Musiccs
Odehecaton Petrucci með
vinstri hendi og raddskrá af
Hljómsveitartilbrigðum
Schonebergs op. 31 með þeirri
hægri, samtímis því að hlusta á
Tónhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
fágæta hljóðritun Toscaninis á
Fimmtu sinfóníu Beethovens í
heyrnartólum — ánetjast tón-
listarsafni fyrir lífstíð. Sá sem
einu sinni hefur reynt það, að
hlusta á fimm heimsþekkta
hljóðfæraleikara eða söngvara
glíma við sama verkefni og hann
sjálfur, öðlast nýjan skilning á
tilverunni og sjálfum sér. Sá
sem einu sinni stígur fæti inn í
slíkt dýrðarríki snýr þaðan
aldrei samur maður. Já, þörfin
fyrir tónlistarsafn er fyrir
hendi. Brýn.
Nú vandast
málið
Vegfarandinn spurði að lok-
um hvernig menn hugsuðu sér
tónlistarsafn á Islandi almennt.
Svarið við þessari spurningu er
flóknara — nú vandast málið.
Á Islandi væri sennilega
hagkvæmast að reka eitt vand-
að safn fremur en mörg smá.
Tónlistargögn eru dýr í inn-
kaupum. Safn þetta gæfi út
ítarlega spjaldskrá í bókaformi í
upphafi, með viðaukum þegar
þurfa þætti. Spjaldskráin hefði
einnig að geyma samskrá, þ.e.
skrá yfir eignir annarra tón-
listarsafna í landinu. Komið
væri á einföldu og hraðvirku
lánakerfi, sem gerði mögulegt
að lána gögn milli safna. Safnið
væri staðsett í Reykjavík, en
landsbyggðarmenn ættu með
endurgjaldslausum símtölum að
geta pantað gögn póstleiðis.
Miðað við samgöngur í dag
þyrfti biðtmi vart að vera lengri
en 24 stundir. Mikla áherslu
þyrfti að leggja á að lánakerfið
milli safna væri hraðvirkt og
öruggt, sem og þjónusta við
landsb.vggðina. Að sjálfsögðu
þyrftu stærri þéttbýliskjarnar
landsins að koma sér upp vísi að
tónlistarsöfnum; komast yfir
helstu heimildarrit og radd-
skrár og þá í samvinnu við
bókasöfn og skóla. Sama gildir
um aðrar tónlistarstofnanir.
Safn opiö
öllum
Aðalsafnið þyrfti að hýsa
hljómplötusafn, segulbanda-
safn, bókasafn, ritlingasafn,
myndasafn, blaðaúrklippusafn,
tímaritasafn og nótnasafn. Þar
þyrfti að vera sérstök deild fyrir
heimildar- og uppsláttarrit
hvers konar. Þar þyrfti að vera
sérstakt safn gamalla vandmeð-
farinna hljóðritana, og sérstakt
safn íslenskra tónverka í hand-
riti. Og ekki má gleyma eld-
trausta skjalaskápnum. Margt
hluta sem nú liggja á glámbekk
eiga þar heima. I safninu ætti að
vera vísir að hljóðfærasafni,
bæði gömlum hljóðfærum ís-
lenskum sem og öðrum. í
safninu þyrfti að vera sýningar-
aðstaða, þar sem tilteknar
eignir safnsins, bæði nýjar og
hinar sem fágætari eru, væru til
sýnis. I safninu þyrfti að vera
aðstaða til tónleika- og fyrir-
lestrahalds. Safnið ætti að vera
öllum opið jafnt að degi sem
kveldi. Það ætti að þjóna jafnt
tónlistarfræðingnum sem hin-
um almenna tónlistarunnanda
er heimsæktu safnið að vinnu-
degi loknum. Allir hefðu aðgang
að bókum og nótum jafnt til
nota á safninu sem heimabrúks.
Um hljóðritanir gegnir öðru
máli. Hljómplötum er hætt við
skemmdum. Þarf því að athuga
útlánsmöguleika þeirra sérstak-
lega. Kannski væri ekki ósann-
gjarnt að landsb.vggöarfólk
fengi hljómplötur lánaðar póst-
leiðis, en sú krafa yrði gerð til
ábúenda Reykjavíkursvæðisins
að þeir hlýddu á hljómplötur á
safninu. Þannig mætti lengja
lífdaga hljómplatna til muna.
Að lokum er rétt að benda á, að
það er ekki bara tónlist sem
„klassískt" kallast. Því ætti
öllum kvíslum tónlistarinnar að
vera gert til hæfis á safni eins
og hér um ræðir.
Aðrar tillögur um starfshætti
væntanlegs’ tónlistarsafns koma
sannarlega til greina.
Um drauminn
Tónlistarmenn á íslandi eiga
sér marga drauma í dag. Þar á
meðal drauma um tónlistar-
háskóla, tónleikasal og tón-
listarsafn. Enginn þeirra er
orðinn að veruleika. Þess vegna
vaknar sú spurning hvort ekki
væri ráð að sameina þá nú, áður
en lengra er haldið. Að stefna að
því, að tónlistarsafn samboðið
menningu okkar og komandi
kynslóðum rísi samhliða
væntanlegum tónlistarháskóla
og tónleikahöll. Þangað munu
tónlistarmenn, tónlistarnemar
og tónlistarunnendur sækja. Því
ekki að gera þennan stað aö
tónlistarmiðstöð íslands? Því
ekki að hætta músaraustri og
sameinast?