Morgunblaðið - 21.11.1978, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1978
Greinargerð
Friðjóns Þórðarson
með tillögu um
verndun og könnun
Breiðafjarðar
Myndirnar tók Árni Helgason ur oiyKKisnoimi ut yfir Breiðafjarðareyjar
Breiðafjarðarbyggðir hafa
löngum verið rómaðar fyrir fegurð
og landkosti. í eyjunum var víða
fjölbýlt áður fyrr. Um Bjarneyjar
er þess getið t.d., að þar hafi verið
8 búendur árið 1703, þegar fyrsta
manntal var tekið á íslandi. Þar er
elsta veiðistöð landsins að því er
sögur herma. Auðug fiskimið og
gagnsöm eyjalönd Breiðafjarðar
urðu matarforðabúr fjölda fólks,
þegar harðæri og hungur svarf að
víða um land. „Hvergi á íslandi er
gagnsamara", er haft eftir hinum
sögufróða sýslumanni Jóni
Espólín. Gömul vísa um hlunnindi
Reykhóla er svona:
Söl, hrognkelsi, kræklingur,
hvönn, egg, reyr, dúnn, melur, .
kál, ber, lundi, kolviður,
kofa, rjúpa, selur.
Breiðafjarðareyjar eru ótelj-
andi. Þær skiptast í tvo megin-,
flokka: Vestureyjar á norðan-
verðum firðinum og Suðureyjar í
mynni Hvammsfjarðar. Nú eru
flestar eyjanna í auðn nema
Flatey og nokkrar aðrar eyjar í
Flateyjarhreppi. Af Suðureyjum
er Brokey í byggð og Purkey.
Akureyjar í Gilsfirði eru að
byggjast aftur. Víst má telja, að
byggð í eyjunum nái aldrei því
marki, sem áður var. En mikilvægt
er að reyna að búa í haginn fyrir
það fólk, sem enn býr í eyjunum.
Sannleikurinn er sá, að búsetan er
besta verndin gegn hvers konar
ágangi og rányrkju aðvífandi
manna og dýra. Eyjabúar lærðu
snemma að lifa í sátt við umhverfi
sitt og nytja hlunnindi lands og
sjávar í hófi. Þó að náttúran veiti
oft vel úr nægtabúri sínu, verður
hún að hafa nægan tíma og frið til
eðlilegrar endurnýjunar. Hvers
konar rányrkja og heimtufrekja á
þessu sviði hefnir sín, þegar til
lengdar lætur.
Að undanförnu hefur athygli
áhugamanna um náttúruvernd
beinst að Breiðafjarðarsvæðinu.
Komið hefur fram, að æskilegt
væri, að sett yrðu sérstök lög um
friðun Breiðafjarðar, þar sem
hliðsjón væri höfð af lögum um
friðun Mývatnssveitar frá 1974.
Laugardaginn 14 þ.m. var haldinn
fundur í Búðardal á vegum
Náttúruverndarsamtaka Vest-
fjarða og Vesturlands, þar sem
málefni þetta var rætt og nefnd
sett á laggirnar til að vinna að
framgangi þess. Ekki er þó talið,
að bráður háski vofi yfir Breiða-
firði að þessu leyti, á hinn bóginn
sé eðlilegt og sjálfsagt að athuga
þessi mál í tæka tíð og gera
viðeigandi ráðstafanir, ef þurfa
þykir. Bent er á, að lífríki
fjarðarins sé mjög fjölskrúðugt og
svæðið allt sérlega áhugavert.
Innan vébanda þess megi telja
fjórðung af strandlengju landsins.
Þar séu fjöruflákar og leirur
miklar, sem skipta miklu máli
fyrir ýmsa fuglastofna, enda sé
þar heimkynni fjölmargra fugla-
og dýrategunda af ýmsu tagi: Um
90% af toppskarfi og um 80% af
dílaskarfi þeim, sem hér er, og
verulegur hluti af lundastofni
landsins. Þar sé að finna um % af
hinum fáliðaða arnarstofni hins
íslenska dýraríkis. Lífríki fjarðar-
ins sé merkilega fjölþætt og
þróttmikið. Ekki verði talin
ástæða til að gera svæðið að
þjóðgarði að lögum. Á hinn bóginn
sé full ástæða til að vera á
varðbergi, fylgjast vel með þróun
mála, en nýta jafnframt gæði láðs
og lagar að hóflegu og skynsam-
legu marki.
Reynslan kenndi mönnum að
gera vissar ráðstafanir, sem þeir
töldu að til gagns mættu verða.
Sem dæmi má nefna, að selaskot á
Breiðafirði voru bönnuð með
lögum nr. 30 frá 27. júní 1925.
Uppidráp og írekstrarveiði lögðust
niður. Hitt er svo annað mál, að nú
telja sumir, að selunum hafi
fjölgað nokkuð mikið. Sjaldan eða
aldrei þraut fisk í Breiðafirði áður
fyrr. En þegar hin stórvirku
fiskiskip komu til sögunnar
(togarar), brá til hins verraa.
Fiskigöngurnar voru beinlínis
eltar og veiddar áður en þær náðu
að ganga inn á fjörðinn. Og oft og
iðulega var svo að segja þvergirt
með netum fyrir fjarðarmynnið á
vertíð, svo að fiskur átti vægast
sagt mjög ógreiða leið inn á
Breiðafjörð. Með lögum um veiðar
í botnvörpu, flotvörpu og dragnót í
fiskveiðilandhelginni frá 1973, sem
undirbúin voru af fiskveiðilaga-
nefnd, og seinni endurskoðun
þeirra laga, var friðun aukin á
Breiðafjarðarsvæðinu. Erfitt er að
ná heildarsamkomulagi um slíka
lausn. Flestir heimamanna lögðu
áherslu á algera friðun Breiða-
fjarðar fyrir togveiðum, og sér-
staklega vöruðu menn við því að
leyfa stórum og afkastamiklum
fiskiskipum að veiða nálægt
grunnlínu við utanvert Snæfells-
nes. „Aðalfiskigöngurnar koma
inn Kolluál og skiptast um Jökul-
tunguna (Jökulgrunn). Hluti
göngunnar heldur áfram inn
Kolluál inn á Breiðafjörð, hinn
hlutinn gengur um Jökuldjúpið." Á
þetta var rækilega bent og áhersla
lögð á, að gera yrði fiskinum
mögulegt að ganga inn á fjörðinn.
Heimamönnum er fullljóst, að
hæfileg friðun er nauðsynleg. En
þeir, sem fiskveiðar stunda, verða
líka að lifa. Þess vegna verður að
hagnýta auðæfi hafsins bæði með
kappi . og forsjá. Þar kemur
þekkingin og reynslan að góðu
haldi. Langt er síðan sú regla var
upp tekin að frumkvæði útvegs-
manna og sjómanna við Breiða-
fjörð að hlífa firðinum við neta-
veiðum. Samkvæmt reglugerð frá
1977 (áður reglugerð frá 19. febr.
1969) eru nú þorskfiskveiðar í net
bannaðar allt árið á Breiðafirði
innan línu, sem dregin er úr
Skorarvita, um suðvesturhorn
Selskers, í Eyrarfjall við Grundar-
fjörð. Reglugerðarákvæði þessi eru
sett skv. heimild í lögum frá 1948
um vísindalega verndun fiskimiða
landgrunnsins.
Árið 1956 fluttu alþingis-
mennirnir Sigurður Ágústsson og
Friðjón Þórðarson tillögu til
þingsályktunar um fiskirann-
sóknir á Breiðafirði og innfjörðum
hans. Tillaga sú var samþykkt á
Alþingi 31. maí 1957. í greinargerð
var vikið að því, að telja mætti
öruggt að í Breiðafirði og inn-
fjörðum hans væru miklar upp-
eldisstöðvar margs konar góðfisks.
Bent var m.a. á aflasæl kolamið og
rækjumið, sem orðið hafi vart við í
innfjörðunum við norðanverðan
Breiðafjörð. í umsögn fiskideildar
atvinnudeildar Háskólans um til-
lögu þessa, dags. 8. nóv. 1956, segir
svo m.a.:
„Litlar fiskirannsóknir hafa
verið gerðar á Breiðafirði, miðað
við aðra landshluta, einna helst á
þekktum fiskislóðum á utanverðu
Snæfellsnesi, en ekkert á
innfjörðum Breiðafjarðar. Senni-
lega er Breiðafjörður mikil
uppeldisstöð ungfisks, og er
æskilegt, að á því væru gerðar
kerfisbundnar rannsóknir á líkan
hátt og í Faxaflóa. Æskilegt væri
í Flatey á Breiðafirði eru falleg gömul hús.
* 4 • II 4 1 i 1 i I lilli* I II liii.1
A b.-k. Li I J.
i • *** • ***** JMI J» ••••i»tÍiTf>.iyi