Morgunblaðið - 22.12.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1978
r
Stjórn og varastjórn Verzlunarráðs Islands:
Hefjum virka baráttu til vam-
ar framtíð íslenzkra fyrirtækja
F'ulltrúar í stjórn ox varastjórn
Vcrzlunarráðs íslands hafa sont
frá sór cftirfarandi ályktun um
horfur í atvinnumálum ásamt
KrcinarKcrði
Fundur stjórnar ok varastjórn
Vcrzlunarráðs íslands mótmælir
harðlcjía nýjum álöKum stjórn-
valda á atvinnulffið í landinu.
scm fclast í stórhækkuðum skött-
um samfara minnkandi tckjum
vcgna hcrtra vcrðlagshafta.
Vcrði hoðaðar skattaálögur stað-
fcstar. tclur Verzlunarráð ís-
lands. að atvinnuöryggi lands-
manna sc stcfnt í hráða liættu.
Sú skatthcimta. sem nú er í
hígcrð. er ógnvænlcg. Rcykjavík-
urhorg ráðgcrir að hækka fast-
cignaskatta og aðstöðugjöld um
1 100 milljónir króna. Virðast nú
mcð öllu horfnar áhyggjur af
framtíð atvinnuli'fsins í borginni.
scm allir stjórnmálaflokkar
höfðu fyrir kosningar. Ríkisvald-
ið hoðar cinnig fiOOO milljónir
króna í aukna skatta á atvinnu-
vcgina. bæði mcð hækkun tckju-
og cignarskatts og álagningu
nýrra skatta. Þó cr ckki langt um
liðið. síðan stjórnvöld álitu. að
atvinnuvcgirnir væru ófærir um
að grciða umsamið kaup.
íslcnzk fyrirtæki hafa á undan-
förnum árum búið við afar slæm
starfsskilyrði vcgna ástandsins í
cfnahagsmálum. Margvíslcg hiift
cru cnn við lýði. Vcrðbólga hefur
mcð vaxandi hraða verið að
knctsetja íslcnzkt atvinnulíf og
mögulcika þcss á útvegun fjár-
magns. Kaupgjaldsákvarðanir
hafa tíðum vcrið óraunhæfar.
Tckjustofnar fyrirtækja hafa
fyrirvaralaust verið skcrtir og
vcrðmyndunarhiiftum cr nú beitt
af vaxandi hörku. Hagur atvinnu-
vcganna hcfur því farið vcrsn-
andi og standa mörg fyrirtæki og
jafnvcl hcilar atvinnugreinar
mjiig tæpt um þcssar mundir.
Þcgar skattar eru auknir í slíku
árfcrði og án nokkurs tillits til
grciðslugctu atvinnuvcganna
virðist Ijóst. að atvinnurekstur í
cigu cinstaklinga og fclaga
þcirra á skamma íramtíð fyrir
hiindum. Ekki cr lengur um að
ræða skattlagningu tckna hcldur
hrcina upptiiku cigna.
Vcrzlunarráð Islands hvctur
atvinnurekcndur og samtiik
þcirra til að standa þctt saman og
hcfja virka haráttu til varnar
framtíð íslcnzkra fyrirtækja.
Atvinnurckcndur gcta ckki leng-
ur sctið aðgcrðalausir og horft á
cfnahagslíf landsins lagt í rúst.
Framhjá þcirri staðreynd verður
ckki komizt. að atvinnurekendur
ciga nú um það að velja að draga
saman rekstur fyrirtækja sinna
og fækka starfsfólki cða hætta
rckstri fyrirtækjanna alveg.
Vcrzlunarráðið lýsir því allri
ábyrgð á yfirvofandi stöðvun
fyrirtækja og atvinnuleysi á
hendur stjórnvöldum vegna
stcfnu þcirra í verðlags- og
skattamálum.
Stjórn Vcrzlunarráðs íslands
18. dcsember 1978«
Iljalti Geir Kristjánsson, form.,
Kristján Siggeirsson hf. Gísli V.
Einarsson, Eggcrt Kristjánsson
& Co. hf.. Jóhann L. Ólafsson.
Jóhann Ólafsson & Co. hf.,
Ilörður Sigurgestsson. Flugleiðir
hf.. Ililmar Fcnger. Nathan &
Olscn hf.. Jón Magnússon. Jóhan
Riinning hf.. Halldór Jónsson.
Stcypustöðin hf.. Pótur 0.
Nikulásson. P.O. Nikulásson.
Sigurður Gunnarsson, Skrifstofu-
vclar hf.. Ólafur Stephcnscn.
Vcrðandi hf.. Vilhjálmur II. Vil-
hjálmsson. V.II. Vilhjálmsson sf.,
Eggcrt Ilauksson. Plastprcnt hf..
Lcifur Svcinsson. Völundur hf..
Valtýr Ilákonarson. Eimskipafé-
lag íslands hf.. Pálmi Jónsson,
Ilagkaup. Iljörtur Iljartarson, J.
Þorláksson & Norðmann hf.,
Haraldur Sveinsson, Árvakur hf..
Ólafur B. Ólafsson. Miðncs hf..
Sandgcrði. Kristmann Magnús-
son. Maj'nús Þorgeirsson hf.,
Gunnar Ásgcirsson. Gunnar Ás-
geirsson hf.. Þorvaldur Guð-
mundsson. Síld & Fiskur. ólafur
B. Thors. Almcnnar Tryggingar
hf.. Gunnar Kvaran. I. Brynjólfs-
son & Kvaran sf.. Gunnar Peter-
scn. Bcrnhard Pctcrscn hf., Leif-
ur Isleifsson. Islcifur Jónsson hf..
Gcir Þorsteinsson, Ræsir hf.,
Karl Eiríksson, Bræðurnir Orm-
son hf.. Víglundur Þorsteinsson,
B.M. Vallá hf.
Skattar sveitarfélaga
Fasteignaskattar. Þann 1.
desember 1978 tók gildi nýtt
fasteignarmat, sem var að jafnaði
42% hærra en eldra mat. Því til
viðbótar hækkar skattstigi í
Reykjavík þannig:
stiga og hækkunar fasteignamats
hækkar lóðaleiga atvinnuhúsnæðis
á næsta ári um 145% frá því sem
nú er, en fasteignaskattar at-
vinnuhúsnæðis um 111%.
Kvöldsöluleyfi
Þessi leyfi hækka um 380% úr
50 þús. krónum í 240 þús. krónur.
Aðstöðugjald
Gjaldstofn aðstöðugjalda mun í
ár verða um 47% hærri en á
síðasta ári. Tekjur sveitarfélaga af
aðstöðugjöldum ættu að hækka
samsvarandi að óbreyttum gjald-
stiga. Reykjavíkurborg ráðgerðir
hins vegar að innheimta aðstöðu-
gjald eins hátt og lög frekast leyfa.
Aðstöðugjöld ættu því að hækka
um 82%, um 47% vegna verðlags-
hækkana og um tæp 24% vegna
hærri gjaldstiga. Hækkun að-
stöðugjalds er ráðgerð þannig:
um 2500 m. króna frá skattvísitölu
143 stig, sem fjárlagafrumvarpið
ráðgerði upphaflega. Þó hækkar
hlutfallstala álagningar nokkuð,
þar sem laun hafa að meðaltali
hækkað um 55% frá árinu 1977.
Nýtt 50% skattþrep er innleitt á
brúttótekjur hjóna yfir 6.750 þús.
króna, sem aflar 1850 m. króna á
árinu 1979. Þá má nýta persónuaf-
slátt til greiðslu sjúkratrygginga-
gjalds, sem kostar 200 m. króna í
útgjöld.
Eignarskattur. Skatthlutfallið
er hækkað um 50% úr 0.8% af
skattgjaldseign í 1.2%, en skatt-
frelsismörk hafa þá verið hækkuð
um 42%. Skattfrelsismörk hjá elli-
og örorkulífeyrisþegum verða 50%
hærri en hjá öðrum gjaldendum.
Álagður eignarskattur ætti því að
hækka um 650 m. króna.
Sjúkratryggingagjald. Gjaldið
verður lækkað í 1.5% hjá hjónum
Gjaldstigi Tekjuauki
1978 1979
1. Rekstur fiskiskipa 0.20% 0.33% 7.7m
2. Rekstur flugvéla 3. Matvöruverzlun í smásölu. 0.33% óbr.
Kaffi, sykur, kornvara til manneldis í heildsölu 0.50% 1.30% 194.5m
4. Endurtryggingar 0.50% 1.30% 83.4m
5. Kjötiðnaður 0.50% 1.00% 43.9m
6. Fiskiðnaður 0.50% 0.65% 8.5m
8. Rekstur farþega- og farmskipa 0.65% óbr.
9. Sérleyfisbifreiðar 1.00% 1.30% ?
10 Matsala 1.00% 1.30% 11.2m
11. Landbúnaður 1.00% 1.30% 6.7m
12. Vátryggingar ót.a. 1.00% 1.30% 40.2m
13. Utgáfustarfsemi, ekki dagblöð 1.00% 1.30% 5.5m-
14. Rakara- og hárgreiðslustofur 1.00% 1.30% ?
15. Verzlun ót.a. 1.00%. 1.30% 395.0m
16. Iðnaður ót.a. 1.00% óbr.
17. Ýmis verzlun og þjónusta 1.30% óbr. 796.6m
Skattamál
Skattar ríkissjóös
Ríkisstjórnin hefur nú lagt fram
frumvörp í skattamálum og boðað
breytingatillögur við skattafrum-
vörp í nefndum. Þessar tillögur
snerta bæði einstaklinga og at-
vinnurekstur.
Hlutfall
Tekjuauki
Lóðarleiga 1978 1979
íbúðarhús 0.145% óbr.
atvinnuhúsnæði Fasteignaskattar 0.58 % 1%. 70.6m
íbúðarhús 0.421% 0.5% 280 m
atvinnuhúsnæði 0.842% 1.25% 527 m Samtals 877.6 m. kr.
Af þessum sökum eru álögum á
atvinnurekstur auknar um tæpar
600 m. króna umfram hækkun
fasteignamats. Vegna hærri skatt-
Skattar einstaklinga
Tekjuskattur. Skattvísitala
verður 150 stig. Það lækkar skatta
með undir 4.600 þús. krónur í
tekjur, en verður óbreytt, 2% hjá
þeim, sem hafa hærri tekjur.
Skattar fyrirtækja
Tekjuskattur. Skatthlutfall er
hækkað úr 53% í 65% en 10%
skyldusparnaður verður ekki
framlengdur. Tekjuauki ríkissjóðs
af hækkuninni er áætlaður 1200 m.
króna. Þá eru fyrningarheimildir
skertar verulega. Verðstuðulsfyrn-
ing er afnumin sem kostar at-
vinnuvegina 1300 m. króna í aukna
skatta á árinu 1979. Flýtifyrning
er hins vegar lækkuð úr 30% í 10%
og einungis má nota 2% hennar á
ári í stað 6% nú. Kostar þessi
breyting atvinnuvegina um 1.100
m. króna á næsta ári.
Eignarskattur. Skatthlutfall
félaga er tvöfaldað, úr 0.8% í 1.6%
af skattgjaldseign. Félög njóta
ekki skattfrelsis eins og einstakl-
ingar, þannig að öll hækkun
fasteignamatsins hækkar eignar-
skatt félaga. Eignarskattur félaga
hækkar því um 1200 m. króna frá
fjárlagafrumvarpi og verður 2400
m. króna.
Sérstakur fasteignaskattur. Á
verzlunar- og skrifstofuhúsnæði er
ráðgert að leggja nýjan fasteigna-
skatt, sem verður 1.4% af fast-
eignamatsverði í árslok 1978.
Tekjur ríkissjóðs af þessum skatti
eru áætlaðar 550 m. króna. Álögur
á þessa tegund húsnáeðis hækka
því í Reykjavík um 350% á næsta
ári, þar sem fasteignarskattar til
borgarinnar hækka einnig.
Flugvallargjald. Fyrir Alþingi
liggur frumvarp um óbreytta
innheimtu gjaldsins. I nefnd
verður hins vegar flutt tillaga um
að hækka gjaldið um rúm 80% úr
3000 krónum í 5500 krónur fyrir
fullorðna og úr 1500 krónum í 2750
krónur fyrir börn. Þessi hækkun
skilar um 400 m. króna.
Nýbyggingargjald. Þá er ráð-
gert að innheimta 2% af áætluð-
um byggingarkostnaði nýrra
mannvirkja til atvinnustarfsemi á
árinu 1979 til að „draga úr þeim
verðþensluáhrifum, sem óheft
fjárfesting á þessum vettvangi
hefur óneitanlega leitt af sér“ eins
og segir í greinargerð frumvarps-
ins. Gjaldið á að skila 300 m. króna
í ríkissjóð og eru sveitarstjórnir
gerðar ábyrgar fyrir innheimtu og
greiðslu gjaldsins.
Vörugjald. Gjaldið í þeim vöru-
flokkum, sem greitt hafa 16%
gjald er hækkað í 18% frá 1.
janúar 1979, sem eykur tekjur
ríkissjóðs um 1150 m. króna.
Nýjar skattaálögur
á atvinnurekstur
Reykj avíkurborg:
F asteignaskattar 600 m. kr.
Aðstöðugjöld Ríkii 800 m. kr. 1400 m. kr.
Tekjuskattur 3600 m. kr.
Eignarskattur Sérstakur fasteigna- 1200 m. kr.
skattur 550 m. kr.
Nýbyggingargjald 300 m. kr. 5650 m. kr.
Samtals eru því beinar álögur á
atvinnurekstur af hálfu ríkis og
Reykjavíkurborgar auknar um
7050 m. króna umfram það, sem
gildandi skattar og hækkun gjald-
stofna vegna verðbólgu hefði leitt
til.
Að spegla himin
Gestur Guðfinnssoni
UNDIR ÖRÆFAIIIMNI.
Ljóð.
Letur 1978.
Ljóð Gests Guðfinnssonar í *
Undir öræfahimni eru að mörgu
le.vti vísbending um hvernig skáld
sem komin eru af léttasta skeiði
yrkja um þessar mundir. Gestur
yrkir jöfnum höndum rímað og
órímað. Ljóst er að það er einkum í
órímuðu Ijóðunum sem honum
tekst að orða hugsun sína á
ath.vglisverðan hátt. En ekki
verður þrætt fyrir það að sum
þeirra vitna um að skáldið er hálft
í fortíðinni; hefðbundið form hefur
verið því eðlilegur tjáningarmáti.
Órímuðu ljóðin gjalda þess að í
þeim er of mikið af óþörfum
orðum, skáldið gætir þess ekki að
takmarka sig, fara sparlega með
orð. í rímuðu ljóðunum eru orð
rímsins vegna. Mörgum órímuðu
ljóðanna er spillt með ofhlæði. Það
sem unnt er að segja í fáum orðum
verður að útlistun þegar betur fer
að draga upp mynd.
Nokkur Ijóð í Undir öræfahimni
minna á Jón úr Vör. Ekki er
ólíklegt að Gestur Guðfinnsson
hafi lært af honum og er ekkert
nema gott eitt um það að segja. Ég
nefni sem dæmi I tjaldstað sem
hefst á þessum orðum: „Þú stendur
einn við tjald þitt/ gamall maður/
og horfir til fjalla". Sama má segja
Bókmenntlr
eítir JÓHANN
HJÁLMARSSON
um Memento mori þar sem yrkis-
efnið er sígilt: „Mundu dauðann."
Einbúinn í Gróttu er dæmi um
einfalt ljóð sem ekki hefur öðlast
nægilega dýpt til að vera sannfær-
andi. Yrkisefnið er áleitið: Trilla
einbúans finnst mannlaus á reki,
enginn er til frásagnar um síðustu
sjóferð hans. Annað einfalt ljóð
Síðasti eyjabóndinn er líka
verðugt yrkisefni. Þar segir frá
gömlum manni sem „kemur út á
dyrahelluna/ skyggnir hönd fyrir
auga/ horfir út á hvít eyjasundin".
Ljóðinu lýkur skáldi; með þessu
erindi:
hrádum verdur enginn til frásagnar
um fólkid sem hér bjó
um hygKÓina sem er á förum
hinar yfirgefnu eyjar.
Þetta eru of almenn orð í ljóði.
Þau skortir skáldlegt líf. Skáldið
nær ekki tökum á hinum vandmeð-
farna einfaldleika.
Aftur á móti eru í bókinni
nokkur ljóð frá sjó og strönd sem
gædd eru lífi. Á Hjallasandi segir
frá því þegar báti Snæbjörns í
Hergilsey hvolfdi og hann komst
einn lífs af. Hið áhættusama líf
segir frá bláliljunni sem „borar
rótarsprotunum djúpt niður/ í
sandinn/ til að veita viðnám gegn
brimrótinu“. Bréf úr verinu lýsir
tilfinningum konu sem fékk ung
bréf frá manni sínum sem reri
undir Jökli og varðveitti það „eins
og sjáaldur auga síns“.
Gestur Guðfinnsson er náttúru-
unnandi eins og margir vita. Bókin
heitir ekki út í bláinn .Undir
öræfahimni. í ljóði eins og Dýja-
mosa lýsir hann auðnarlegu lands-
lagi sem á til sína fegurð þótt
mörgum hætti til að vanmeta
hana. Hjarta skáldsins fyllist
„óumræðilegri gleði“ yfir því
hvernig hvítar perlur mosans
spegla bláan öræfahimin. Hér er
enn eitt dæmi um það að mynd
dugar ekki til að túlka hugsun að
mati skáldsins. Ljóðið sjálft sem á
að fela í sig gleði skoðandans
endar á yfirlýsingu sem ekki á
heima í því.
Þrátt fyrir þær aðfinnslur sem
hér hafa verið orðaðar er ýmislegt
gott að segja um þessi ljóð Gests
Guðfinnssonar. Ég veit að hann
hefur ort margt betur, en bókin í
heild sinni er vitnisburður um
skáld sem er að þreifa fyrir sér í
heimi ljóðsins, vill koma til móts
við nýjan tíma.