Morgunblaðið - 22.12.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1978
21
Jólin koma. Ekki einu sinni
boðun um nýjar skattaálögum
daglega getur drepið niður
eftirvæntinguna, sem leggur
undir sig hugi flestra Islendinga
á þessum árstíma. Forleikur
jólanna er fastur punktur í
tilverunni, sem lyftir sálinni
þegar skammdegið er svartast.
A tilskildum tíma munu svo
allir prestar landsins hefja
lestur jólaguðspjallsins í troð-
fullum kirkjum landsins: „En
það bar til um þessar mundir að
boð komu frá Agústusi keisara
um að skrá skyldi alla heims-
byggðina." Áhrifin af þessari
setningu verða kannski ofurlítið
önnur í ár en endranær. Síðan í
fyrra hefur stórum hluta
þjóðarinnar áskotnast í hug-
skotið ný mynd af Ágústusi
þessum, sem ríkti yfir heims-
byggðinni um það leyti sem
frelsarinn fæddist. Það er þéssi
góðlátlegi og svolítið kjánalegi
Ágústus sjónvarpsþáttanna um
hann Clau-Claudius. Þessi sem
stjórnar ríkinu, en lætur konuna
stjórna sér.
Að vísu er sá góði kunningi
Ágústus líklega svolítið misvís-
andi við þann, sem við höfum
flest átt í hugskotinu, þar til
sjónvarpið tók að rugla mynd-
inni. Líklega hefur hugurinn
framkallað aðra mynd undir
húslestrinum á hverjum bæ, ár
eftir ár, öldum saman. Gæti ég
skipað, væri mér hlítt, sagði
karlinn. Engum blöðum er um
það að fletta, að Ágústus
karlinn í guðspjöllunum hafði
myndugleika til að gefa svo
tilskipanir í Róm, að fátækur
smiður alla leið austur í Galileu
í landi Gyðinga fann sig tilknú-
inn að arka af stað með
háófríska unnustu sína og
leggja á hana erfitt ferðalag,
þótt þau ættu engan gististað
vísan. Slíkur höfðingi hlaut að
gefa hugmynd um talsverðan
harðjaxl.
Jafnvel Herodesar, sem fáum
á íslandi hefur hingað til verið
tiltakanlega hlýtt til, eru að fá
sig nýtt andlit. Nú gæist
Herodes af skjánum inn í hverja
stofu, sem lítill prúður drengur,
miklu kurteisari en allir hinir
strákarnir í höllu keisarans. Og
nú síðast geðugur unglingur,
besti vinur vesalings Claudius-
ar.
Kannski þykir skrýtið að sjá
hann þarna í Rómaborg. En
þetta er sá Herodesinn, sem
studdi fariseana og mest plagaði
Pétur postula. Sonarsonur hins
arma vísis sem var konungur
þegar Jesús fæddist, og sem lét
senda þennan sonarson sinn í
uppeldi til Róm, eftir að hafa
látið drepa föður hans. Því er
ekki skrýtið að sjá hann þarna.
Keisarar þeirra tíma tíðkuðu
nefnilega það klókindabragð að
halda hjá sér sonum höfðingj-
anna í skattlöndunum, sem
gíslum og tryggingu fyrir því að
feðurnir innheimtu rétt og væru
ekki með múður. Þessir drengir
hlutu fræðslu með öðrum
drengjum keisarafjölskyldunnar
og bundust vináttuböndum við
þá. En Herodes sjónvarpsþátt-
anna var líka kóngur í
Paiestínu, sá ég þegar ég fór að
fletta því upp hvaða strákur
þetta væri eiginlega. Líklega
eigum við eftir að sjá hann aftur
á skjánum — eldri, harðari og
meira í samræmi við biblíu-
myndina okkar. Enda margur
prúður piltur breyzt við veg-
semdir. Og er raunar farinn að
gægjast fram refurinn í sauða-
gærunni.
Óneitanlega er samt dálítið
kúnstugt að sjá allt í einu þessa
gömlu kunningja í stofunni hjá
sér. Færast aftur um 2000 ár, til
landsins úr biblíusögunum. Ætli
heimurinn og mannlífið hafi
ekki breyzt mikið síðan á dögum
Rómaveldis? Sagan af Claudíusi
mun vera byggð á öllum tiltæk-
um heimildum (handrit
Claudíusar að sögu keisaranna
er ekki lengur til, aðeins sagnir
um að hann hafi skrifað hana).
Þarna sjáum við bruðlið, græðg-
ina, skattpíninguna. Ekki þó þá
sem byrðarnar bera.
Sjónvarpsþættirnir hafa vak-
ið upp áhuga. Bókin stanzar ekki
í bókasöfnunum, svo líklega eru
allir sem tök hafa á sokknir
ofan í vangaveltur um Róma-
veldi. Látum nokkrar gloppur úr
bókinni gára sinnið. Claudíus
gefur svofellda lýsingu: „Það er
peningapokinn, sem mestri
bölvun veldur — peningaæðið,
sem kvelur Rómverja eins og
harðlífi, síðan þeir lögðu dugleg-
asta verzlunarkeppinaut sinn
(Karþagó) að velli og drottnuðu
einir yfir auðlindum Miðjarðar-
hafslandanna. Með auðlegðinni
fylgdi: værugirnd, óráðvendni,
bleyðimennska og dáðleysi, yfir-
leitt allir þeir lestir, sem
Rómverjar voru áður lausir við.“
Allt þetta bardús Ágústusar
og Liviu var svo sem vel meint
— eins og raunar allra stjórn-
enda, eða hvað? Claudius hefur
enn orðið: „Ágústus vann
fjórtán tíma dag hvern, en hann
sagði að vinnudagur Liviu væri
24 stundir. Hún var ekki aðeins
hin stjórnsama húsmóðir, eins
og ég hefi áður getið, heldur var
hin opinbera umsýsla hennar
engu minni en hans. Greinargóð
frásögn er um allar þær umbæt-
ur, sem þau unnu í sameiningu,
og luku við, réttarfarslegar,
þjóðhagslegar, umboðslegar og
hernaðarlegar, svo að ekki sé
minnst á hinar verklegu fram-
kvæmdir þeirra, hofin, sem þau
endurreistu, og nýlendurnar
sem þau stofnuðu, mundi fylla
mörg bindi.“
Ýmislegt kostaði nú allt þetta:
„Hefði einræðisvald þeirra
ekki verið dulið undir grímu
hins forna frelsis og lýðræðis,
mundi þeim ekki hafa tekist að
halda því.“
„Með lagasetningunni hafði
hann hönd í bagga, því vald
hans yfir senatinu var svo
mikið, að það samþykkti allt
sem hann lagði til. Hann hafði
og alla umsjón með fjárreiðum
ríkisins... Ágústus þurfti á fé
að halda. Hann lagði á marga
nýja skatta og urðu Þjóðverjar
eins og aðrir að lúta þeim. Varus
fræddi hann um gjaldþol skatt-
landsins, en taldi það meira en
það í raun og veru var.“
„En Ágústus hafði eins og
aðrir, þegar hér var komið sögu
gleymt lýðveldinu, og fannst því
ekki nema sjálfsagt að hann,
sem hafði lagt alla krafta sína í
þjónustu Róm í 40 ár, ætti rétt á
að ráða...“. Nei, nú hætti ég
tilvitnunum í bókina hans
Claudiusar og myndina á skján-
um. Þetta gerðist víst fyrir nær
tvö þúsund árum. Hvað varðar
okkur um það hér uppi á Islandi
í árslok 1978?
Fortíðin var
einu sinni nútíð
Ilu^rún.
ÁGÚST í ÁSI
Skáldsaga.
163 bls. 2. útg. Bókamiðstöðin,
Rvk. '78.
Þessi skáldsaga Hugrúnar kom
upphaflega út árið 1955 og mun
hafa selst upp það sama ár. Á
bókarkápu þessarar annarrar út-
gáfú segir að sagan sé „hugnæm
saga sveitapilts, sem rifjar upp á
gamals aldri æskuminningar og
lífshlaup sitt.“ Þetta er að mínum
dómi alveg rétt lýsing á sögunni.
Hitt er svo annað mál að hug-
næmar sögur af sveitapiltum og
stúlkum runnu sitt blómaskeið í
íslenskum bókmenntum fyrir
allmörgum árum.
Sagan er því að mínum dómi
gamaldags, en það þýðir ekki
endilega að hún sé vond. Það þýðir
aðeins að hún tilheyrir öðrum
tíma en samtímanum hvað varðar
Bókmenntlr
eftir
SVEINBJÖRN
I. BALDVINSSON
efnistök, stíl og byggingu. Efnið
sjálft er vissulega sígilt, þ.e. ást í
ýmsum myndum og við ýmsar
aðstæður.
Einhverjum á mínu reki þætti
eflaust tilhlýðilegt að fara
háðuglegum orðum um bók sem
þessa og myndu kalla hana róman-
tískan velling eða eitthvað álíka,
en ég sé ekki ástæðu til slíks. Það
er ekki hægt að ætlast til þess að
gamalreynd skáldkona eins og
Hugrún breyti stíl sínum og aðferð
og' fari allt í einu að skrifa
nútímaskáldsögur. Eins og önnur
skáld er hún barn síns tíma.
Eins og segir í formála útgef-
anda að sögunni, er Hugrún
þjóðkunn fyrir ritstörf sín af ýmsu
tagi og mun ritferill hennar
spanna yfir meira en þrjátíu og
fimm ár. Fólk veit því ofurvel að
hverju það gengur þegar það
opnar bók eftir hana og hún á að
öllum líkindum tryggan lesenda-
hóp, meðal eldra fólks. Það fólk
hlýtur að vilja lesa þessa bók, þ.e.
ef það hefur ekki komið höndum
yfir fyrstu útgáfuna frá 1955.
Fyrir aðra er hér um að ræða
prýðilegt sýnishorn af bókmennta-
tegund sem skipar töluverðan sess
í íslenskri bókmenntasögu, enda
þótt hún tilheyri nú að mestu
fortíðinni. Hver veit svo nema tími
hugnæmra sveitasagna komi á ný
síðar meir? I raun getum við sem
hrærumst í þessum yfirmáta
krassandi nútíma engu um það
spáð, en öllum væri okkur hollt að
hugleiða það áður en við dæmum
bækur eins og „Ágúst í Ási“, að
fortíðin var einu sinni nútíð og
nútíðin verður í framtíðinni fortíð.
Bændur athugið
Eigum enn takmarkað
magn af eftirtöldum
heyvinnuvélum
Baggakastarar UMA.......... Kr. 118.939,-
Heybindivélar I.H............ — 2.004.000,-
Heyblásarar TRIOLIET......... — 525.956.-
Heyþyrlur KUHN 440T ......... — 526.189.-
Heyþyrlur KUHN 452T ......... — 639.066.-
Stjörnumúgavélar KUHN 280P ... — 413.448.-
Stjörnumúgavélar KUHN 402P ... — 563.466,-
Súgþurrkunarblásarar A1 ..... — 464.978.
Súgþurrkunarblásarar B1 ..... — 649.810.
Sláttutætarar TAARUP DM 1350 . — 818.664,
Sturtuvagnar WEEKS 4Vi tonn ... — 1.095.124.
Votheysbönd DUKS 12 metrar ... — 689.358.
Ath: Okkar verö eru
ætíó birt með söluskatti
GOTTVERD
GÓD .. V3ÍH4I
GREIÐSLUKJQR
HAFIÐ SAMBAND VIÐ KAUPFÉLAGIÐ
EÐA BEINT VIÐ OKKUR
Véladeild
Sambandsins
Ármúla 3 Reyk/avik Simi 38900
Eftir Guðbrand Magnússon frá
Siglufirði, verður öllum til ánægju,
sem gaman hafa af spilum og vilja
vita um uppruna þeirra.
Mjög ítarlegur kafli er um íslensk
spil.
Um 430 myndir eru í bókinni,
margar litprentaðar síður.
Enskur útdráttur er aftast í bókinni
einnig ítarleg nafnaskrá.
Siglufjarðarprentsmiðja