Morgunblaðið - 04.04.1979, Page 5

friðurí 30 ár
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 1979
37
Málamiðlun vegna
landhelgisdeilu Islendinga
og Breta fór meðal annars
fram á vettvangi Atlants-
hafsbandalagsins, og átti
dr. Joseph Luns. fram-
kvæmdastjóri bandalags-
ins. þar ekki sízt hlut að
máli. Myndin var tekin í
skrifstofu Geirs Hall-
grímssonar. þáverandi for-
sætisráðherra. er dr. Luns
kom til Reykjavíkur í janú-
ar 1976 til viðræðna við
íslenzk stjórnvöld til að
kanna möguleika á sam-
komulagi í deilunni við
Breta.
— Má þá ef til vill líta svo á, að
nú séu fremur en áður skilyrði til
hugsanlegrar stjórnarsamvinnu
Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
bandalags?
— Það er enginn vafi á því að
ágreiningur um öryggismál hefur
verið óyfirstíganleg hindrun i vegi
fyrir samstarfi þessara flokka og á
meðan Alþýðubandalagið leggur
þessa stefnu sína á hilluna eins og
í núverandi stjórnarsamstarfi má
líta svo á að sú hindrun þurfi ekki
að standa í vegi fyrir slíku sam-
starfi. Hins vegar er að sjálfsögðu
margs konar ágreiningur annar
fyrir hendi, enda grundvailast
flokkarnir á gerólíkum hugmynd-
um.
— Á fámenn og herlaus þjóð,
eins og íslendingar, heima í hern-
aðarbandalagi?
— Menn skipuleggja ekki varnir
gegn hugsanlegri hernaðarárás
með vopnleysi, og í hervæddum
heimi skiptir ekki máli hvort um
er að ræða smáríki eða stórveldi.
Ef til átaka kemur er ekki spurt
um hlutleysi Og hlutleysi þarf ekki
síður að verja með því að vígbúast,
eins og dæmi Svía og Svisslend-
inga sýna. Það þarf ekki mikið
hugvit til að sjá fyrir hvað gerðist
ef til átaka kæmi í þessum heims-
hluta. Væri landið óvarið yrði
kapphlaup milli styrjaldaaðila um
að ná hernaðarlegri aðstöðu hér.
Slík er lega landsins, hvort sem
okkur líkar betur eða verr. Um
hlutleysi þýðir ekki að ræða í
þessu sambandi, sizt af öllu fyrir
vopnlausa þjóð, eins og okkur
Islendinga, enda ber reynslan af
hlutleysi ýmissa Evrópuþjóða í
síðari heimsstyrjöldinni vitni um
það. Þessar einföldu staðreyndir
skilur yfirgnæfandi meirihluta
Islendinga og því erum við aðilar
að Atlantshafsbandalaginu og tök-
um þátt í varnarsamstarfi ríkja
þess. Það er augljós staðreynd, að
Atlantshafsbandalagið er stofnað
vegna þess að þátttökuríkin töldu
öryggi sínu hætta búin af vopna-
valdi, og þá fyrst og fremst vopna-
valdi Sovétríkjanna sem eru hið
allsráðandi afl innan Varsjár-
bandalagsins. En til að gera sér
grein fyrir gjörólíku eðli þessara
tveggja hernaðarbandalaga þarf
ekki annað en að líta á tvennt:
Hugmyndafræðilegan grundvöll
þeirra ríkja sem bandalögin
mynda, og feril þeirra frá lokum
síðari heimsstyrjaldarinnar.
— Atlantshafsbandalagið
byggir tilveru sína og starf á vernd
og viðgangi þess lýðræðis, sem
stjórnarkerfi allra aðildar-
ríkjanna grundvallast á og átt
hefur ríkastan þátt í velmegun og
friði bandalagsþjóðanna á undan-
förnum áratugum. I samræmi við
þær hugsjónir sem lýðræðisríkin
Forgöngumenn um undirskriftasöfnun Varins lands árið
1974, en þar kom fram með afdráttarlausum hætti afstaða
almennings til varnarmála, eins og Geir Ilallgrímsson getur
um í viðtalinu.
Á myndina vantar Bjarna Helgason jarðeðlisfræðing, en talið
frá vinstri eru: Stefán Skarphéðinsson, lögfræðingur.
Valdimar J. Magnússon, framkvæmdastjóri, Unnar Stefáns-
son, viðskiptafræðingur, Jónatan Þórmundsson, prófessor,
Hreggviður Jónsson, Þorvaldur Búason, eðlisfræðingur,
Þorsteinn Sæmundsson, stjarnfræðingur, Þór Vilhjálmsson.
hæstaréttardómari, Ragnar Ingimarsson, prófessor, Ottar
Yngvason, lögfræðingur, Ólafur Ingólfsson, Björn Stefáns-
son, skrifstofustjóri og Hörður Einarsson, ritstjóri.
byggja tilveru sína á, er Atlants-
hafsbandalagið varnarbandalag,
en því miður verður hið sama ekki
sagt um Varsjárbandalagið. Það
hefur kommúnisma að bakhjarli
og í samræmi við hann koma
svokallaðir hagsmunir heildarinn-
ar alltaf fyrst. Hvert meðal helg-
ast af tilganginum, sem er kerfis-
bundin stjórnun þjóðfélagsins í
smáatriðum. Slíkum tökum er ekki
hægt að ná nema með samþjöppun
valds og áhrifa, og þessi sókn
kommúnista eftir valdi kemur
meðal annars fram í umsvifum
Sovétmanna og Kúbumanna í
Afríku og Suðaustur-Asíu um
þessar mundir, svo og sívaxandi
flotastyrk Sovétmanna, ekki síst
hér á Norður-Atlantshafi. Allt
þetta ber auðvitað ekki vott um
annað en útþenslustefnu Sovét-
ríkjanna og gegn henni hljóta
lýðræðisríki að standa með þeim
ráðum sem tiltæk eru. Við núver-
andi aðstæður eigum við Islend-
ingar ekki hetri kost.a völ en að
taka þátt í varnarsamstarfi ríkja
Atlantshafsbandalagsins og þar
sem hervæðing þess miðast ekki
við annað en varnir fæ ég ekki séð
hvernig okkur Islendingum ætti að
vera ósamboðið að vera fullgildir
aðilar að bandalaginu þar sem
fullt tillit er tekið til sérstakra
þarfa okkar og aðstæðna. Hitt er
svo aftur allt annað og raunar
sjálfsagt mál, að auðvitað vona
allir, að sá tími komi að hernaðar-
bandalaga verði ekki lengur þörf,
og ú því mun áreiðanlega ekki
standa að íslendingar skilji sinn
vitjunartima þegar hann kemur.
— En á meðan öryggi landsins
er bezt tryggt með þátttöku í
Atlantshafsbandalaginu hljóta
íslendingar að halda áfram því
samstarfi, sem meðal annars hef-
ur leitt til þess að friður hefur
haldist á varnarsvæði bandalags-
ins frá stofnun þess og tryggð
hefur verið almenn velmegun
langt umfram það sem þekkist í
öðrum heimshlutum. — Á.R.