Morgunblaðið - 04.04.1979, Síða 22

friðurí 30 ár
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 1979
54
Sovétmenn eiga yfir 170 kafbáta í norðurflotanum einum og verða þcssar vigvélar
stöðugt fullkomnari.
að þessu hlutverki sé gegnt sem skyldi,
verður það að vera framkvæmt á þann
veg, að hugsanlegur árásaraðili sé ekki í
neinum vafa um, að Atlantshafsbanda-
lagið geti varizt öllum árásum, hvar og
hvernig sem þær ber að. Nánar tilgreint
merkir þetta, að ekki er unnt að líta á
nokkurn fermetra lands sem einangraðan
frá heildinni, hvort sem um er að ræða
nyrzta odda Noregs, syðstu tá Portúgals
við innsiglinguna í Njörvasund eða Island
úti í miðju Norður-Atlantshafi. Með þetta
í huga er rétt að kanna, hvaða herafli
kynni að reynast nauðsynlegur á vegum
NATO til að standast sókn óvinar inn á
Norður-Atlantshaf eða annars staðar. í
því efni getum við litið fram hjá áformum
og einskorðað okkur við hernaðarmátt-
inn, sem er óumdeilanlegur.
Sovétflotinn
ógnar sigl-
ingarleiðum á
Atlantshafi
Sovézki flotinn hefur nú orðið áhrif á
alla þætti alþjóðasamskipta — stjórn-
málin, efnahagsmálin, hugmyndafræðina
og hermálin. Útþensla flotans, fjöldi
skipa og aukinn tækjakostur þeirra hafa
gjörbreytt hernaðarmyndinni og leiða
hugann að vandamálum, sem þekktust
ekki og enginn sá fyrir við stofnun
bandalagsins. 1949 höfðu herforingjar í
bandalagslöndunum ekki miklar áhyggj-
ur af liðs- og birgðaflutningum yfir
Atlantshafið. Þeir gátu einbeitt sér að
land- og loftvörnum Evrópu. Nú á tímum
hefur það leitt af auknum umsvifum
sovézka flotans, þar sem til sögunnar er
kominn áhrifamikill kafbátafloti, nýtízku
herskip og flugvélar, sem ógna flutninga-
leiðunum milli Norður-Ameríku og
Evrópu, að aukna áherzlu verður að
leggja á áætlanir um varnir siglingaleiða.
Opinberlega hefur verið ýtarlega fjallaö
um sovézka kafbátaflotann, skipafjöldann
og getu hans. Umræöur hafa ekki veriö
eins miklar um hættuna af loftárás
samhliöa kafbátahernaöi. Langdrægar,
sovézkar flugvélar og flugvélar úr sovézka
flotanum eiga nú auöveldara en áöur meö
aö ráöast á skip á hafi úti meö eldflaug-
um.
Island liggur
um þjóð-
braut þvera
Sovézka Backfire-sprengjuflugvélin
getur nú gert árás á skotmörk talsvert
fyrir sunnan línuna, sem dregin er frá
Grænlandi um ísland til Bretlands
(GIUK- eða GIB-hliðið), og eykur hún
þannig hættuna á siglingaleiðinni milli
Norður-Ameríku og Evrópu. Áður gat ég
þess, hvernig land getur lagt sinn skerf af
mörkum til sameiginlegra varna. Meðal
þeirra mörgu kosta, sem Island hefur að
bjóða innan Atlantshafsbandalagsins, er
landfræðileg léga þess. Meginherafli
sovézka flotans hefur bækistöðvar á
Norðurslóðum í Barentshafi, og á friðar-
og styrjaldartímum verður hann að
sækja suður á bóginn, til þess að komast
inn á Atlantshaf. ísland liggur þar um
þjóðbraut þvera.
Flug sovézkra
orrustuvéla við
Island tvö-
faldaðist í
fyrra
Ferðir sovézkra kafbáta og flugvéla um
GIUK-hliðið jukust á árinu 1978 miðað
við fyrri ár. Athygli vekur, að 1978 flugu
orrustuflugvélar frá Islandi í veg fyrir
meira en 135 sovézkar flugvélar, sem
komu inn á loftvarnarsvæði Islands. Þar
að auki voru skráðar 70 sovézkar flugvél-
ar í innan við 300 mílna fjarlægð frá
íslandi, þ.e. á flugstjórnarsvæði Reykja-
víkur. Ferðirnar voru á síðasta ári
næstum tvöfalt fleiri en að meðaltali
undanfarin fimm ár.
Ástæða er til að benda sérstaklega á
aukin umsvif sovézku Bear Foxtrot-kaf-
bátaleitarflugvélanna vestur af Skot-
landi. Allar þær flugvélar fóru um
íslenzka loftvarnarsvæðið, annaðhvort á
leið sinni suður eða á heimleið til
Norðurflotans. Um sovézku kafbátana er
það að segja, að með hverri SPRINGEX
eða voræfingu sinni hafa þeir þokazt
lengra suður á bóginn.
Að koma
íveg
fyrir árás
Allt hefur þetta áhrif á áætlanagerð
okkar um liðs- og birgðaflutninga, ekki
aðeins til Evrópu, heldur einnig hingað til
lands og eyjanna sunnar í Atlantshafi.
Samkvæmt þeim áætlunum, sem fyrir
liggja, er gert ráð fyrir fjölgun í varnar-
liðinu á Keflavíkurflugvelli, ef spenna
magnast. Það er á valdi stjórnmálamann-
anna að ákveða, hvenær fjölga skuli
hermönnum, og hve mikið, auk þess, sem
það hlýtur að ráðast af aðstæðum hverju
sinni, en ekki er unnt að ítreka nægilega
rækilega, hve mikilvægt það er að grípa
til tímabærra ráðstafana. Meginhlutverk
okkar er að koma í veg fyrir árás, eins og
áður sagði, og þess vegna vona ég, að
tímanlegir liðsflutningar geti stuðlað að
framkvæmd þess, hvar sem þeirra kann
að verða þörf.
Til skýringar á hvernaðarlegu
ákvörðunarvaldi tel ég rétt að lýsa,
hvernig herstjórninni á Atlantshafs- og
Evrópusvæðinu er fyrir komið. Atlants-
hafsherstjórnin (Saclant) er ein af þrem-
ur yfirherstjórnum NATO. Alexander
Haig, hershöfðingi, stjórnar Evrópuher-
stjórninni (SACEUR), og Sir Henry
Leach stjórnar Ermarsundsherstjórninni
(CINCHAN), og hafa þær þá allar þrjár
verið nefndar. Tæknilega séð eru her-
stjórnirnar allar jafnsettar. í raun eru
þær það ekki. Evrópuherstjórnin þarf á
liðsauka að halda, þegar styrjöld hefur
hafizt. Atlantshafsherstjórnin flytur liðs-
auka, ég legg SACEUR lið við að tryggja
landamæri Vestur-Evrópu.
Tafarlausir
liðs- og
birgðaflutn-
ingar vestan
um haf á
hættutímum
Þegar ég ræði um liðs- og birgðaflutn-
inga, er ég í raun að fjalla um þau yfirráð