Morgunblaðið - 18.04.1979, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. APRÍL 1979
Rætt við Hans G. Andersen sendiherra um
hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna
„ÞAÐ ER auðvitað varlegast að fullyrða sem minnst á meðan ekki
er búið að ganga frá endanlegu samkomulagi. En eins og staðan er í
dag. þá tel ég okkar hagsmunum vel borgið og sé ekki fram á
neinar breytingar á því,“ sagði Hans G. Andersen sendiherra, er
Mbl. ræddi við hann fyrir páskana um hafréttarmái og gang
fundarins í Genf, sem Hans kom heim af vegna heimsóknar Walter
Mondale varaforseta Bandaríkjanna.
„Það er ætlunin að fundinum í
Genf ljúki tveimur vikum eftir
páska,“ sagði Hans. „Þar er til
umræðu svokallað samræmt
uppkast að heildarsamkomulagi
um hafréttarsáttmála, sem
gengið var frá á fundi ráðstefn-
unnar 1977. Það hefur verið til
umræðu og endurskoðunar síð-
an og nú er ráðgert, að í lok
fundarins í Genf verði lagt fram
endanlegt samningsuppkast,
sem yrði rætt á einum fundi í
New York næsta sumar og síðan
verði gengið frá málinu með
undirskriftum í Caracas á næsta
Á þessu stigi er ekki hægt að
fullyrða, hvort þessi áætlun
stenzt, en vonir standa til þess,
enda ekki hægt að halda þessu
endalaust áfram.“
„Við höfum lagt höfuðáherzlu
á aðild að 4. og 5. samninga-
nefnd og einnig 6. og 7., en
auðvitað fylgjumst við með í 1.,
2. og 3. líka.
Fjórða samninganefndin hef-
ur fjallað um rétt landluktra og
landfræðilegra afskiptra ríkja
innan efnahagslögsögu. Á síð-
asta fundi var gengið frá nýju
uppkasti varðandi þetta atriði
og nefndin hefur ekki gert til-
lögur um breytingar á því núna
og fer það þá inn í heildartext-
ann. Þar á meðal er sú grein,
sem segir að þau réttindi, sem
þessi ríki fá, gildi ekki að því er
Hans G. Andersen
Þar voru lengst af hafðar uppi
miklar kröfur um að ágreinings-
atriðin yrðu lögð fyrir þriðja
aðila til úrlausnar, annað hvort
dómstól eða gerðardóm. í upp-
kastinu var sérstaklega bent á
að gert væri ráð fyrir því að
strandríki ákvæði sjálft há-
marksafla en veitti öðrum ríkj-
um aðgang að umframmagni.
Var þá bent á að þau ríki, s^m
hefðu hagsmuna að gæta væru
ofurseld strandrikinu, ef þau
gætu ekki leitað réttar síns
annars staðar. Þessar umræður
hafa tekið óhemju mikinn tíma,
en niðurstaðan er nú sú, að
deiluatriði verða ekki borin und-
ir þriðja aðila til úrskurðar, en
hins vegar megi í tilteknum
atriðum leita sátta fyrir sér-
stakri sáttanefnd, ef strandríki
neitar að ákveða hámarksafla
eða neitar að veita öðrum að-
gang að umframmagni.
Hagsmunum íslands
hlutfalli við fjarlægð fpá strönd-
um. Sú tillaga hefur sætt vax-
andi gagnrýni aðallega frá
Rússum, sem telja ýmsum vand-
kvæðum bundið að beita þessum
mælikvarða vegna vanþekking-
ar á gerð hafsbotnsins á ýmsum
svæðum. Rússar vilja miða við
ákveðna fjarlægð frá ströndum,
300 eða 350 sjómílur, eða að
miðað verði við ákveðið dýpi.
Togstreitan stendur yfir enn
og því er- ekki tilbúinn texti í
endurskoðun. Og ég reikna með
að þetta þóf haldi áfram enn um
sinn.“
— Hvaða afstöðu höfum við í
þessu máli?
„Við erum ekki búnir að gera
upp okkar hug í þessum efnum.
Við viljum fyrst athuga þessar
mismunandi formúlur og sjá,
hvernig útkomurnar snerta okk-
ur.“
• Svæðaskipting
samkomulagsatriði
„Þá á ég aðeins sjöundu samn-
ingánefndina ótalda," heldur
Hans áfram. „Sú nefnd fjallar
um afmörk svæða milli landa,
bæði varðandi efnahagslögsög-
una og landgrunnið.
er vel borgið og bregtíng á því ekki
Lengst af stóðu deilurnar um
það, hvort miða skyldi við mið-
línu, eða sanngirnissjónarmið
látin ráða. Heildarniðurstaðan
er nú orðin sú, að hin ýmsu
tilvik séu svo ólík, að ekki sé
hægt að setja neinar algildar
reglur. Þess vegna verði að
byggja á því að hlutaðeigandi
ríki geri með sér samkomulag,
þar sem miðað sé við að ná
sanngjörnum niðurstöðum og
færi þá eftir atvikum, hvort
þeim árangri yrði náð með
miðlínu eða aðstæður mæltu
með öðru. Það liggur nú fyrir, að
efnislega verði svona frá þessu
gengið."
— Þessi atriði varða okk-
ur bæði á Jan Mayen-svæðinu
og gagnvart Grænlandi.
„Já. Varðandi Grænland má
segja, að nokkurn veginn sé
samkomulag um að miða við
miðlínu.
Um Jan Mayen-svæðið eru
viðræður hafnar við Norðmenn
og gert ráð fyrir formlegum
viðræðum síðar. Hefur okkur
Jens Evensen verið falið að
undirbúa þær og munum við
halda því áfram, þegar ég kem
aftur til Genf.“
— Telur þú að smiðshöggið
verði rekið á texta hafréttar-
sáttmálans í Genf eða að hugs-
anlegar séu miklar breytingar
á fundinum í New York?
„Eins og ég sagði áðan er
ætlunin að í New York fari fram
umræður um þann texta, sem
fyrir liggur í lok Genfarfundar-
ins.
Eitt af því sem hefur tafið
mikið meðferð málsins er að
alltaf hefur verið miðað við að
ná samklmulagi án atkvæða-
greiðslu, þannig að atkvæða-
greiðsla fari ekki fram fyrr en
eftir að allar samkomulagsleiðir
hafa verið reyndar til þrautar.
Þegar þessi texti liggur fyrir nú
í lok Genfarfundarins verður
væntanlega talið að búið sé að
reyna samkomulagsleiðina til
þrautar. Það verður þá fundar-
ins í New York að taka afstöðu
til þess, hvort atkvæðagreiðslur
fara fram, ef breytingartillögur
verða lagðar fram og það stend-
ur áreiðanlega ekki á þeim.
En eftir því sem menn meta
stöðuna nú, þykir sennilegast að
flestar slíkar breytingartillögur
yrðu felldar."
-íj.
• Ágreiningurinn
ræddur
í sjö nefndum
— Hvaða atriði eru það, sem
samkomulag er um, og hver eru
helztu ágreiningsefnin?
„Eins og málin standa nú er
fullt samkomulag um ýmis aðal-
atriði málsins, eins og til dæmis
12- mílna landhelgi, 200 mílna
efnahagslögsögu, yfirráðarétt
strandríkis yfir landgrunninu
utan 200 sjómílna og um al-
þjóðastofnun, sem á að sjá um
rannsóknir og hagnýtingu á
auðlindum alþjóðahafsbotns-
svæðisins utan lögsögu hinna
einstöku ríkja. Þessum grund-
vallaratriðum verður ekki
breytt úr þessu.
Hins vegar er ekki komið
samkomulag um ýmis veigamik-
il atriði og nú er unnið að lausn
þeirra í sjö samninganefndum á
fundinum í Genf. í þremur
fyrstu nefndunum er fjallað um
ýmis atriði varðandi alþjóða-
hafsbotnssvæðið. Þar er meðal
annars fjallað um tillögur varð-
andi vinnslu auðlinda og er
aðalreglan þar sú, að vinnslan
fari fram bæði á vegum alþjóða-
stofnunarinnar sjálfrar og ein-
stakra fyrirtækja, sem samn-
ingar yrðu gerðir við um vinnsl-
una.
Aðalatriðið er að fyrirtæki,
sem hafa áhuga á slíkri vinnslu,
leggi fram umsókn um tvö
svæði, sem þau telja álíka mikils
virði og getur alþjóðastofnunin
þá valið annað fyrir sig og gert
samning við viðkomandi fyrir-
tæki um vinnslu á hinu. Varð-
andi þessi atriði þarf að ganga
frá alls konar reglum um slíka
samninga og fylgja þeim flókin
fjármálaatriði og einnig þarf að
ganga frá því, hvernig þessi
stofnun verður byggð upp. Nú er
búið að skipa nefnd, sem í sitja
fulltrúar 21 ríkis, bæði iðnaðar-
ríkja og þróunarlanda og er
ætlast til þess, að nefndin finni
heildarlausn á málum þessara
þriggja nefnda."
• íslandsgreinin
hefur staðið af sér
allar árásir
— Hvaða áherzlu leggjum
við á þessi nefndarstörf?
fgrirsjáanleg
varðar þjóð, sem byggir afkomu
sína á fiskveiðum. Þetta ákvæði,
sem gengur undir nafninu ís-
landsgreinin, hefur staðið af sér
allar árásir og því verður ekki
haggað úr þessu."
— Hefur það kostað mikið
að halda þessari íslandsgrein
inni?
„Það hefur kostað mikið starf.
Ég hef sjálfur eytt óhemju tíma
í það, bæði á fundum og bak við
tjöldin. Landlyktu ríkin og þau
afskiptu hafa sótt sitt mál fast,
en samt er rétt að segja það, að
allan tímann hefur mikill skiln-
ingur verið á því að Island hefði
hér sérstöðu. Það orðalag sem
nú er í þessari grein, er mjög
svipað og í tillögu þeirri, sem víð
bárum fram á Genfarráðstefn-
unum 1958 og 60. Þar var raunar
um það að ræða að fá rétt
umfram aðra utan 12 mílna og
var sú tillaga samþykkt í nefnd,
en ekki á allsherjarfundum.
Meginstefnan nú er sú saman,
en viðhorfin hafa þó breytzt
stórkostlega okkur í hag, þar
sem nú er talað um 200 mílur,
sem óhætt er að fullyrða, að
ráðstefnan telji okkur íslend-
inga eiga að hafa í friði."
• Deilumálum
ekki skotið
til þriðja aðila
— Þú nefndir að við hefðum
lagt höfuðáherzlu á aðild að 5.
samninganefndinni líka.
„Já. Fimmta nefndin hefur
fjallað um lausn deilumála, sem
upp kunna að koma innan efna-
hagslögsögunnar.
Mér þykir rétt að taka fram,
að þessu ákvæði er stefnt gegn
öðrum ríkjum en íslandi.
Nú er ekki talin von um að
lengra verði komizt á þessari
braut og því verði þessi texti,
sem fyrir liggur, tekinn upp í
heildaruppkastið."
— Þá er það sjötta nefndin.
„Sú nefnd hefur fjallað um
ytri mörk landgrunnsins og er
enn verið að togast á um það
atriði og talað um ýmiss konar
aðferðir.
Samkomulag er um að land-
grunnið utan 200 mílna tilheyri
strandríkinu svo langt sem það
verður talið framlenging af
landinu sjálfu, en þá með viss-
um skilyrðum^sem ekki er sam-
komulag um.
Hin svonefnda írska tillaga
miðar við ákveðna þykkt set-
laga, sem verða að standa í vissu
Frá einum fundi hafréttarráðstefnunnar.