Morgunblaðið - 15.05.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MAÍ 1979
15
sterkustu sjónaukum jarðarinnar
sem vegna ófullkomleika síns ná
ekki nema til örlítils brots af
heimshverfinu fyrrnefnda. Af
slíkum ómælanlegum fjölda sól-
kerfa hlýtur ómælanlegur fjöldi
reikistjarna að vera til staðar og
viss hluti þeirra að hafa skilyrði
til lífs jafnt og hér er. Nú og þar
hlýtur þá lífið að vera á hinum
ýmsu þróunarstigum, bæði styttra
og lengra komið en hér, og
væntanlega sumsstaðar miklu
lengra komið en hér. I sumum
tilfellum svo háþróað að við hér
með okkar nýsköpuðu og
ófullkomnu vitsmuni getum á
engan hátt gert okkur slíkt í
hugarlund. Ef slíkar lífstöðvar eru
til staðar er þekking þeirra og
þroski örugglega slíkur að þær
vilji aðstoða m.a. okkur hér
smælingjana í baráttu okkar fyrir
uppbyggingu hnattarins, svo illa
sem það virðist ætla að ganga. Eru
vísindamenn sammála um að
aldur sumra „nágrannavetrar-
brautanna" okkar sé slíkur að
vetrarbrautin okkar sé algjört
kornabarn í þeim samanburði.
Þarafleiðandi séu lífstöðvar þeirra
sólkerfa margfalt eldri en okkar.
Mörgum milljón eða trilljón
sinnum eldri en aldur lífsins á
jörðinni. Löngu áður en jörðin
varð yfir höfuð til eða myndaðist.
Hvaðan svo sem hún kom, en það
er atriði sem ég treysti mér illa til
að færa rök fyrir, hafi sem sagt
lífstöðvar annars staðar í
alheiminum verið búnar að ná
guðlegum þroska í okkar saman-
burði. Út frá þessum þankagöng-
um tel ég mjög líklegt að okkur
þroskaðri lífverur séu til og þurfi
ákaflega lítinn fyrirvara að hafa á
þeirri fullyrðingu. Þó ekki væri
nema frá grjóthörðum talnalegum
líkindum þá er annað í rauninni
alls ekki mögulegt. Líkurnar eru
slíkar að fremur vildi ég draga
Bridgedeild Breið-
firðingafélagsins
SI. fimmtudag lauk fimm
kvölda hraðsveitakeppni félags-
ins með sigri sveitar Olafs Gísla-
sonar en alls tóku 18 sveitir þátt
í keppninni.
I sveit Ólafs eru ásamt honum:
Jón Stefánsson, Ólafur Valgeirs-
son, Þorsteinn Þorsteinsson og
Sverrir Jónsson. Sveitin fékk
samtals 3186 stig eöa 119 stigum
meira en sveitin sem varð í öðru
sæti.
Röð efstu sveita:
Magnúsar Oddssonar 3067
Esterar Jakobsdóttur 3005
Óskar Þráinssonar 2995
Hans Nielsens 2976
Cyrusar Hjartars. 2911
Sigríðar Pálsdóttur 1906
Elísar Helgasonar 2899
Meðalárangur 2880
Þetta var síðasta keppnin á
þessum vetri en næsta fimmtu-
dag verður árleg keppni við
Bridgefélag kvenna.
Verðlaunaafhending fyrir
keppnir vetrarins verður mið-
vikudaginn 23. maí og verður þá
spiluð félagsvist.
Ákvörðun um spilamennsku í
sumar er í gerjun.
Bridgefélagið
Asarnir
Kópavogi
Þorsteinsmótið er hafið hjá
félaginu og er það með sveitar-
keppnisformi, stuttir leikir. 12
sveitir taka þátt í keppninni sem
stendur yfir í tvö kvöld.
Eftir fyrra kvöldið er staða
efstu sveita þessi:
Svit Jóns Baldurssonar 86
Sveit Georgs Sverrissonar 81
Sveit Jóns Andréssonar 78
Bridgefélag
Breiðholts
Síðastliðið þriðjudagskvöld
var spilaður eins kvölds tví-
menningur og var það jafnframt
síðasta spilakvöld fyrir sumar-
frí. Hlutskarpastir urðu
feðgarnir Tryggvi og Heimir, en
röðin varð sem hér segir:
þetta í dilk sannaðra tilgátna en
almennra kenninga, þó að eflaust
flóknum heimspeki og raun-
vísindalegri reglum en ég hefi yfir
að ráða þurfi að beita og fullnægja
betur í rökstuðningi svo allir séu
sáttir við.
Rannsóknir og niðurstöður dr.
Helga Pjeturss í þessum efnum
eru vægast sagt mjög athyglis-
verðar. Það athyglisverðar að
fæstir er vilja láta taka sig
alvarlega í þessum málum ættu að
láta skorta að kynna sér þær
vandlega. Þó ekki væri nema í
þeim tilgangi að gera enn betur,
því eins og dr. Helgi segir sjálfur í
einum af bókum sínum þá séu
einnig þeir vinir sínir er segi sér
frá eða bendi sér á eitthvað er
betur mætti fara eða sé réttara en
hann hafi ályktað. Segir þetta
aðeins okkur þá sögu að ekki áleit
hann að ekki gætr verið um að
ræða rangar niðurstöður hjá sér í
sumum efnum og hvetur hann
menn til að benda á slíkt geti þeir
það. Hefur þó undirritaður hvergi
rekist á sannaðar niðurstöður í
neinum málum er haggi kenning-
um hans, og hvet ég eindregið alla
til að benda á slíkt, geti þeir það á
annað borð.
Að lokum vil ég benda þeim sem
áhuga hefðu á að lesa ritgerðir dr.
Helga að þær eru eflaust
fáanlegar á ölíum bókasöfnum.
Skrifaði hann bókaflokk um
þessar rannsóknir sínar, samtals 6
bækur. Þó allar sjálfstæðar og
með stuttum sjálfstæðum rit-
gerðum vel auðveldum til aflestr-
ar. Bækurnar heita: Nýall (1922),
Ennnýall (1929), Framnýall
(1941), Viðnýall (1942), Sannýall
(1943) og Þónýall (1947). Setur dr.
Helgi þar fram skoðanir sínar og
athuganir á þessum málum, ásamt
auðskiljanlegum rökstuðningi.
Magnús Halí Skarphéðinsson
6283 4730
Heimir Tryggvason —
Tryggvi Gíslason 123
Guðlaugur Karlsson —
Óskar Þór Þráinsson 114
Leifur Karlsson —
Sigfús Árnason 112
Friðrik Guðmundson —
Hreinn Hreinsson 112
Aðalfundur félagsins verður
haldinn í maímánuði og verður
auglýstur nánar í bridgefréttum.
Bridgefélag
kvenna:
Nú er lokið tveimur kvöldum í
parakeppni félagsims. Að þessu
sinni taka 48 pör þátt í keppn-
inni. Keppnisstjóri er Ólafur
Lárusson. Keppt er í 3x16 para
riðlum og raðað með slöngu-
röðun eftir hvert kvöld. Alls
Brlflge
Umsjón: ARNÓR
RAGNARSSON
verða kvöldin 5, sem keppt
verður. Halla Bergþórsdóttir og
Jóhann Jónsson, tvö af okkar
kunnustu spilurum, hafa þegar
tekið forystuna, en á hæla þeirra
kemur meðspilari Höllu ásamt
eiginmanni sínum, Kristjana
Steingrímsdóttir og Guðjón
Tómasson. Þessi pör hafa bæði
unnið sína riðla tvívegis.
Annars er staða efstu para
þessi:
stig
Halla Bergþórsd. —
Jóhann Jónsson 535
Kristjana Steingrímsd. —
Guðjón Tómasson 517
Sigrún Ólafsd. —
Magnús Oddsson 488
Sigrún Pétursd. —
Ríkharður Steinbergsson 488
Árnía Guðlaugsd. —
Bragi Erlendsson 470
Aðalheiður Magnúsd. —
Brandur Brynjólfsson 462
Svafa Ásgeirsd. —
Þorvaldur Matthíasson 458
Dröfn Guðmundsd. —
Einar Sigurðsson 449
A RÖKSTOLUM
HANNES
HOLMSTEINN GISSURARSON:
Alþýdubandalagið og
markaðsbúskapurinn
Tíminn glettist stundum við
þá menn, sem hætta að fylgja
honum. Þröstur Ólafsson hag-
fræðingur og hugmyndafræð-
ingur Alþýðubandalagsins ís-
lenzkaði 1971 grein í Tímarit
Máls og menningar eftir pólska
heimspekinginn Leszek Kola-
kowski, sem var átrúnaðargoð
hans og margra annarra rót-
tæklinga. Átta árum síðar — 7.
apríl sl. — reit Þröstur grein í
Morgunblaðið, þar sem hann
deildi mjög á Jónas H. Haralz
bankastjóra og aðra þá menn,
sem teldu markaðskerfið skil-
yrði fyrir almennum mannrétt-
indum. Og tveimur dögum síðar
— 9. apríl — flutti átrúnaðar-
goðið gamla, Kolakowski, fyrir-
lestur í Háskóla íslands, þar
sem hann sagði, að lögregluríki
tæki við, ef markaðsbúskap væri
hætt! (Sbr. Morgunblaðið 21.
apríl.) Þröstur Ólafsson er einn
af þeim mörgu Alþýðubanda-
lagsmönnum, sem hafa ekki
fylgzt með tímanum. Hann hef-
ur ekki áttað sig á þeirri stefnu,
sem tekin er frá ríkisafskiptun-
um til einkaframtaksins með
öllum vestrænum þjóðum vegna
hættunnar á því, að vöggustofu-
ríkið sænska breyttist í vinnu-
búðaríkið rússneska. Hann hef-
ur ekki gert upp það þrotabú
vonanna, sem samhyggja
(sósíalismi) tuttugustu aldar-
innar skilur eftir sig. Hann
hefur ekki misst trúna á ríkis-
rekstur miðstjórnarkerfisins
eins og Kolakowski og flestir
hugsandi menn. Og flokkur
hans, Alþýðubandalagið, er
jafnvel afturhaldssamari og
óraunsærri en kommúnista-
flokkurinn franski.
Þröstur reit grein sína í til-
efni nýsaminnar stefnuskrár
Sjálfstæðisflokksins undir kjör-
orðinu Endurreisn í anda
frjálshyggju, og þungamiðjan í
grein hans var, að frjáls mark-
aður væri ekki til og ætti ekki að
vera til. Sumir aðrir samhyggju-
menn eru ósammála honum. 22.
apríl reit Vilmundur Gylfason
alþingismaður grein í Morgun-
blaðið í tilefni stefnuskrárinnar,
þar sem hann hrósaði sér og
AlþýðuflokknUm af því að
styðja markaðskerfið miklu bet-
ur en Sjálfstæðisflokkurinn:
Vilmundur og hans menn keppa
við sjálfstæðismenn um það,
hvorir séu harðskeyttari
markaðssinnar! En sannleikur-
inn er sá, að fræðilegum deilum
um markaðskerfið lauk í raun-
inni á fjórða áratug þessarar
aldar (þótt siðferðilegum
deilum um það ljúki líklega
seint). Ég ætla að fara örfáum
orðum um þær deilur í þeirri
veiku von, að Þröstur og aðrir
Alþýðubandalagsmenn breyti
stefnu sinni úr tímaskekkju í
raunhæfa stjórnmálastefnu,
þannig að þeir verði viðræðu-
hæfari á framtíðarvettvangi
stjórnmálanna.
Deilurnar hófust, þegar aust-
urríski hagfræðingurinn og
frjálshyggjumaðurinn Ludwig
von Mises gaf út bókina
Sameignarkerfið (þ. Die
Gemeinwirtschaft, e. Socialism)
1922. Kenning hans var sú, að
skynsamlegar ákvarðanir um
notkun framleiðslutækjanna
væru óhugsandi í sameignar-
kerfi, þar sem framleiðslan væri
öll skipulögð af stjórninni, en
fyrirtækin kepptu ekki hvert við
annað. Röksemd hans fyrir
þessari kenningu var sú, að
stjórnin hefði ekki við neitt að
miða, þegar hún tæki ákvarðan-
ir sínar. Hvað á að framleiða?
Hve mikið? Hvernig? Og handa
hverjum? Þessum spurningum
yrði stjórnin öllum að svara í
einu, en hún gæti það ekki, því
að hún hefði ekki og gæti ekki
haft nauðsynlegar upplýsingar
um neyzluþörf einstaklinganna
og framleiðslugetu fyrirtækj-
anna. En í markaðskerfinu
fengjust þessar upplýsingar með
verðbreytingum. Verðhækkun
vöru væri til marks um eftir-
spurn umfram framboð og verð-
lækkun um framboð umfram
eftirspurn. Verð vöru réðist af
framboði og eftirspurn og yrði
til við samkeppni framleiðenda,
við sífelldan samanburð vinnu-
Ludwig von Miscs
bragða. Það væri viðmið fram-
leiðenda og neytenda, það
„skammtaði" í rauninni hin
takmörkuðu lífsgæði. Þannig
fengist hámarksnýting tækni og
hráefna — enda væri vara fyrir-
tækis ekki samkeppnishæf í
verði, ef svo væri ekki.
Pólski hagfræðingurinn og
samhyggjumaðurinn Oskar
Lange — landi Kolakowskis —
svaraði von Misesi í bókinni Um
hagfræðilega kenningu sam-
hyggjumanna (On the Eco-
nomic Theory of Socialism)
1938. Kjarninn í svari hans var
sá, að verðið mætti nota sem
viðmið í sameignarkerfi, því að
það gæti orðið til við samkeppni
framleiðendanna. Hann tók með
öðrum orðum undir það, að
frjáls samkeppni á markaði
væri nauðsynleg, til þess að
ákvarðanir um notkun fram-
leiðslutækjanna væru skynsam-
legar. En hann reyndi að leiða
rök að því, að samhyggjumenn
gætu rekið markaðsbúskap, að
sameignarkerfið gæti verið-
markaðskerfi, og dró upp fræði-
lega mynd af hagkerfi, þar sem
fyrirtækin væru að vísu í ríkis-
eign (eða sameign), kepptu
hvert við annað að sem mestum
gróða, en ríkið „leiðrétti" verðið
og skipulegði iðnaðarfram-
leiðslu. Lange, sem hafði verið
prófessor við bandarískan há-
skóla, flutti til Póllands, eftir að
róttæklingar náðu völdum og
varð ráðherra í pólsku stjórn-
inni. Hagkerfinu hefur verið
breytt í anda hans í nokkrum
hinna austrænu sameignarríkja
eftir dauða Stalíns, einkum í
Póllandi og Ungverjalandi, og
samhyggjumenn reka markaðs-
búskap í Júgóslavíu, en þó tak-
markaðan.
Svar Langes er athyglisvert af
mörgum ástæðum. í fyrsta lagi
gat hann ekki svarað markaðs-
sinnum með öðru en þvi að
verða sjálfur markaðssinni. Af-
dráttarlausari staðfesting rök-
semdar þeirra er líklega óhugs-
andi. í öðru Iagi láta mark-
aðs-samhyggjumenn mörgum
spurningum ósvarað, eins og von
Mises benti á í bókinni
Mannlegu atferði (Human
Action) 1949. Hver verður
ábyrgð forstjóra fyrirtækjanna?
Hver verður stærð þeirra og
verkaskipting? Af hverju á fjár-
festing að ráðast? í þriðja lagi
tekst varla að nýta sérþekkingu
— en með því er átt við verk-
kunnáttu, staðþekkingu og
mannþekkingu, sem er í eðli
sínu dreifð eða einstaklings-
bundin — eins vel í mark-
aðs-sameignarkerfi og í mark-
aðs-séreignarkerfi, eins og
starfsbróðir og samherji von
Misess, Friedrich A. Hayek,
benti á í bókinni
Einstaklingshyggju og hag-
skipulagi (Individualism end
Economic Order) 1949. I sér-
eignarkerfi eru miklu betri skil-
yrði fyrir framtaki einstaklinga,
nýtingu og vexti þekkingarinnar
en í sameignarkerfi, þótt þar sé
markaður. í fjórða lagi féll
hugsun Langes ekki að þeirri
meginkenningu samhyggju-
manna, að þeir vissu betur en
almenningur sjálfur, hvað hon-
um væri fyrir beztu, því að
Lange taldi nauðsynlegt að
dreifa hagvaldinu, en stjórnir
sameignarríkjanna hafa flestar
reynzt tregar til þess að sleppa
því. Kenningin rekst á valdafýsn
þeirra.
Megingalli kenningar Langes
er ekki sá, að hún sé órökrétt,
þótt sitt hvað megi að henni
finna, heldur að hún sé óraun-
hæf. Ég tek undir það, sem
Jónas H. Haralz sagði 19. apríl í
Morgunblaðinu í tilefni greinar
Þrastar: „Ég fyrir mitt leyti kýs
ófullkominn en raunverulegan
markaðsbúskap kapítalismans,
frekar en fullkominn en stað-
lausan markaðsbúskap sósíal-
ismans." En athyglisverðast er
það, að fjörutíu árum eftir að
Lange svaraði von Misesi, birtir
maður, sem er hagfræðingur að
menntun, grein, þar sem hann
segir, að markaður sé ekki til og
eigi ekki að vera til! Fjörutíu
árum eftir að fremstu hagfræð-
ingar samhyggjumanna stað-
festu meginröksemd markaðs-
sinna, hafnar Þröstur Olafsson,
hugmyndafræðingur Alþýðu-
bandalagsins henni! Hann hefur
svo sannarlega ekki fylgzt með
tímanum.