Morgunblaðið - 15.05.1979, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MAI1979
Séð inn í heimilið & samyrkjubúinu. Fremst situr stúlka við sauma.
Það skortir hvergi mannaflann. þessi mynd er úr niðursuðuverksmiðju.
Hvaðan
kem ur
þaðog
h vert íer
það, allt
þetta
iólk?
Punktar úr Kínaferð II
- eftir Þorbjörn Guðmundsson
Mér var ljóst áður en éj? íór til
Kína. að 6g var að heimsa-kja
fjölmennasta ríki jarðar. Það
hljómar þvi kannski dálítið
hjákátlega að segja að fólks-
mersðin hafi komið hvað mest á
óvart. En hvað cftir annað rak
mann í rogastanz við að horfa á
þetta iðandi mannhaf. Það var
sama hvað len«i staðið var á
svölum PekinKhótels og horft út
á breiðstrætið fyrir framan. allt-
af var þar þungur straumur
fólks í báðar áttir, gangandi og
hjólandi. en lítið um bfla. Hægt
var að aka götu eftir götu og nær
alltaf virtist mannmergðin jafn-
mikil.
Þetta átti þó ekki sízt við um
Shanghai. Slíkt mannhaf hef ég
aldrei séð. Segja má að gangandi
fólk og fólk á hjólum hafi lagt
göturnar undir sig, en þeir
tiltölulega fáu bílar, sem þar voru,
þurftu að brjóta sér leið þar í
gegn. Þá kom sér vel að flautan
var í lagi. Annar eins flutukonsert
mun fáheyrður.
Regnhlífaþak
Við vorum í Shanghai eina
rigningardaginn okkar í Kína.
Regnhlífarnar mynduðu bókstaf-
lega þak yfir gangstéttirnar og
langt út á götu — því gangstéttir
rúmuðu ekki allan fjöldann.
Jafnvel hálfsmánaðar dvöl í
landinu nægði mér ekki til þess að
venjast þessu. Við vorum á ferð
meðfram Perluá í Canton árla
morguns síöasta dag heimsóknar-
innar. Framundan var mikil brú
yfir ána. Eftir henni rann hjól-
reiðafólkið eins og stríður
flaumur. Hvaðan kemur það og
hvert fer það, allt þetta fólk? Það
er næstum því að maður setji sig í
skáldlegar stellingar.
Fötin — einföld
lausn
Já, fólkið, það er mesti styrkur
Kína — og mesta vandamál.
Frumþarfirnar eru að sjálfsgöðu,
að allir hafi í sig og á. Fatavanda-
málið hafa’ Kínverjar leyst á
einfaldan hátt. Allir klæðast eins,
í Mao-jakka og buxur, jafnt karlar
sem konur. (Réttara mun þó að
kenna þennan klæðnað við Sun
Yat-sen, foringja byltingarinnar
1911, sem steypti keisarastjórn-
inni). Efnið í fötunum getur að
vísu sagt nokkuð til um efnahag
fólks og stöðu. í Shanghai og
Canton gat þó að líta örlitla
sundurgerð í klæðaburði, en þó
eingöngu hjá konum.
Hver blettur nýttur
Fæðuöflunin er ekki eins auð-
leyst. Þó segja Kínverjar að sá
mikli árangur hafði náðst „eftir
frelsun" að lengur þekkist ekki að
fólk svelti. Einhversstaðar las ég
að ef fyndist af tilviljun ræktan-
legur blettur í Kína, sem ekki væri
þegar nýttur, væri óðara kominn
þangað her manns til ræktunar.
Þetta finnst mér í rauninni vel
geta staðizt. A leiðinni að Kína-
múrnum ókum við m.a. eftir
hrjóstrugu dalverpi eða skorningi,
þar sem ekkert virtist nema urð
og grjót. En víða höfðu verið
hreinsaðir blettir, grjótið borið í
garða, og ræktun hafin. Býlin þar
voru sögð hluti af samyrkjubúi
niðri á sléttunni.
Hrað verður
um fólkið?
Við fórum í lest frá Shanghai til
Hangchow, þriggja tíma ferð, en
áður höfðum við ekið í bílum til
Soochow. I þessum ferðum var
farið yfir sléttur, þar sem voru
víðáttumiklir akrar og hver blett-
ur nýttur. Ræktunin stóð á mis-
munandi stigi. A sumum ökrunum
var nær fullþroska korn, en vinna
stóð yfir á öðrum. Vélar sáust
engar en maður við mann bograði
þar við verk sitt.
Þetta minnti óneitanlega á
gamla, íslenzka sveitabúskapinn
þar sem handaflið eitt var tiltækt.
Nú hafa vélarnar leyst húskarlana
og vinnukonurnar af hólmi hér og
Kínverjar stefna einnig að vél-
væðingu landbúnaðar síns. En
hvað verður um fólkið, þegar
vélarnar taka við störfum þess?
Hafa ber í huga, hér er ekki um
nokkra tugi þúsunda að ræða, ekki
nokkrar milljónir, heldur nokkur
hundruð milljóna.
Iðnaður tekur við
Eins og Wang Zhen varafor-
sætisráðherra sagði er léttiðnaður
númer tvö í áætlun leiðtoganna
um efnahagsþróun landsins.
Stefnt verður að því að
smáiðnaðarfyrirtæki vítt og breitt
um landið taki við þeim mannafla,
sem landbúnaðurinn þarfnast ekki
lengur. Mikið er að sjálfsögðu
undir því komið, hvernig sú lífs-
venjubreyting tekst. Hún verður
ekki hrist fram úr erminni á einni
nóttu í landi þar sem ríkjandi eru
aldagamlar erfðavenjur meðal
þjóðar, sem kunn er fyrir nægju-
semi og sparsemi. Sú mun ekki
heldur ætlun Kínverja. Ég fékk
ekki betur skilið en þeir ætluðu að
flýta sér hægt, þeir hefðu tímann
fyrir sér og byggðu allt á lang-
tímaáætlunum.
Heimili á
samyrkjubúi
Mér varð það á áðan að bera
íslenzka sveitabúskapinn fyrst á
öldinni saman við þann kínverska.
Þegar við heimsóttum heimili á
samyrkjubúi utan við Shanghai
greip mig enn sú hugsun að þarna
væri kominn gamli „íslenzki"
sveitabærinn þótt byggingarefnið
og lagið væri annað. Þetta voru í
raun þrjú sambyggð hús, einnar
hæðar. Húsinu sem við komum í,
var skipt í tvennt. Fremri hlutinn
var stórt herbergi, sem virtist
jafnt eldhús sem vinnuherbergi
heimilisins. Þar var stór og mikil
kolaeldstó, borð með kollum og
gamall vefstóll. En fremst á gólfi
sat ung stúlka við nýlega fótstigna
saumavél og gerði sér flík.
Hinum hlutanum var skipt í
tvennt með hálfvegg. í þeim
stærri var stór og glæsileg rekkja
tjölduð af með flugnaneti, útskor-
inn skápur, ein þrjú koffort hvert
ofan á öðru og annað rúmstæði,
sem virtist ekki í notkun. Þarna
var gólfið steinlagt en moldargólf
var í hinum hluta hússins.
Sterk fjöl-
skyldubönd
Þarna bjó ung kona með
tveimur dætrum sínum, en maður
hennar var liðsforingi, pólitiskur
kommissar, í flugher flotans, sem
hefur aðsetur við Hainan-eyju.
Kom hann heim einu sinni á ári og
átti þá leyfi í mánuð. í næsta húsi
bjó móðir hans. Hún leit inn til
tengdadóttur sinnar á meðan við
vorum þarna með aðra sonar-
dóttur sína á handleggnum. Var
framkoma þeirra óþvingað og
frjálsmannleg. Virtust þær njóta
gestakomunnar.
í Kína eru fjölskylduböndin
mjög sterk og algengt að þrír
ættliðir búi undir sama þaki. Það
er siðferðileg skylda barnanna að
sjá fyrir öldruðum foreldrum, og
þá fyrst og fremst sonanna, því að
dæturnar flytja venjulega að
heiman við giftingu. Nú, þegar
stefnt er að því að hver hjón
eignist aðeins eitt barn, er því
draumur þeirra flestra að það
verði sonur.
Ástin ekki
lengur
bannorð
A Islandi mun sennilega stofnað
til flestra hjónabanda á dansiböll-
um og öðrum skemmtunum. Ekk-
ert slíkt fyrirfinnst í Kína eftir
því sem ég komst næst. Ég spurði
því krakkana í Shanghai-háskóla,
hvar hjónaefni þar í landi kynnt-
ust. „0, í skólunum, á vinnustöð-
um og í nágrenninu heima,“ svör-
uðu þau með glettnissvip. Annars
sögðu þau að þetta væri orðið allt
öðruvísi en á tímum „fjórmenn-
ingaklíkunnar", þegar ástin var
bannorð, vottur um holdlegar
fýsnir og saurlifnað, ekki mátti
minnast á hana í ritverkum né
láta þær tilfinningar í ljós. Nú
væri mönnum frjálst að tala um
svo eðlilegan hlut í sambandi
karls og konu.
En ungmenni Kína flíka ekki
ást sinni á almannafæri. Það er til
dæmis ekki til siðs þar í landi að
ungir elskendur leiðist á götum
úti. Þó urðum við vör við að þeir
laumuðust til þess, þegar húma
tók að kvöldi og fáir sáu til.
Kvölddroll er þar þó óþekkt fyrir-
brigði, var okkur sagt. Snemma er
gengið til náða og árla risið úr
rekkju. Kínverjar eru iðjusöm
þjóð.
Hjólhesta-
skógur
í vestrænum ríkjum er skortur
á bílastæðum vandamál, en við
þann vanda þurfa þeir ekki að
glíma í Kína. Þeim er nóg að sjá
fyrir hjólastæðum, sem óneitan-
lega eru miklu fyrirferðarminni.
Gefið var upp að íbúar Peking
væru 4,7 milljónir, en hjólahesta-
eign borgarbúa er 3 milljónir. Við
heimsóttum Sumarhöllina
skammt utan borgarinnar á al-
mennum frídegi, og annan eins
skóg af reiðhjólum hef ég aldrei
séð. Við giskuðum á að allir
íslendingar gætu haft tvo eða þrjá
eða fjóra til reiðar ættu þeir öll
þessi hjól.
Morgunleikfimi
á götum úti
Það eitt er öruggt að
trimm-herferð er ónauðsynleg í
Kína. Kínverjar fá nóga hreyfingu
við störf sín og aukaæfingu á leið í
og úr vinnu. Enda sáum við í
öllum þessum manngrúa ekki einn
einasta feitan mann eða konu.
Allir voru grannir og vel á sig
komnir líkamlega. Einn eða tveir
leiðtogar, sem við hittum í kvöld-
verðarboðum, gátu þó talist í
sæmilegum holdum. Við vorum
farin að halda að Kínverjar gætu
alls ekki orðið feitir, en sú skoðun
breyttist að vísu þegar við komum
aftur til Hong Kong og sáum