Morgunblaðið - 22.05.1979, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MAÍ 1979
Jónas
Frímansson:
Við íslendingar hljótum að vera
heimsmeistarar í alls konar skatt-
"eimtu og tollheimtu. Vissulega er
óhjákvæmilegt að afla tekna til
svokallaðrar „samneyslu", en gall-
inn er bara sá að samræmi og
skipulag skortir, þannig að það er
fremur regla en undantekning að
skattur er lagður á skatt ofan.
Jafnframt því að opinberir aðilar
innheimta skatta, eru sömu aðilar
oft aðal-kaupendur hinnar skatt-
lögðu vöru eða þjónustu, þannig að
skattar eru greiddir með sköttum.
A þennan hátt myndast verð--
skrúfa og hærra verðlag í landinu
en vera þyrfti, ef skattheimtan
væri betur skipulögð. Hin
stjórnlausa skattheimta er ekki
lítill verðbólguvaldur og hefur auk
þess þau áhrif að „samkeppnisiðn-
aður“ svokallaður getur aldrei
orðið samkeppnisfær að óbreyttu
ástandi, en því miður bendir fátt
til þess að lagfæringar séu á
döfinni. Dæmi um stjórnlausa
skttheimtu er tollur, vörugjald,
söluskattur og aðstöðugjald, en
þessi gjöld leggjast öll hvert ofan
á annað, til viðbótar því að hin tvö
síðast töldu eru einatt lögð á
mörgum sinnum.
Það er því kannski engin tilvilj-
un að eitt glæsilegasta stórhýsi
höfuðborgarinnar er einmitt
tollstöð.
Ekki þarf að leita lengi til þess
að finna neikvæð áhrif þessarar
margföldu skattheimtu. Lítum á
þrjá þýðingarmikla atvinnuvegi,
iðnað, útgerð og ferðamál.
a. Iðnaður.
Sem fyrr segir getur íslenskur
iðnaður aldrei orðið samkeppnis-
fær við fyrrnefndar aðstæður.
Stundum er iðnaði skipt í stór-
iðju annars vegar og þá (væntan-
lega) „smáiðju" hins vegar. Sem
dæmi um stóriðju má nefna álver
og járnblendismiðju. Þessi
stóriðjufyrirtæki eru að því leyti
frábrugðin öðrum iðnaði í landinu
að þau búa við tollfrelsi. Hvers
vegna eru nú ekki þessi auðfyrir-
tæki skattlögð eins og annar
atvinnurekstur? Svarið er einfalt:
Við þær aðstæður sem öðrum
íslenskum iðnaði eru búnar væri
rekstur þeirra ekki arðbær og til
þeirra hefði aldrei verið stofnað.
Sem dæmi um hverfi þar sem
rekinn er fjölþættur „smáiðnaður"
má nefna Ártúnshöfðann í
Reykjavík.
I þessu hverfi eru mörg iðnfyr-
irtæki. Þessi fyrirtæki reka flest
öll starfsemi sína í óhrjálegu og
hálfköruðu húsnæði. Það gleður
þó augað að einu þeirra hefur
tekist að koma upp myndarlegu
húsnæði. Hver skyldi nú vera
sérstaða þess fyrirtækis? Jú, það
býr við tollfrelsi.
b. Útgerð.
Tekjur útgerðarinnar byggjast
að meginhluta á útflutningi. Ó-
hófleg aðflutningsgjöld og sér-
sköttun á borð við 10% ferðalaga-
skatt, þreföldun bensínverðs
o.s.frv., stuðlar allt saman að
falskri gengisskráningu, skráðu
gengi hinnar íslensku krónu er
með þessu móti haldið of háu.
Afleiðingin verður sú að útgerð og
fiskvinnsla fær of lágar tekjur og
berst í bökkum.
c. Ferðamál.
Þrátt fyrir geysihátt verðlag á
nauðsynjum eins og mat, áfengi og
bensíni, voru gjaldeyristekjur
vegna erlendra ferðamanna á síð-
asta ári um 11 milljarðar króna.
Slíkar tekjur gætu að sjálfsögðu
hækkað til muna, ef verðlag væri
hér skaplegt.
Ef á hinn bóginn er litið til
ferðalaga íslendinga til útlanda,
vekur athygli, að einn megintil-
gangur slíkra ferðalaga er einatt
að „gera innkaup“. íslendingur í
erlendri flughöfn sker sig úr
fjöldanum með því að vera hlað-
inn pinklum, líkt og skreytt jóla-
tré.
Hér að framan hefur verið
imprað á misfellum á tilhögun
skattamála og afleiðingum þeirra.
Óhófleg og stjórnlaus skattlagn-
ing dregur úr verðmætasköpun í
þjóðfélaginu, ekki síst með óæski-
legum margföldunaráhrifum á
verðlag. Kannski verður ekki ráð-
in bót á þessu með patentlausnum,
en hitt er þó ljóst, að í því skyni að
atvinnulíf geti þrifist á þessu
landi og veitt þegnunum viðun-
andi lífskjör þarf að vinna skipu-
lega að lausn þessara mála.
Jónas Frímannsson.
Heims-
meistarar
Svala Lárusdóttir:
Hvem þekkir þú?
Byggðalagsnefnd II. JC. VÍK
gerði í vetur könnun á aðstöðu
langlegusjúklinga á Stór-Reykja-
víkursvæðinu.
Heiti þessa verkefnis er „Stuðl-
um að bættri tómstundaaðstöðu
langlegusjúklinga" og er eitt af
byggðalagsverkefnum félagsins.
Tómstundaaðstöðu langlegu-
sjúklinga mætti vissulega bæta á
mörgum stöðum, en það sem vakti
mesta athygli okkar í þessari
könnun er sú staðreynd að tilfinn-
anlegast vantar aukin mannleg
samskipti.
Starfsfólk sjúkrastofnana er
störfum hlaðið og þó það geri sitt
besta til að stytta sjúklingum
stundir, hefur það ekki tíma til að
Svala Lárusdóttir
Gleymir
þú
einhverjum?
sinna félagslegum þörfum þeirra.
Á flestum stöðum lagði starfsfólk
mikla áherslu á að þörf væri á
auknum heimsóknum til sjúkl-
inga. Oft er hægt að heimsækja
sjúklinga utan heimsóknartíma,
að fengnu leyfi.
Dæmi eru til þess að sjúklingar
dvelji árum saman á sjúkrastofn-
un án þess að fá nokkra heimsókn.
Félags þörf þeirra sem dvelja
langdvölum á sjúkrastofnunum er
mikil þegar þess er gætt að þetta
fólk er svipt því, sem okkur er
hvað dýrmætast þ.e. heilsunni, er
það sorgleg staðreynd að á það
bætist einmanakennd og sú til-
finning að vera settur hjá og
gleymdur.
Þegar litið er á langlegusjúkl-
inga eru aldraðir í meirihluta.
Sem betur fer eru margar fjöl-
skyldur, sem skipuleggja heim-
soknir sínar til aldraðra ættingja
og sjá til þess að aldrei líði langt á
milli heimsókna og sambandið við
fyrra umhverfi rofni ekki, en það
eru líka margir, sem gleymast,
alltof margir.
Mörg félagasamtök hafa komið
til hjálpar og skipulagt heimsókn-
ir og aðstoð, jafnt á sjúkrastofn-
anir og til þeirra, sem heima
liggja, en það eru of margir
hjálparþurfi og of fáir, sem
hjálpa.
Hvernig væri, að við tækjum
okkur saman „allir, sem einn“ t.d.
næsta sunnudag?
Þegar við förum í sunnudags-
ökuferðina, lítum þá við hjá ætt-
ingjum eða vinum, sem dvelja á
sjúkrastofnun, við gætum boðið
þeim, sem hafa heilsu til í öku-
ferðina með okkur. Það hlýtur að
gleðja borinn og barnfæddan
Reykvíking, sem verður að dvelja
árum saman á sjúkrastofnun eða
dvalarheimili að fá tækifæri til að
fylgjast með borginni sinni og
hinum öra vexti hennar.
Smá heimsókn til langlegusjúkl-
ings getur breytt tilbreytingar-
lausum degi í skemmtilegan,
jafnvel símtal er betra en ekki
neitt, þegar heimsóknum verður
ekki við komið.
Látum ekki verðbólgu- og vísi-
tölukapphlaup fylla huga okkar
svo að það, sem er þýðingarmeira
gleymist.
Hvern þekkir þú? Gleýmir þú
einhverjum?
Byggðalagsnefnd II. JC-Vík.
Svala Lárusdóttir form.
Jón Kr. Kristjánsson,
Víðivöllum:
Fáein orð
að
gefnu tilefni
Minningargreinar um dána
menn er fyrirferðarmikill þáttur í
mörgum dagblöðum og tímaritum.
Að sjálfsögðu er þar haldið á
penna af misjafnri færni sem von
er.
Tvennt hefur einkennt lesefni
þetta öðru fremur og gert það
vinsælt: Það er almenn þjóðfræði,
sem í senn er gagnleg og hugþekkt
umhugsunarefni fjölda fólks. í
öðru lagi er það hugsvölun syrgj-
endum, þar sem jafnframt er
dregið fram hið besta í eðli og
háttum hins látna.
Engum er fremur ætlandi en
prestum að semja góð og gagnleg
eftirmæli, starfs og stöðu sinnar
vegna. Því vekur það furðu, þegar
tveir af klerkum þjóðkirkjunnar
láta sér sæma í minningagreinum
um látna guðfræðinga og skoðana-
bræður, að nota tækifærið til þess
að vanvirða stefnur, sem þeir eru
mótsnúnir, og menn, sem þeim
stefnum : ylgdu. Vafasamt er, að
hinum látnu sé með því greiði
gerður.
Árið 1976, hinn 29. september,
birtist í Morgunblaðinu minning-
argrein um Jóhann Hannesson
prófessor eftir sérá Gunnar
Björnsson. Þar segir svo meðal
annars:
„Ekki er ólíklegt að kirkjusagn-
fræðingar framtíðar muni gefa
þeirri spurningu gaum, hvað helst
hafi valdið þeirri endurnýjun á
innihaldi kristinnar boðunar, sem
ofanverð tuttugasta öldin á ís-
landi verður vitni að nú, góðu
heilli, eða kannski öllu heldur
hverjir hafi verið ótrauðastir boð-
berar þess afturhvarfs til gömlu,
góðu lútherskunnar, sem átt hefur
sér stað, og lýsir sér í fúsleika til
þess að reisa trú og boðun á
heilnæmum, biblíulegum
grundvelli. Sú var tíð á íslandi, að
kartöfluprestar veltu vöngum í
stólnum, íbyggnir á svip og sögu:
Verði fjós!“ (Auðkennt af J. Kr.)
Síðar afgreiddu guðfræðingar það
efni Heilagrar ritningar, sem
truflaði samvisku þeirra, með því
að stimpla það „seinni tíma
viðbætur".
í ræðum beggja fékk Ritningin
sjálf lítið rúm. Þær voru hins
vegar fullar með „ég held“ og „mér
finnst". Slíkt getur verið gott á
sínum stað, en er því miður í engu
samræmi við það loforð prestsins
að prédika Guðs orð hreint og
ómengað, eins og það er að finna í
hinum spámannlegu og postullegu
ritum. Kenning þessara manna
einkenndist af leit að einhverju
sen enginn vissi hvað var, síst af
öliu þeir sjálfir. Að vísu eru
síðustu móhíkanar slíkrar sveim-
hygli enn á meðal vor, en unginn
úr íslenskri prestastétt (syndar-
arnir í stólnum) munu þó vilja
láta lögmál og fagnaðarerindi
hljóma klárt og kvitt og hirða
aldrei hvað fólki (syndurunum í
bekknum) kann að „finnast" eða
„þykja“ þar um. Hin raunsæja
mynd, sem Ritningin dregur upp
af manninum, hefur af eðlilegum
ástæðum aldrei átt miklum
vinsældum að fagna í .föllnum
heimi. Og ef til vill er það ekki
fyrr en allt annað hefur verið
reynt, að hinn fallni maður mót-
tekur í þakklæti hneyksli krossins
sem hina einustu lausnarleið sína.
Allt þetta vissi frelsarinn, þegar
hann sagði fyrir um andstöðu og
jafnvel ofsóknir á hendur þjóna
sinna og játenda, um leið og hann
Jón Kr. Kristjánsson
hvatti menn til þess að kippa sér
ekki upp við slíkt.“
Nú fyrir skömmu, 19. apríl 1979,
birtust í Morgunblaðinu minning-
arorð um séra Sigurjón Árnason
eftir séra Jónas Gíslason. Þar
segir svo:
„Hann (þ.e. S.Á.) settist í guð-
fræðideild Háskóla íslands á þeim
árum, er þar voru mótandi þeir
kennarar, er fluttu aðrar kenning-
ar en þær, er tíðkast höfðu um
aldir í evangelisk-lúterskri kirkju.
Nýjar stefnur og nýir straumar í
samtímanum höfðu velt um koll
mörgu því, sem áður hafði verið
talið til öruggra staðreynda. Ný
svið opnuðust mannlegri þekk-
ingu. Vísindin unnu hvern sigur-
inn af öðrum. Mönnum fleygði
fram við að hlýðnast upphaflegri
skipun skapara síns um að gjöra
jörðina sér undirgefna. Mikil
bjartsýni fylgdi vísinda- og menn-
ingarafrekum seinustu áratuga 19.
aldarinnar. Margir töldu þá
mannlegri getu nánast engin tak-
mörk sett. Þá misstu margir
jafnframt fótanna í andlegum
efnum. Við sjáum endurtekningu
þess, er gerðist í árdaga, er hinn
fyrsti maður taldi sig þess um-
kominn að setjast í sess Guðs, þar
sem hann þyrfti ekki lengur á
hjálp og vernd Guðs að halda.
Hann gæti sjálfur leyst öll sín
mál. Það virðist einnig hafa verið
almennt hald fjölda manna um
seinustu aldamót. Þá varð víða
þröngt um Guð í mannheimi.
Honum var víða skorinn þröngur
stakkur. Allt skyldi fellt burt úr
helgum ritningum, sem þóttu ekki
samrýmast hinni nýju og vísinda-
legu þekkingu mannkynsins. Allt
hið yfirnáttúrlega var fellt burt.
Guð varð þá fyrir mörgum eins og
sviplítill siðprédikari, oft heldur
smámunasamur og gamaldags,
enda víst einatt fáir, sem lögðu
eyrum að boðskap hans eða tóku
boð hans alvarlega. Mannleg skyn-
semi var lögð sem mælikvarði á
hina guðlegu opinberun. Og flestir
þeir menn, sem enn létu sig
einhverju varða framtíð kirkju og
kristni, báru ugg í brjósti um
framtíð Guðs og ríkis hans á
þessari jörðu. Kristin kirkja var í
erfiðri vörn. Og í tilraunum sínum
til þess að bjarga því, sem bjargað
varð fyrir Guð og kristna kirkju,
varð mörgum fótaskortur á hinu
trúarlega sviði. Mönnum duldist
einatt sá Guð, sem opinberast
hafði í mannheimi mannkyni til
bjargar, svo að þeir fóru þess í
stað að reyna að bjarga Guði,
auðvitað í góðum og göfugum
tilgangi, en að vonum án nokkurs
varanlegs árangurs. Það er aldrei
á valdi okkar mannanna að bjarga