Morgunblaðið - 01.09.1979, Síða 15

40 AR
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979
í dag, 1. september, eru tiðin 40 ár frá því
að síðari heimsstyrjöldin brauzt út
15
Á glæstum
stríðsfákum
og Þjóðverjar
trúðu ekki sínum
eigin augum
ingu hernaðar á landi og í lofti. Annars
staðar á vígstöðvunum var Heinz
Guderian hershöfðingi, er stjórnaði XIX
stórbryndeildinni, á fleygiferð til liðs-
afla síns í brynvarinni bifreið þegar
stórskotalið hans sjálfs skaut að honum
og skotin féllu snyrtilega allt um kring.
Ökumaður Guderians missti stjórn á
sér og ók beint út í skurð, stórskemmdi
bifreiðina og minnstu munaði að hann
svipti þýska herinn snjallasta skrið-
drekaforingja sínum áður en honum
gæfist tækifæri til að heyja orrustu.
Guderian slapp heill á húfi, hafði upp á
annarri bifreið og ók til Brahefljóts þar
sem enn stóð óskemmd brú. En þar voru
engir Þjóðverjþar til varnar; fyrirliðinn
hafði komist að þeirri niðurstöðu að
menn hans þörfnuðust hvíldar. Guder-
ian varð sjálfur að vekja mennina, segja
þeim að meira skipti að halda brúnni en
fá sér blund og drífa þá síðan yfir ána í
tæka tíð til að koma upp vörnum og
afstýra því að aðsteðjandi pólskur her
næði brúnni aftur á sitt vald.
Guderian ók aftur til bækistöðva
sinna í Zahn og kom þá að herráðsfor-
ingjum sínum og undirmönnum önnum
köfnum að grafa skotgrafir og setja upp
loftvarnabyssu. Þeir höfðu heyrt því
með hvíta hanska gáfu merki til árásar,
lúðrar voru þeyttir, veifur blöktu, það
glampaði á brugðin sverð í sólskininu.
Þa var eins og endurvakin væri
ævaforn saga þegar sveitin hleypti fram
yfir sléttuna með lensur lagðar til
atlögu og jörðin titraði af hófataki. Hún
hleypti beint í eldhríðina úr skriðdrek-
um Guderians. Eftir fáeinar mínútur lá
riddaraliðssveitin í rjúkandi kös, vein-
andi menn og hneggjandi hestar, sund-
urtættir og rifnir á hol. Þegar þeir sem
eftir lifðu héldu á brott til þýskra
fargabúða, sáust sumir þeirra — að því
er þýsk heimild greinir — drepa hnúum
furðu lostnir á þýsku skriðdrekana
meðfram veginum; þeir höfðu heyrt að
brynvörn þýska hersins væri úr pappa.
Meðan slíkir atburðir áttu sér stað
sótti herafli leifturstríðsins linnulaust
fram yfir pólska jörð með skriðdreka-
sveitirnar í fararbroddi. Tíðarfarið var
innrásarliðinu hliðhollt. September og
október eru tíðum votviðrasamir á
þessum slóðum, og það hefði ekki þurft
nema eitt úrhellisregn til að breyta
meginhluta hins frumstæða póiska
vegakerfis í kviksyndi sem skriðdrekar,
vörubílar og fótgönguliðar hefðu setið
fastir í.
En september var með öðrum hætti
þetta ár. Pólverjar báðu þess á hverju
kvöldi að nú færi að rigna, og á hverjum
morgni rann sól á loft, björt og skær,
bakaði jörðina og herti svo að vélaher-
sveitir gátu fylgt vegum þegar þeim
sýndist eða ekið utan þeirra að vild
þegar þeir voru tepptir. Fljót eins og
Bretland, Þetta er Þór að kenna!
hrópar pólskur hermaöur aö
Nevilla Chamberlain. En raunar
var Þessi áróöursmynd gerö í
Þýskalandi.
fleygt að pólska riddaraliðið hefði
brotist gegnum línur Þjóðverja og
ætlaði að reka þá í gegn eins og svín
með lensum sínum. Aftur þurfti hers-
höfðinginn að hamast á mönnum sínum
og reka þá að verki.
Pólska riddaraliðið birtist vissulega
nokkru seinna, en ekki nálægt bæki-
stöðvum Guderians. Hann hafði í
snöggri sóknarlotu brunað frá þýsku
landamærunum þvert yfir Pólska hliðið
yfir í Austur-Prússland og einangrað
fjölmennt pólskt lið norður undan. &ar
á meðal var hið frækna Pomorske-ridd-
araliðsfylki er fór í fararbroddi þegar
reynt var að brjótast úr herkvínni
suð-austur á bóginn. Þjóðverjarnir
trúðu ekki eigin augum þegar riddara-
liðarnir komu ríðandi að norðan á
glæstum stríðsfákum sínum; foringjar
Vistula hefði verið erfiður farartálmi í
vatnavöxtum, en nú var auðfarið yfir
það víða. Menn töluðu um „Hitlerstíð"
líkt og fólk á 17. öld hafði talað um
„mótmælendastorminn" sem knúði flota
Vilhjálms af Óraníu suður eftir Ermar-
sundi til síðustu innrásar í England sem
lánast hefur en lokaði jafnframt flota
Jakobs konungs hins kaþólska inni á
Thames-fljóti.
Pólskt herlið og flóttafólk hringsólaði
á skraufþurru landinu og þyrlaði upp
svo ógnarlegum rykskýjum að könnun-
arliðar þýska flughersins gátu ekki gert
sér neina hugmynd hvað væri á seyði.
Þýska yfirherstjórnin taldi að megin-
hluti pólska hersins hefði komist undan
austur yfir Vistula í öllu rykkófinu og
skipaði Gerd von Rundstedt hershöfð-
ingja, yfirmanni áttunda, tíunda og
fjórtánda hersins, að halda yfir fljótið
og veita þeim eftirför. Rundstedt var
hins vegar sannfærður um að liðsaflinn
væri enn vestan fljótsins og tókst að fá
fyrirmælunum breytt eftir nokkurt
þref. Hann hafði rétt fyrir sér; megin-
hluti hersins var genginn í gildru.
„HITLER FANN LYKILINN.. a** sjá næstu opnu