Morgunblaðið - 22.09.1979, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 1979
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guómundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og skrifstofur Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Afgreiösla Sími 83033
Er viðskiptaráð-
herra bezt
geymdur heima?
Við flytjum hann ekki
út í böndum," sagði
Steingrímur Hermannsson
um Svavar Gestsson við-
skiptaráðherra í gær. Til-
efnið var það, að ýmsir
samráðherrar Svavars
höfðu talið nauðsynlegt, að
hann færi til Sovétríkjanna
ásamt viðræðunefndinni til
þess að ræða um olíuvið-
skipti landanna. Sighvatur
Björgvinsson, formaður
þingflokks Alþýðuflokks-
ins, hefur sömuleiðis við-
haft hörð ummæli um
tregðu viðskiptaráðherra í
þessum málum og talar um,
að nú hafi hann bitið „höf-
uðið af skömminni með því
að neita að beita þeim
mesta þrýstingi sem ein
þjóð getur beitt, sem er að
hafa ráðherra í forystu
fyrir sendinefnd sinni."
Eins og Morgunblaðið
hefur hvað eftir annað sýnt
fram á, eru olíukaupamál
okkar í hinum mesta ólestri
og ekki ofmælt, að við
höfum sætt afarkostum af
hálfu Sovétmanna. Geir
Hallgrímsson tók þetta mál
upp á Alþingi í vetur og
krafðist þess, að ríkis-
stjórnin gerði þá þegar
ráðstafanir til þess, að við
fengjum nokkra leiðrétt-
ingu okkar mála. Við þessu
skellti viðskiptaráðherra
og raunar ríkisstjórnin í
heild skollaeyrum, þótt fög-
ur fyrirheit væru á þeim
tíma gefin um að eitthvað
yrði aðhafzt í málinu. Það
var svo ekki fyrr en í vor,
að skipuð var sérstök nefnd
að kröfu og frumkvæði
formanns Sjálfstæðis-
flokksins til þess að kanna,
hverra kosta við ættum völ
varðandi olíuviðskipti okk-
ar. Hún hefur nú lokið
störfum og liggur álit
hennar fyrir. Morgunblaðið
getur að vísu skilið, að
nauðsynlegt geti verið að
halda innihaldi þeirrar
skýrslu leyndu rétt á með-
an viðræðurnar fara fram í
Moskvu, en ekki deginum
lengur. Þjóðin á kröfu á því
að fá að vita, hvernig þessi
mál standa. Viðskiptaráð-
herra, flokksbræður hans
og ýmsir hagsmunaaðilar
að málinu hafa sagt og
raunar barizt fyrir, að við
eigum engra kosta völ
nema verzla við Rússa á
þeim kjörum, sem þeim
þóknast. En staðreyndir
málsins eru aðrar.
Framkoma Svavars
Gestssonar viðskiptaráð-
herra í olíumálunum er því-
lík, að öðrum ráðherrum er
naumast stætt á öðru en
taka málin í sínar hendur.
Afgreiðsla olíumálsins í
ríkisstjórn hefur verið með
þeim hætti, að jafnvel þessi
ríkisstjórn, sem frægust er
af endemunum, getur ekki
setið auðum höndum.
Sjávarútvegsráðherra
reynir að vísu að verja sig
með því, að hann hafi þegar
um áramótin skrifað við-
skiptaráðherra bréf, þar
sem hann hafi rætt
nauðsyn þess að kanna
olíukaup með öðrum hætti
en hingað til hafi tíðkazt.
Vel kann þetta að vera rétt,
— en hvers vegna þagði
hann þá í vetur, þegar þessi
mál voru tekin upp á Al-
þingi? Hvers vegna sagði
hann ekki eitt einasta orð
þótt allt væri látið danka
og ekki sýnilegt að neitt
yrði gert í málinu, fyrr en
aðrir tóku af skarið? Þess-
um spurningum á sjávarút-
vegsráðherra eftir að
svara.
Svavar Gestsson talar
um, að viðræðurnar í
Moskvu séu betur undir
búnar en áður. Ekki er það
þó honum að þakka, heldur
frumkvæði formanns Sjálf-
stæðisflokksins, harðri
gagnrýni Morgunblaðsins
og störfum olíuviðskipta-
nefndar, sem hefur sýnt af
sér óvenjumikinn röskleik í
starfi. Viðskiptaráðherra
hefur ekki gert annað en
drattast með. Þannig var
það loks fyrir tveim dögum,
sem hann lét verða að því
að skipa viðræðunefndina,
sem ýmsir, sem beðnir
voru, treystu sér ekki til að
taka sæti í vegna ónógs
fyrirvara eða tveggja daga.
Og svo neitar hann að fara
sjálfur, af því að þessar
viðræður úti í Moskvu séu
ekki á nógu háu plani! Vel
má vera, að það sé rétt hjá
Steingrími Hermanns-
syni, að ekki sé hægt að
flytja viðskiptaráðherra út
úr landinu í böndum. Það
getur líka verið, að hann sé
bezt geymdur hér heima,
þegar við stöndum frammi
fyrir því að ræða viðskipta-
hagsmuni okkar við Sovét-
menn.
Birgir ísl. Gunnarsson:
Vinstri meirihlutinn
hefur fengið 1235 millj.
kr. í aukatekjur á árinu
Hvernig er fjárhagur Reykja-
víkur um þessar mundir? Hvern-
ig hefur fjárhagsáætlun borgar-
innar staðist? Hvernig er líklegt
að þróunin verði í fjármálum
borgarinnar það, sem eftir er
ársins? Þetta eru spurningar,
sem ýmsir varpa fram nú á
haustmánuðum. Það er því rétt
að varpa nú nokkru ljósi á þessi
mál.
Frekir til
fjárins
Þegar fjárhagsáætlun ársins
var samþykkt um áramót, voru
tekjur borgarsjóðs áætlaðar að
vanda og síðan gerð grein fyrir
því, hvernig verja ætti tekjun-
um. Það sem einkenndi fjárhags-
áætlunina var, hversu vinstri
menn voru frekir til fjár borgar-
búa. Þeir hækkuðu skatta alis-
staðar þar sem það var mögulegt
og skv. fjárhagsáætluninni áttu
skattahækkanir að gefa þeim í
auknar tekjur tæpa 2 milljarða.
Það eru tekjur umfram það, sem
fyrri meirihluti hafði úr að spila.
Framkvæmdir
þó í lágmarki
Þrátt fyrir þetta vakti það
sérstaka athygli, að fram-
kvæmdir voru stórlega skornar
niður og allt virtist stefna í
verulega fjárvöntun og greiðslu-
halla, þegar liði á árið. Benda-
má á, að samkvæmt greiðslu-
áætlun, sem gerð var á s.l. vori
fór fjárvöntun hæst upp í 3
milljarða, en það er þrisvar
sinnum meiri fjárvöntun en hún
varð mest á s.l. ári. Öll fjármála-
stjórn virtist því vera að liðast
úr böndunum.
ar og reyndust mun hærri en
fjárhagsáætlun hafði gert ráð
Happdrættis-
vinningurinn
En þá gerðist það, að stór
happdrættisvinningur féll meiri-
hlutanum í skaut. Við álagningu
gjalda kom í ljós, að tekjur
höfðu verið stórlega vanáætlað-
fyrir. Skal nú gerð nokkur grein
fyrir því.
í fjárhagsáætlun voru útsvör
áætluð 11.555 millj. króna, en
reyndust 12.210 millj. kr. eða 655
millj. kr. hærri en fjárhagsáætl-
un gerði ráð fyrir.
Fasteignagjöld voru í fjár-
hagsáætlun 3.383 millj. kr. en
reyndust við álagningu 167 millj
kr. hærri eða 3.550 millj. kr.
Aðstöðugjöld voru í fjárhags-
áætlun reiknuð 3.937 millj. kr.,
en reyndust 163 millj. kr. hærri
eða 4.100 millj. kr.
Framlag borgarinnar úr Jöfn-
unarsjóði sveitarfélaga var áætl-
að 2.342 millj. kr. Jöfnunarsjóð-
ur fær ákveðið hlutfall af sölu-
skatti og þar sem söluskattur
hefur nú hækkað um 2 prósentu-
stig vaxa tekjur borgarsjóðs um
250 millj. kr. frá því, sem fjár-
hagsáætlun gerði ráð fyrir og
verða 2.592 millj. kr.
Aldrei
fengið slíkan
tekjuauka
Af þessari upptalningu er ljóst
að tekjur borgarsjóðs hafa auk-
ist um 1.235 milljónir króna frá
því, sem fjárhagsáætlun gerði
ráð fyrir. Borgarsjóður hefur
aldrei svo að ég muni eftir fengið
slíkan tekjuauka á miðju ári.
Það er því sízt til að stæra sig af,
að fjárhagsáætlun þurfi ekki að
taka upp til endurskoðunar að
þessu sinni. Það er einnig ljóst
að tekjur borgarsjóðs milli ár-
anna 1978 og 1979 hækka mun
meira en nemur verðbólgunni.
Reykjavíkurborg hefur því hlut-
fallslega aldrei haft úr jafn-
miklu fjármagni að spila, en
framkvæmdir hafa aldrei verið
jafn litlar.
Erlent lán
Því verður að sjálfsögðu ekki
neitað að útgjöldin hafa vaxið
með verðbólgunni, en jafnframt
má vekja athygli á því, að
borgarsjóður hefur þegar á
þessu ári tekið erlent lán að
fjárhæð 370 millj. kr. Á máli
vinstri manna voru slík lán
ávallt kölluð „óreiðuskuldir",
þegar þeir voru í stjórnarand-
stöðu. Það orð heyrist sjaldnar
núna.
Af þessu má ljóst vera, að það
eru fyrst og fremst óvenjulegar
aukatekjur umfram áætlun, sem
virðast ætla að bjarga fjármál-
um borgarinnar í horn að þessu
sinni.
U ngbarnadauði á íslandi:
Úr 20% í 1% á einni öld
DÁNARTÍÐNI barna á fyrsta
ári á íslandi er sú lægsta sem
þekkist í heiminum, að því er
fram kemur í nýjasta hefti
„Fréttabréfs um heilbrigðis-
mál“. í fréttabréfinu er skýrt
frá þvi að nýjustu samanburðar-
tölur um þetta efni sé að finna í
tölfræðihandbók sem Samein-
uðu þjóðirnar gáfu út 1978. Þar
eru birtar tölur frá 1976 og er
ísland þar í eilefta sæti með
1,17%, en sé litið á sambærilega
tölu í Hagtíðindum kemur hins
vegar í ljós að talan er 0,77%. I
fréttabréfinu segir að sam-
kvæmt upplýsingum frá Hag-
stofunni sé þetta rétta talan og
hin fyrri hafi verið gefin upp
sem bráðabirgðatala. Lægsta
talan í fyrrnefndri handbók er
0,87% í Svíþjóð og 0,93% í
Japan. Samkvæmt því er dánar-
tala barna á fyrsta ári sú lægsta
í heiminum.
Þá segir í fréttabréfinu að það
séu einkum tvö atriði sem talin
séu bera vott um gott ástand í
heilbrigðismáium þjóða. Annað
séu miklar lífslíkur og hitt lág
dánartíðni meðal barna, hið fyrr-
nefnda sé að hluta til afleiðing af
hinu síðarnefnda. Fyrir ári var
dauða er átt við þau börn sem
fæðast lifandi en deyja áður en
þau ná eins árs aldri.
skýrt frá því í „Fréttabréfi um
heilbrigðismár, að íslendingar
lifðu lengst allra þjóða og var
það í fyrsta skipti sem ísland var
í fyrsta sæti í því efni.
„En ástandið hefur ekki alltaf
verið svona gott í heilbrigðismál-
um þjóðarinnar," segir í Frétta-
bréfinu. „Fyrir einni öld dó
fimmta hvert barn áður en það
náði eins árs aldri (1871—75:
21,9%). Fyrir hálfri öld voru
dánarlíkurnar á fyrsta ári orðn-
ar einn tuttugasti (1921—25:
5,3%) en síðasta fimm ára með-
altal sýnir að aðeins eitt af
hverjum hundrað börnum deyja
á fyrsta ári (1971—75:1,16%).
Nýjustu upplýsingar eru frá
árunum 1976 og 1977, en meðal-
tal ungbarnadauða þau ár er
0,86%,“ segir ennfremur í
Fréttabréfinu. í nokkrum ríkjum
í Afríku og Asíu er ungbarna-
dauðinn nú frá 20% til 30% eða
svipaður og hann var hér fyrir
heilli öld. Þessi ríki eru Burma,
Zambía, Gabon, Gínea og
Nígería.
Loks er skýrt frá því í „Frétta-
bréfi um heilbrigðismál", að
samkvæmt nýjustu tölum
(1975—76) séu lífslíkur pilta á
Islandi 73,0 ár við fæðingu en
stúlkna 79,2 ár. Dánarlíkurnar á
fyrsta ári eru meiri en saman-
lagðar líkur á að deyja á aldrin-
um frá eins árs og fram yfir
tvítugt. Þeir sem lifa fyrsta árið
af mega því vænta þess að ná
hærri aldri, eða 73,8 ár fyrir
karla og 80,0 ár fyrir konur.