Morgunblaðið - 10.05.1980, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MAÍ1980
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MAÍ1980
25
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.800.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 240
kr. eintakiö.
Ný landgræðslu-
áætlun
Aellefu alda afmæli byKKðar í landinu, 1974, samþykkti
AlþinKÍ þjóðarfíjöf til uppyræðsiu örfoka lands, einn
milljarð króna á verö^ildi þess árs. Þetta vár í senn fyrsta ojt
síðbúin afborttun af skuld þjóðarinnar við landið. En jafnframt
upphaf vakninjtar, sem m.a. kemur fram í þeim markmiðum
daftsins í dajt sem orðin „ár trésins" kunnttjöra. Þjóðarítjöfin frá
1974 er nær uppurin. Aðeins á eftir að nýta verðbætur sem
greiðast á þessu ári. Það er því {{leðiefni að nú er unnið að nýrri
landttræðsluáætiun 1981 — 1985, sem b.VKKð verður á svipuðum
grunni ok sú fyrri. Stefnt er að því að dröft að þessari áætlun
verði lögð fyrir þinftflokka fyrir næsta þing með það að
markmiði að ná sem víðtækastri samstöðu um afftreiðslu
málsins á næsta haustþingi.
Landkostir byKKjast á tveimur lífbeltum, sem þjóðin verður
að nýta af hygKÍndum ok framsýni. Hinu ytra iífbelti, sem elur
nytjafiska okkar; ok hinu innra lífbelti, er spannar Króðurbeltið
umhverfis hálendið — ok orkufíjafa í fallvötnum ok jarðvarma.
LandKræðslan, sem hér er fjallað um, er afborKun á skuid þjóðar
við land — ok innieKK > Króðurbanka framtíðarinnar. Hún hefur
ekki hvað sízt falist í ræktun uppblásinna svæða, sem hafa verið
Kirt, friðuð ok sáð í, alls um 80.000 hektarar, auk vinnu á
svokölluðum landKræðsiusvæðum. Markmiðið hefur fyrst ok
fremst verið að stöðva hraðfara Króður- ok jarðveKseyðinKU
nálæKt byKKÓ. Þessari viðleitni tenKÍst ok sá ásetninKur að
klæða landið skÓKÍ á ný, sem er Keysi umfanKsmikið verkefni, en
talið er að skÓKÍendi sé nú aðeins 1% landsins, sem áður var að
þriðjunKÍ þakið birkiskÓKÍ, þ.e. 30.000 ferkílómetrar.
Fagna ber nýrri landKræðsluáætlun, sem nú er að unnið, ok er
að vænta þess, að sú samstaða sem var um þjóðarKjöfina 1974,
setji mark sitt á afKreiðslu hennar á komandi hausti.
Ríkisstjórnin og
kosningarétturinn
Einn af burðarásum í borKaraleKu þjóðskipulaKÍ er kosn-
inKarétturinn. Hann á að spegla þjóðarviljann í skipan ok
afstöðu AlþinKÍs. GaKnvart löKum sem fjalla um kjördæmaskip-
an ok kosninKarétt, eins ok öllum öðrum löKum, eÍKa
þjóðfélaKsþeKnarnir að vera jafnir. Mismunun í löKKjöf er ætíð
af hinu illa ok mismunun í mannréttindum — en kosninKarétt-
urinn er einn K'ldasti þáttur þeirra — er fyrir neðan allar
hellur.
Frá því að núverandi kjördæmaskipan var upp tekin, 1959,
hafa mannfjöldahlutföll kjördæma breytzt svo mjöK, að íbúar
Reykjaness- og Reykjavíkurkjördæmis hafa aðeiris fjórðung úr
atkvæði miðað við íbúa hinna fámennari kjördæma. Lengi hefur
leiðréttingu verið lofað í orði — og það loforð jafnlengi svikið á
borði. Nú er langlundargeð íbúa höfuðborgarsvæðisins þrotið.
Enda þótt formaður stjórnarskrárnefndar og forsætisráðherra
sé einn og sami maðurinn er eitt þingið enn svo gott sem á enda
án þess að stjórnvöld hafi svo mikið sem ýjað að þessu
sanngirnis- og mannréttindamáli innan veggja Alþingis. Þetta
er hrein litilsvirðing við þann rúma helming þjóðarinnar sem
þennan landshluta byggir og settur er skör neðar í mannréttind-
um en aðrir þjóðfélagsþegnar.
Albr sanngjarnir menn viðurkenna að landsbyggðarfólk hefur
um margt verri hagsmunastöðu en þéttbýlisbúar. En þann
mismun verður að jafna án þess að gengið sé á mannréttindi á
borð við kosningarétt eða vægi atkvæða eins og nú er gert. Allir
eiga að hafa sama rétt til áhrifa á skipan Alþingis, sem fer með
löggjafarvald í iandinu og stýrir ríkisbúskapnum og ríkisfjár-
málunum, er snerta þjóðfélagsþegnana með sama hætti, alla
vega að því er varðar skattheimtu og kvaðir.
Flins og árar í íslenzkri pólitík veit enginn hvenær næst
verður gengið til Alþingiskosninga. Þess vegna veltur á miklu að
þetta stóra réttlætismál verði án tafar leyst. Þögn ríkisstjórnar-
innar er hinsvegar ekki góðs viti. Það er því meir en tímabært
að þeir, sem troðið er á, láti myndarlega til sín heyra.
Erindi flutt á adalfundi Vinnuveitendasambands íslands 6. maí 1980
Fyrri hluti
Síöari hluti erindisins
birtist á þriðjudag
Einkenni
stöðnunar
Ég efast um að nokkrum geti
blandazt hugur um það, að eitt-
hvað mikið sé að í íslenzka
efnahagskerfinu. Greinilegustu
sjúkdómseinkennin eru tvö —
sívaxandi verðbólga innanlands
nú kringum 50% og áframhald-
andi búferlaflutningur Islendinga
til annarra landa — 5000 manns á
nokkrum árum. Hvort tveggja
hefur staðið svo lengi að fullljóst
er orðið að ekki er um nein
stundarfyrirbæri að ræða. Um
verðbólguþróun eins og verið hef-
ur síðasta áratuginn og ekki sér
neitt lát á, eru tæpiega nokkur
dæmi í Islandssögunni, en bú-
ferlaflutningar til útianda eru
farnir að bera óhugnanlegan keim
af landflótta þeim, sem átti sér
stað allar götur frá því um 1870 og
fram undir 1920. Sá landflótti stóð
allt frá því að heilbrigðisástand
fór að batna að marki svo að
verulega dró úr manndauða og
þangað til uppbygging nútíma
fiskiskipaflota var komin vel á
veg, en var ekki eingöngu bundin
við harðindaáratuginn 1880—1890
eins og ýmsir halda. Þessi tvö
einkenni, verðbólgan og nýr land-
flótti, ættu ekki að hafa farið
fram hjá neinum.
En svo eru önnur einkenni, sem
ekki eru eins áberandi fljótt á
litið. Hagskýrslur sýna, að mjög
hefur dregið úr vexti þjóðarfram-
leiðslunnar að undanförnu. Þó er
fjárfesting ennþá mikil, en hún
virðist skila lítilli framleiðslu-
aukningu, og fólki við atvinnu-
störf fjölgar stöðugt, þannig að
eitthvað hlýtur að vera bogið við
arðsemi fjárfestingarinnar eða
framleiðniþróunina í landinu.
Þegar litið er til einstakra
atvinnugreina kemur í ljós að
fiskveiðiflotinn verður, vegna
aflatakmarkana, að liggja ónot-
aður eða er illa nýttur verulegan
hluta ársins og umtalsverður hluti
vinnuafls í landbúnaði skilar þjóð-
arbúinu litlu raunverulegu verð-
mæti. I ýmsum greinum iðnaðar
er talað um, að framleiðni sé
miklu minni en erlendis, þannig
að hægt ætti að vera að komast
þar af með talsvert færra fólk án
þess að draga úr framleiðslu. Á
sama tíma hefur mikill vöxtur
verið í ýmsum greinum þjónustu,
sérstaklega á vegum hins opin-
bera. Svona ástand hefur oft verið
kallað dulið eða falið atvinnuleysi
og þekkist að sjálfsögðu víðar en
hér á landi, en einkum þó í
þróunarlöndunum. Ýmis fleiri
sjúkdómseinkenni mætti nefna, en
ég læt þetta nægja.
Full ástæða er því til þess að
staldra við og leita skýringa á
hinni óhagstæðu stöðu efnahags-
mála. Ekki er við því að búast, að
neitt einstakt atriði skýri öll
vandamálin, heldur koma senni-
lega til margar samvirkandi
ástæður. Freistandi er þó að leita
að einni grundvallarástæðu, sem
skýri þau miklu umskipti, sem
orðin eru í þróun efnahagslífsins.
Einfaldast er að leita að utan-
aðkomandi ástæðum, og er stutt í
skýringar eins og mikla aukningu
verðbólgu í nágrannalöndum og
almennan afturkipp í hagvexti í
heiminum. Enginn vafi er á, að
þessi atriði hafa aukið á vandann í
íslenzkum efnahagsmálum. Það er
þó ljóst að verðbólgan er fyrst og
fremst af innlendum rótum runn-
in og stöðnun eftirspurnar á
alþjóðamarkaði fyrir ýmsar iðn-
aðarvörur hefur tiltölulega lítil
áhrif haft á útflutning íslenzkra
afurða. Þvert á móti hafa afla-
brögð verið góð á undanförnum
árum og verðlag útflutningsaf-
urða yfirleitt hagstætt.
Það er einmitt þetta sem veldur
því einkum og sér í lagi, að
almenningur hefur orðið fyrir
miklum vonbrigðum með efna-
hagsþróunina. Fólk hefur getað
skilið og sætt sig við afleiðingar
aflabrests eða verðfalls á útflutn-
ingsafurðum. Um þessar mundir
er hvorugt til staðar. Jafnframt
sitja íslendingar loksins svo að
segja einir að miðunum í kringum
landið. Samt versnar efnahags-
ástandið í stað þess að batna.
Þetta eru mörgum mikil von-
brigði.
Eflaust má finna ýmislegt at-
hugavert við stjórn efnahagsmála
á undanförnum árum, og er óhætt
að taka undir þær skoðanir, að
þjóðarframleiðslan mundi nú vera
talsvert meiri, ef betur hefði verið
stjórnað. Ekki eru samt rök fyrir
því, að svo mikið verr hafi verið að
málum staðið upp á síðkastið en
stundum áður, að það út af fyrir
sig geti verið meginástæðan fyrir
þeirri afgerandi breytingu, sem
sýnist vera orðin. Aftur á móti er
rétt að hafa í huga, að skattlagn-
ing hins opinbera fer hraðvaxandi.
Hún íþyngir atvinnuvegunum, yf-
irbyggingin sligar undirstöðuna
og það dregur úr hvers konar
efnahagslegu framtaki. Þetta út
af fyrir sig gæti verið nægileg
skýring á þeirri þróun sem orðin
er. Rétt er þó að leita einnig dýpri
tagi. Á grundvelli þessa hófst hér
um og eftir miðja öldina vísir að
þéttbýlismyndun, þilskipaútgerð
náði sér á strik, samgöngur voru
bættar bæði á sjó og landi, verzlun
jókst og manndauði fór minnk-
andi. Þróun atvinnuveganna var
samt hægfara og jókst því brott-
flutningur fólks af landinu mjög
upp úr 1870. Þrátt fyrir það jókst
íbúafjöldi landsins úr tæpum 60
þúsundum árið 1850 í tæp 80
þúsund í lok aldarinnar eða um
nálega þriðjung á hálfri öld. Á
þes«u tímabili brauzt þjóðin út úr
þeirri tæknilegu og þjóðfélagslegu
stöðnun, sem ríkt hafði hér á landi
um aldir. I raun og veru var þetta
þó ekki iðnbyltingin sjálf. Hér var
þá enginn verksmiðjuiðnaður og
vélvæðing landbúnaðar og sjávar-
útvegs var ekki hafin. Þessi ein-
falda efnahagsþróun minnti miklu
meira á það sem gerðist úti í
Evrópu á 12., 13. og 14. öld, þegar
tóku að myndast þar borgir, sem
byggðust á verzlun og handiðnaði
og byrjun á verkaskiptingu komst
á milli þéttbýlis og sveita. Um leið
efldust þar samgöngur á sjó og
landi, og þilskip og siglingarlist
þróuðust.
Sigurgeir Jónsson
auka framleiðslumagn tilsvarandi
verður atvinnuleysi í henni, dulið
eða opið. Þetta vill oft gleymast í
almennum umræðum um nauðsyn
þess að auka framleiðni atvinnu-
veganna. Um leið og framleiðni
vex losnar vinnuafl, og til að fá því
Verkefni þarf aukna framleiðslu á
einhverju sviði.
Leggja verður áherzlu á lykil-
hlutverk vöruframleiðslu í þessu
sambandi, af því að þar eru mestir
möguleikar á að beita sifellt af-
kastameiri tækni, sem eykur
framleiðnina. Svipuðu máli gegnir
um byggingastarfsemi og sam-
göngur. I flestum þjónustugrein-
um eru möguleikar á framleiðni-
aukningu mun minni, en með
batnandi lífskjörum fer hins veg-
ar eftirspurn vaxandi eftir ýmissi
þjónustu, þannig að fólki þarf að
fjöiga hlutfallslega við þau störf,
en fækkar hlutfallslega við vöru-
framleiðslu. í Bandaríkjunum,
sem eru einna lengst á veg komin í
efnahagsþróuninni, er t.d. nær
70% vinnuaflsins komið í þjón-
ustugreinarnar, en 30% er eftir í
vöruframleiðslu. Þess vegna er
það svo, að til þess að framleiðni
geti haldið áfram að aukast hratt
í þjóðfélaginu í heild þarf hún að
aukast mjög hratt í þeim greinum,
þar sem bezt er að koma tækninni
við. Vöruframleiðsla þarf því að
geta aukizt mjög ört í nútímaþjóð-
félagi eins og ég sagði áðan,
jafnvel þótt fólki fækki þar nokk-
Framfarir eða stöðnun
í íslenzku efnahagslífi
orsaka í sjálfum undirstöðum at-
vinnulífsins. Til þess er nauðsyn-
legt að líta yfir farinn veg og
skoða sjálfar forsendur nútíma
efnahagsþróunar hér á landi.
Nútima
efnahagsþróun
Almennt er talið að efnahags-
þróun nútímans hafi hafizt fyrir
um tvö hundruð árum í Bretlandi
með róttækum breytingum, sem
þá urðu bæði í uppbyggingu at-
vinnulífs og þjóðfélagsins í heild
og nefnt hefur verið iðnbyltingin.
Þar sköpuðust þær aðstæður, að
staðnað sveitaþjóðfélag breyttist
á 70 ára tímabili í hraðvaxandi
iðnaðar- og borgarþjóðfélag. Farið
var að nota gufuafl og kol til að
knýja verksmiðjuvélar, örar
tækniframfarir urðu í vélbúnaði
og vélsmíði, og mikill vefnaðar- og
málmiðnaður óx upp. Kringum
iðnfyrirtækin uxu upp fjölmennar
borgir, en fólki fækkaði í sveitum.
Um leið hófst mjög ör fólksfjölg-
un, aðallega vegna batnandi
heilsufars og lægri dánartíðni.
Efnahagsþróunin í Bretlandi
hélt síðan áfram eftir iðnbylting-
una og breiddist til Þýzkalands,
Frakklands og annarra landa í
Evrópu. Síðan til Japan, og svipuð
breyting á sér stað í ýmsum
þróunarlöndum um þessar mund-
ir.
Hér á landi hefur áhrifa iðn-
byltingarinnar erlendis vafalaust
verið farið að gæta á fyrri hluta
19. aldar og fóru þau vaxandi, eftir
því sem á öldina leið. Kom þetta
bæði fram sem batnandi markað-
ur fyrir hefðbundnar afurðir land-
búnaðar og sjávarútvegs og í
vaxandi vöruframboði af ýmsu
í þessu sambandi er freistandi
að velta því fyrir sér, hvort sú
þróun þéttbýlis, þilskipaútgerðar
og siglingatækni, sem átti sér stað
hér á landi á 19. öld hefði ekki
getað átt sér stað miklu fyrr en
raun varð á. Fljótt á litið virðist
frá tæknilegu og efnahagslegu
sjónarmiði ekkert hafa verið því
til fyrirstöðu að svo yrði þegar á
15. eða framan af 16. öld. Þá var
mjög góður markaður erlendis
fyrir skreið og útlendir sjómenn
stunduðu þá og reyndar allar
götur síðan veiðar hér við land á
þilskipum. Reyndar mun hafa
myndazt veikur vísir að þéttbýli
við sjávarsíðuna á þessum tíma,
en úr því þróuðust ekki lífvænlegir
kaupstaðir, enda var veturseta
erlendra kaupmanna bönnuð svo
og búseta innlendra fiskimanna.
Viðbrögð hins hefðbundna bænda-
þjóðfélags voru þannig mjög
neikvæð gagnvart hinni nýju at-
vinnu- og þjóðfélagsþróun, enda
gat framleiðsla landbúnaðaraf-
urða þá illa keppt um vinnuafl við
skreiðarverkun fyrir erlendan
markað. Þróun þilskipaútgerðar
og kaupstaða eins og í löndunum
við Norðursjó á þessum tíma náði
sér ekki á strik, og tækifærið kom
ekki aftur fyrr en á 19. öld.
Það var svo ekki fyrr en upp úr
síðustu aldamótum, að sú breyting
varð á íslenzku atvinnulífi og
þjóðlífi, sem var sama eðlis og
iðnbyltingin og líta má á sem
upphaf nútíma efnahagsþróunar.
Það sem leysti þá breytingu úr
læðingi var, að farið var að beita
vélarafli í fiskveiðiflotanum eins
og alkunnugt er, en flutningur
pólitísks valds inn í landið og
stofnun íslandsbanka flýtti að
sjálfsögðu mjög fyrir þeirri þróun,
sem fylgdi í kjölfarið. Einkenni
voru öll hin sömu og í brezku
iðnbyltingunni. Vöruframleiðsla
og framleiðni uxu hröðum skref-
um og vinnuafl færðist úr land-
búnaði yfir í aðrar atvinnugrein-
ar. Smám saman dró úr útflutn-
ingi fólks þar til hann var horfinn
um 1920 og eftir það meira en
tvöfaldaðist íbúafjöldi landsins á
næstu 50 árum. Jafnframt því sem
fiskveiðar, verzlun og iðnaður þró-
uðust, óx þéttbýlið á kostnað
strjálbýlisins. Þannig bjuggu um
aldamót 20% þjóðarinnar í þétt-
býli og um 80% í strjálbýli, en
þetta hafði alveg snúizt við kring-
um 1960.
Þó að nútíma efnahagsþróun
hér á landi beri á ýmsan hátt
sama yfirbragð og iðnþróun í
nágrannalöndunum er þarna á
talsverður mismunur. Annars
staðar hefur iðnaður yfirleitt haf-
izt fyrst sem vefnaðar- og málm-
iðnaður, sem síðar hafa þróazt
yfir í alhliða framleiðslu. Kol,
málmar og önnur hráefni í land-
inu hafa hjálpað til, þótt dæmi séu
um lönd sem byggt hafa upp
þróttmikinn iðnað án þess að
styðjast að ráði við innlend hrá-
efni. w
Hér á landi tók iðnbyltingin þá
mynd, að ein atvinnugrein, fisk-
veiðarnar urðu burðarásinn í
efnahagsþróuninni, en aðrar
greinar ýmist stóðu í skjóli henn-
ar eða þjónuðu henni á ýmsan
hátt. Eftir því sem tímar liðu
fram efldist fiskiðnaður svo á
grundvelli fiskveiðanna. Þessum
greinum óx svo fiskur um hrygg,
að aðrar greinar, sem ekki nutu
einhvers konar verndar áttu í
vaxandi erfiðleikum í samkeppn-
inni við þær um vinnuafl, og nýjar
útflutningsgreina.r kolhust lengi
vel ekki á fót í neinum mæli. Þrátt
fyrir þetta var staða sjávarútvegs
og fiskiðnaðar mjög misgóð á
þessu tímabili og nokkur alvarleg
áföll urðu, þannig að afkoma
þjóðarinnar stefndi oftar en einu
sinni í tvísýnu. Alltaf rétti sjávar-
útvegurinn sig samt við aftur eftir
áföllin, og nú er staða hans talin
sterk. Hættu á ofveiði útlendinga
á íslandsmiðum hefur verið bægt
frá, almennt offramboð á sjávar-
afurðum á heimsmarkað hefur
ekki verið síðasta áratuginn og
jafnvel er möguleiki á að hægt sé
að auka afla nokkurra mikilvægra
tegunda með tímanum. Vafalaust
eru einnig einhverjir nýir, ófyrir-
séðir möguleikar í sjávarútvegi.
Þrátt fyrir hina sterku stöðu
sjávarútvegsins í dag er samt
líklegt, að komið sé að nýjum
kaflaskiptum í íslenzkri hagsögu.
Framleiðniaukning, sem byggist á
örum vexti framleiðsluverðmætis
í fiskveiðum og fiskvinnslu nær
ekki að ráði lengra og þarf því ný
framleiðsla með hárri framleiðni
að koma til. Annars hlýtur stöðn-
un að taka við. Flestir kannast
vafalaust við að hafa heyrt þessari
skoðun haldið fram áður, en ég tel
óhjákvæmilegt að taka þetta mál
til umfjöllunar enn á ný. Skal ég
því reyna að skýra það nánar.
Forsendur
efnahagsframfara
Meginforsenda framfara á efna-
hagssviðinu er ennþá sú að hægt
sé að auka vöruframleiðsluna ört
án þess að vinnuaflsnotkun aukist
tilsvarandi. Þannig eykst fram-
leiðni, lífskjörin þatna og full
atvinna helzt. Ef framleiðni vex í
einni grein án þess að hægt sé að
uð hlutfallslega, ef ekki á að koma
til atvinnuleysis eða stöðnunar.
Hér á landi er þar að auki
nauðsynlegt bæði að bæta úr
talsverðu duldu atvinnuleysi og
taka við mikilli aukningu ungs
fólks á vinnumarkaðnum. Hvorugt
verður gert nema með mikilli
aukningu vöruframleiðslu. Nauð-
synlegt er líka að minna á að
aukning vöruframleiðslu hér á
landi þarf að vera í greinum með
mikla verðmætasköpun á hvern
starfsmann og mikla markaðs-
möguleika.
Þess má geta að þetta er einmitt
leiðin, sem Japanir hafa farið með
glæsilegum árangri síðustu 2—3
áratugina. Þeir hafa náð mjög
örum hagvexti með því að einbeita
sér markvisst að framleiðslu til
útflutnings á þeim vörum, sem
eftirspurn hefur aukizt mest eftir
á heimsmarkaði.
Stóra spurningin nú er, hvort
sjávarútvegur og fiskvinnsla geti
aukið framleiðsluverðmæti sitt
eins og við höfum átt að venjast.
Vafalaust verður þar einhver
framleiðsluaukning og vonandi
meiri en búizt er við í dag. Samt
held ég öllum sanngjörnum mönn-
um, sem skoða málið niður í
kjölinn, eigi nú að vera orðið ljóst
að spurningunni verður að svara
neitandi. Utilokað er að auka
framleiðslu sjávarafurða í þeim
mæli að heildarframleiðni í þjóð-
félaginu geti aukizt í samræmi við
kröfur um batnandi lífskjör. Hér
er það náttúran sjálf, sem setur
sjávarútveginum takmörk og
órækasta merkið um að komið sé
að hinum náttúrulegu mörkum
hru aflatakmarkanir og dulið at-
vinnuleysi í fiskveiðunum sjálfum.
Kannski hefur ástandið dulizt
nokkuð vegna aflasveiflna og mik-
illar verðhækkunar á ýmsum sjáv-
arafurðum á síðasta áratug, sem
getur í þessu sambandi komið að
nokkru leyti í stað framleiðslu-
aukningar. Jafnframt hafa menn
verið bjartsýnir á áhrif útfærslu
landhelginnar til framleiðslu-
aukningar á sjó og landi og um
leið hafa menn vanmetið stórkost-
lega þörfina á aukningu vöru-
framleiðslu í landinu. Nú tel ég
nauðsynlegt að horfast í augu við
staðreyndir og bregðast rétt og
fordómalaust við og eins fljótt og
aðstæður frekast leyfa. Að öðrum
kosti tekur við stöðnun í efna-
hagslífinu. Eina leiðin til að kom-
ast hjá stöðnun er að hefja öfluga
framleiðslu á nýjum sviðum.
Spurningin er aðeins hvaða leið
eða leiðir er hægt að fara til að
stórauka vöruframleiðslu á kom-
andi árum aðra en framleiðslu
sjávarafurða.
Leiðir i
atvinnumálum
Tvær meginleiðir eru hugsan-
legar. Annars vegar er það sem
nefna mætti almenna iðnaðarleið
eða smáiðnaðarleið í íslenzku
samhengi. Hún væri fólgin í því að
hefja almenna iðnaðarframleiðslu
að mestu óháða auðlindum bæði
til útflutnings og fyrir innlendan
markað. Ein leið að því marki,
neikvæð að vísu, væri að jafna
aðstöðumun innan hagkerfisins
með auðlindaskatti. Hin leiðin
byggðist á því að hagnýta aðra
náttúruauðlind en fiskimiðin, þ.e.
a.s. orkulindir landsins með hlið-
stæðum hætti og fiskstofnarnir
hafa verið hagnýttir og byggja á
þeim grunni öflugan útflutnings-
iðnað. Með þessari leið, sem nefna
mætti orkuleið eða stóriðjuleið,
væri látið bíða betri tíma að gera
hagvöxtinn óháðan náttúruauð-
lindum.
Ég ætla að taka það fram strax,
að ég tel algerlega óraunhæft við
núverandi aðstæður að ætla sér að
fara smáiðnaðarleiðina, ef auka á
samkeppnisfæra vöruframleiðslu
eins mikið og þörf er á. Hún
mundi hreinlega ekki leysa þann
vanda að koma í veg fyrir stöðnun.
Samt sem áður er vafalaust hægt
að ná talsverðum árangri á vissum
sviðum, t.d. með framleiðslu í
takmörkuðum mæli á sérstökum
neyzluvörum í háum gæðaflokki.
Dæmi um þetta er hluti af ullar-
iðnaðinum í dag, þar sem óhætt er
að segja að undraverður árangur
hafi náðst. Ástæðan til þess, að ég
tel þessa leið samt ófæra nú, er
tvíþætt. Annars vegar er sam-
keppnin frá þróunarlöndunum.
Algengt er að iðnaður í þeim
löndum þurfi ekki að greiða nema
um 1/10 hluta þeirra launa sem
greidd eru hér á landi. Dæmi um
framleiðsluvörur þessara landa
eru vefnaðarvörur, fatnaður og
skófatnaður, niðursuðuvörur, hús-
gögn og skip. Þessi lönd sækja
stöðugt á og fara inn á fleiri og
fleiri svið eins og glögglega hefur
orðið vart hér á landi. Þetta er
þróun, sem ekki verður stöðvuð og
mun verða sífellt meira og meira
áberandi í efnahagsþróun heims-
ins á komandi árum. Reyndar er
þetta eina leiðin til þess að
verulegar framfarir geti orðið í
þróunarlöndum.
Lítið hátekjuland eins og ísland
á heldur ekki mikið erindi í beina
samkeppni við háþróuð iðnaðar-
lönd á þeim sviðum, sem þau
standa þezt að vígi. Viðbrögð
þeirra við samkeppni þróunar-
landanna eru að leggja í vaxandi
mæli áherzlu á hátæknilega fram-
Ieiðslu eða stórframleiðslu, gjarn-
an með mikilli sjálfvirkni, sem
þróunarlöndin ráða ekki enn við.
Þar.gildir það eitt að vera sífellt
feti framar í framleiðslumagni,
vísindum, tækni og hönnun. Það
er hæpið að treysta á að íslend-
ingar geti keppt með góðum
árangri á þessum sviðum á næstu
árum, nema þar sem einhverjar
alveg sérstakar aðstæður koma til.
Ljósmyndin sett á
frímerkið.
Frímerkið eins
og Pósturinn gefur það
út.
Virðir
Pósturinn
ekki höf-
undarrétt?
Athygli mín hefur verið
vakin á frímerkinu á með-
fylgjandi mynd, en útgáfu-
dagur þess var 28.4. síðastlið-
inn. Eins og ljósmynd mín,
sem fylgir líka þessum línum,
ber með sér, er hér um hreina
„kópíu“ að ræða.
Spurning mín er nú þessi:
Hver, með leyfi, á höfundar-
réttinn? Og úr því nákvæm
eftirlíking er talin henta á
fyrrgreint merki,því þá ekki
að nota frummyndina, þ.e.
ljósmynd mína?
Þá fýsir mig ennfremur
óneitanlega að vita, hvað
Póstur og sími hefur greitt
fyrir útgáfu teiknarans. Eln
umfram allt, ber ekki opin-
berum aðila að ræða við
höfunda verka sem notuð eru
á frímerkiT
Með þökk fyrir birtinguna.
Ólafur K. Magnússon,
ljósmyndari.
Ragnar Björnsson í
tónleikaferð til Fær-
eyja og Rússlands
Ragnar Björnsson fyrrum dóm-
organisti heldur í næstu viku utan
í þriggja vikna tónleikaferð til
Færeyja og Rússlands. Fer hann á
þriðjudag áleiðis til Sovétríkjanna
og mun þar halda a.m.k. ferna
tónleika i borgum við Svartahaf og
Kaspíahaf.
Til Sovétríkjanna er Ragnari
Björnssyni boðið af Gosskonsert, en
þetta er í fjórða sinn, sem hann er
boðinn þangað, síðast fyrir tveimur
árum. Á efnisskrá hans á tónleik-
unum í Rússlandi eru m.a. verk
eftir þarlend nútímatónskáld svo og
frönsk tónlist. Eftir tveggja vikna
dvöl í Rússlandi heldur Ragnar til
Færeyja þar sem hann mun halda 4
tónleika, tvenna í Þórshöfn, eina í
Klakksvík og þá fjórðu annars
staðar í Færeyjum. í Færeyjum
leikur Ragnar m.a. íslenzka tónlist.