Morgunblaðið - 10.05.1980, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MAÍ1980
39
Kveðja:
Helgi Ingvarsson
fyrrv. yfirlœknir
Fæddur 10. október 1896.
Dáinn 14. apríl 1980.
Vorið 1907 hafði verið kalt, og
gróður var því lítill, þótt komið
væri fram í júnímánuð, en það var
náttleysi fyrir austan.
íbúar Skeggjastaðasóknar,
nyrzta prestakalls Skálholtsstiftis
voru ýmsu vanir, og þeir vissu af
reynslunni, hvers þeir máttu
vænta, og þrátt fyrir ýmis von-
brigði voru störf þeirra öll studd
voninni um betri tíð.
Sólin vakti yfir vellinum allan
sólarhringinn og var aflgjafi
mönnum og skepnum, og þegar
ský ekki hindruðu þá vermdu
geislar hennar ungviði og veikan
gróður.
Bændurnir notuðu birtuna og
unnu langan dag auk starfa við
búsmala, þurrkun á taði og mó-
tekju lögðu margir þeirra net sín
og veiddu hrognkelsi og einstaka
brúsa og í vaðinu veiddu þeir got
og agnskera.
Færeyingar voru komnir til
sumardvalar og fiskuðu á hand-
færi ásamt heimamönnunum.
Strandferðaskipið kom með varn-
ing og farþega og franskar duggur
komu oft, stundum margar sama
daginn og einnig færeyskar skút-
ur. Ferðir á milli bæja voru tíðari
en í skammdeginu, menn hjálpuð-
ust að við að gera amboð og vinna
ýmis vorverk og næturgestir voru
margir, einkum á betur hýstum
bæjum. Enginn var að flýta sér.
Prestssetrið Skeggjastaðir hafði
verið prestlaust í tvo mánuði, því
að séra Jón Þorsteinsson var nú
fluttur þaðan að Möðruvöllum í
Hörgárdal, en hann'hafði þjónað
Skeggjastöðum um eins árs skeið.
Og nú var von á nýjum presti að
sunnan, séra Ingvari Nikulássyni.
Það var tilhlökkun í sveitinni.
Prestssetrið hafði í gegnum
aldirnar verið traust fólksins í
þessari fámennu sveit, bæði í blíðu
og stríðu. Það lá miðsveitis og þar
fóru fáir neðangarðs.
Þann 27. júní 1907 komu Hólar
að sunnan og þann 30. júní skrifar'
afi minn, Jón Sigurðsson, bóndi í
Höfn, í dagbók sína: „Prestur
okkar séra Ingvar kom með Hól-
um um daginn að sunnan," og
sunnudaginn 14. júlí skrifar hann:
„Austan þétthvass, þokuloft, mik-
ið regn með kvöldi. Margir fóru til
kirkju, 4 í nótt. Presturinn settur
inn á staðinn."
Og hér var ekki til einnar nætur
tjaldað. Presturinn Ingvar Gest-
mundur Nikulásson og kona hans
frú Júlía Guðmundsdóttir og móð-
ir hans frú Oddný, börn þeirra
þrjú og tveir piltar komu með
Hólum frá Reykjavík og settust nú
að á Skeggjastöðum.
Þau unnu fljótt traust og virð-
ingu sóknarbarna sinna og heimili
þeirra varð athvarf yngri og eldri
í þess orðs beztu merkingu. Þau
voru hjúasæl og hélzt vinátta
þeirra við marga sem hjá þeim
störfuðu ævilangt.
Séra Ingvar byggði upp á staðn-
um bæði vandað íbúðarhús og
peningshús og bjó af mikilli fyrir-
hyggju og var prestur heima í alls
29 ár, eða þar til hann lét af
prestsembætti vegna aldurs.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
átt æskuheimili mitt í næsta
nágrenni við þeirra góða heimili
og fyrstu kirkjuferðir mínar voru
að Skeggjastöðum, og séra Ingvar
skírði mig og fermdi. Foreldrar
mínir áttu prestshjónin að vinum
og faðir minn og séra Ingvar
störfuðu mikið saman.
Helgi Ingvarsson, fyrrum yfir-
læknir, var tíu ára gamall er hann
kom að Skeggjastöðum með for-
eldrum sínum, ömmu og tveim
systrum. Hann kom þangað í
náttleysið og gróandann, þótt vor-
ið væri kalt og víst er það, að hann
hefur þá þegar orðið fyrir djúpum
og varanlegum áhrifum af náttúr-
unni þar eystra og mannlífinu í
þessari fámennu og afskekktu
sveit. Hann hefur verið hrifnæm-
ur drengur og það vekur hjá mér
gleði að vita, að þau áhrif urðu
varanleg og honum til blessunar
og ekki síður okkur öllum sem
fengum að njóta góðvildar hans og
mannkosta.
Hann átti erfitt með að yfirgefa
Skeggjastaði, foreldra sína og
vini, er hann hélt til náms og
margoft kom han heim á námsár-
unum og dvaldi þar á sumrin því
að sveitalífið heillaði hann, og
skammt er síðan hann fór austur
til að sjá Skeggjastaði og heilsa
gömlum kunningjum.
Hann hjálpaði mörgum að
heiman sem háðu stríð við hvíta
dauðann er hann var yfirlæknir á
Vífilsstöðum, og alltaf var hann
tilbúinn til að líkna og hug-
hreysta.
Frá því um 1600 höfðu aðeins
fjórir prestar setið Skeggjastaði
lengur en séra Ingvar. Þau prest-
hjónin og fjölskylda þeirra skildu
þar eftir varanleg spor, sem urðu
til blessunar og eftir að þau fóru
þaðan hafa börn þeirra og fjöl-
skyldur haldið vináttu við Bakk-
firðinga og sveitina heima.
Fremstur í þeirri fylkingu var
Helgi læknir, sannur vinur og
velgjörðarmaður okkar allra að
heiman.
Mér fannst, að fátæklegum
minningarorðum mínum um
Helga lækni þyrftu að fylgja
nokkur orð um sveitina og fólkið
þar, prestssetrið og foreldra hans,
svo mjög var þetta samofið í huga
hans.
Ég vil fyrir hönd okkar Bakk-
firðinga þakka honum og blessa
minningu hans um leið og ég sendi
ekkju hans, frú Guðrúnu, systrum
hans, börnum þeirra hjóna og
öðrum ástvinum innilegar samúð-
arkveðjur frá okkur Selmu.
Þar sem góðir menn fara eru
Guðs vegir.
Jón Gunnlaugsson.
Helgi Ingvarsson var fæddur 10.
október 1896 í Gaulverjabæ í Flóa,
Árnessýslu. Foreldrar hans voru
hjónin Júlía Guðmundsdóttir frá
Keldum á Rangárvöllum og séra
Ingvar G. Nikulásson, prestur í
Gaulverjabæ og síðar á Skeggja-
stöðum í N-Múlasýslu. Helgi varð
stúdent frá M.R. 1916 og cand.
med. frá H.í. 1922. Sama ár lagði
hann stund á framhaldsnám í
Kaupmannahöfn og síðar fór hann
margar námsferðir til hinna
Norðurlandanna og Þýzkalands á
árunum 1926—37. Árið 1929 var
hann viðurkenndum sem sérfræð-
ingur í berklalækningum. Hann
starfaði sem aðstoðarlæknir á
heilsuhæli fyrir berklasjúklinga
að Vífilsstöðum frá 1922 til 1939,
en þá var hann skipaður yfirlækn-
ir þar, og gegndi hann því starfi til
1967, þegar hann hvarf þaðan
vegna aldurs. Hann var lektor við
H.I. frá 1959. Helga var ýmis sómi
sýndur á langri ævi, m.a. var hann
kjörinn heiðursfélagi Sambands
ísl. berklasjúklinga (1956) og
Læknafélags íslands (1978). Éinn-
ig var hann sæmdur riddarakrossi
og stórriddarakrossi hinnar ís-
lenzku fálkaorðu.
Árið 1921 kvæntist Helgi Ingv-
arsson Guðrúnu Lárusdóttur smá-
skammtalæknis Pálssonar í Rvík,
og lifir hún mann sinn. Þau
eignuðust sex börn: Guðrúnu
Pálínu, skólastj. Kvennask. í Rvík,
Ingvar, forstjora, Lárus, lækni,
Sigurð, lögfræðing og viðskipta-
fræðing, Júlíus, dó mjög ungur og
Júlíu, sem andaðist um 10 ára
aldur og var efnilegt ungmenni,
enda mikill harmur foreldra, sem
aidrei hafði að fullu gróið. — „En
gott er að bíða hljóður eftir hjálp
Drottins," sem nú hefur opnað
faðm sinn móti hinum yfirlætis-
lausa lækni að loknum löngum,
farsælum starfsdegi og gefið hon-
um þá náð að hverfa snögglega úr
samfélagi mannlífsins.
Enginn þekkti betur en hann
hina hörðu glímu við hvíta dauð-
ann, því að oft stóð hann hér eftir
á ströndinni, vonsvikinn er hann
hafði lagt nótt við dag til bjargar
einstaklingum. Hin síðari ár rof-
aði til í þeim efnum, eftir að upp
voru fundin lyf, sem varanlega
læknuðu hina sjúku. Nú má telja
berkla nær horfna, en þeir þjáðu
þjóðina öldum saman. Eg tel mig
ekki halla á neinn, þó að ég álíti
Helga Ingvarsson fremstan í hópi
þeirra lækna, sem barðist til
þrautar gegn berklaveiki með lofs-
verðum árangri. Hann var opinn
fyrir öllum nýjungum á sviði
læknavísinda, og það var fyrir
hans tilstilli, að íslendingar voru
með þeim fyrstu, sem nýttu sér
hin nýju lyf gegn berklum. Hann
trúði á kærleika og góðvild, og
þrátt fyrir mikið annríki hug-
hreysti hann okkur og var okkur
sem umhyggjusamur faðir alla tíð.
Ég hygg, að allir sjúklingar hans
þakki honum ekki hvað sízt fyrir
þann mikla styrk, sem hann veitti
á erfiðum stundum.
Á Vífilsstöðum dvaldist fjöldi
fólks, og eins og að líkum lætur
var misjafn sauður í mörgu fé.
Helgi ræddi það oft við mig, að
það þjónaði engum tilgangi að
sýna hörku gagnvart mannlegum
veikleika, og eitt sinn eftir erfiða
nótt, sagði hann við mig: „Ég hef
enga trú á, að mér gangi betur að
lækna þetta fólk, þótt ég veiti því
meira aðhald." — Helgi hafði
fastmótaða skapgerð, enda var
Vífilsstaðahæli gott og yndislegt
heimili undir hans stjórn. Hann
sá um, að allur viðurgjörningur
var góður og trúði því, að holl
fæða hefði lækningamátt. Við
störfin hafði hann valið fólk í
hverju rúmi, sem kappkostaði að
gera sitt bezta hverju sinni. Eftir
að sjúklingarnir heimtu heilsu
sína á ný, lét hann sér mjög annt
um þá og útvegaði mörgum þeirra
atvinnu. Meðal annars voru all-
margir, sem störfuðu við heilsu-
hælið að Vífilsstöðum og áttu þar
athvarf, unz yfir lauk. Helgi sá
fyrst og fremst hið góða í hverjum
manni og keppti sjálfur að því
takmarki með lífi sínu. Hann
hlífði sér aldrei og átti sjaldnast
rólegan matar- og kaffitíma á
heimili sínu. Flestar helgar
flykktist fólk upp á hæli til
gegnumlýsingar og til að þiggja
styrk frá honum eftir stundar-
hræðslu, sem oft reyndist ástæðu-
laus. Mörgum bauð hann inn á sitt
Hann Guðlaugur 1 Björk er
dáinn. Hve sláandi fannst mér
þessi frétt er hún barst mér
sunnudagskvöldið 4. maí sl. Fyrir
réttri viku þegar ég yfirgaf heima-
byggðina um stundarsakir var
hann hress að vanda, en nú á ég
ekki von á að sjá hann lengur
meðal okkar góðu nágranna. En
þetta er aðeins eitt dæmi um
smæð okkar gagnvart alveldinu.
Mannlegur máttur má sín svo
óendanlega lítils gagnvart lögmál-
um náttúrunnar.
Það er mannlegt að binda komu
dauðans fremur hinum ellihrumu
og sjúku en hinum dugmikla
athafnamanni sem fullvirkur er í
samfélaginu og tekur þátt í at-
vinnulífinu hvern dag. En oft er
fyrr komið að leiðarlokum en
nokkurn grunar. Guðlaugur var
sístarfandi og ötull og manni
fannst svo fjarri að æfi hans væri
að kvöldi komin. Þótt árin væru 66
var hann í augum samferða-
mannsins svo langt frá því að hafa
lokið sínu dagsverki. Æfi Guð-
laugs og störf verða ekki rakin hér
nema að litlu leyti.
Hann fæddist 10. nóv. 1913 í
Búðakauptúni og voru foreldrar
hans Sigurður Einarsson í Odda
og síðari kona hans Kristín Gunn-
arsdóttir, sem um þessar mundir
bjuggu í Dvergasteini og var
heimili, jafnvel þótt hann sjálfur
yrði að kveðja við húsdyrnar
sökum anna. Húsfreyjan báuð
ilmandi kaffi og kökur, hlý og
veitul. Margoft var þröng á þingi,
og þar var saman komið fólk, sem
þráði skilning og samúð, en þetta
hvoru tveggja sat í öndvegi á
heimili þeirra hjóna. Þeir, sem
kynni höfðu af Helga, dáðu hann
til leiðarloka, og fyrir mörgum
árum gáfu þáverandi og fyrrver-
andi sjúklingar hælisins honum
nýja bifreið í virðingar- og þakk-
arskyni. Mörg fögur listaverk, sem
prýddu heimili þeirra hjóna, eru
einnig gjafir frá þakklátum
berklasj úklingum.
Eftir að Helgi Ingvarsson lét af
stöfum við Vífilsstaðahælið, hélt
hann ótrauður áfram að lækna og
líkna. Ég var vitni að því, að sár,
sem höfðu þjáð mann áratugum
saman, greru eftir að hann tók að
sér hirðu þeirra. Oftsinnis heyrði
ég hina sjúku þakka Helga og
biðja alföður að launa honum
kærleiksverkin. Gamlir hælis-
sjúklingar voru tíðir gestir á
heimili þeirra hjóna í Reykjavík,
því að þeir trúðu því, að það bætti
heilsuna að hitta Helga og ræða
við hann um vandamál sín.
Guðrún kona Helga er föður-
systir mín, og því var ég oft gestur
á heimili þeirra og ætíð velkomin.
Á fátæktarárunum fyrir stríð var
fátt til tilbreytingar í frístundum,
og fór ég þá oftast að Vífilsstöðum
og kynntist náið erilsömu lífi
læknisins og heimilinu, sem hann
unni. Flest jól var fjölskyldan þar
saman komin við rausnarlegt
veizluborð og hvers konar góð-
gæti, sem tilheyrir hátíðarhaldi.
Farið var í ýmsa leiki, sungið og
dansað fram á nótt, og eru þessar
stundir ógleymanlegar öllum, sem
Guðlaugur fæddur þar. Þegar
hann hafði aldur til sótti hann 2ja
vetra nám að Laugarvatni og voru
þeir dagar honum áreiðanlega
kærir í ljósi minninganna. Mun
söngkór skólans ekki hafa átt þar
minnstan þátt því Guðlaugur var
einkar söngkær. Allt fram á
síðustu daga var hann ein styrk-
asta stoð kirkjukórsins á staðnum
og tók virkan þátt í hverju sem að
söngmálum laut, s.s. stofnun tón-
listarfélags á sínum tíma og kór-
starfsemi innan þess.
Árið 1937, 29. maí, kvæntist
Guðlaugur Jónínu Hallsdóttur,
elskulegri konu, sem lifir mann
sinn ásamt 8 börnum þeirra, en
þau eru Baldur, Kristín, Helgi,
Sigrún, Hallur, Björg og yngstir
eru tvíburarnir Gunnar og Páll.
Fyrstu árin bjuggu þau í
Reykjavík þar sem Guðlaugur
stundaði nám í húsasmíði en
fluttust síðan heim á Fáskrúðs-
fjörð þar sem þau áttu heima upp
frá því.
Guðlaugur var hagur jafnt á
járn og tré og vann jöfnum
höndum að hvoru tveggja. Hann
var greindur vel og bar með sér
mikinn persónuleika. Hann var
byggðarlagi sínu mikið, var mörg
ár bæði í hrepps- og skólanefnd, í
stjórn Kaupfélagsins o.fl.
En okkur fjölskyldunni í Reyk-
Guðlaugur Sigurðs-
son í Björk - Minning
þátt tóku í þeim. Á jólum áttu
margir sjúklinganna erfiðari
stundir en ella vegna fjarveru
ástvina og brá Helgi sér oft út til
þeirra og sat við hlið þeirra. Þegar
hann hvarf á braut, bað hann
okkur vel að njóta og lokaði
hljóðlega á eftir sér. Reyndi þá á
skilning föðursystur minnar, enda
var hún stolt af fórnfýsi eigin-
mannsins og studdi hann dyggi-
lega við öll hans miklu störf M,ín
tileinkaði sér hin helgu orð: Trú,
von og kærleik. Og víst er, að
kærleiksrík var samfylgd þeirra
hjóna til hinztu stundar. Oft
þökkuðu þau forsjóninni af heilum
hug fyrir að hafa eignazt hraust
og gæfusöm börn og barnabörn,
sem unnu þeim.
Að lokum vil ég þakka einlæg-
lega hjálp mér og ungum syni
mínum til handa, þegar við urðum
að dveljast á Vífilsstaðahæli. Allt
var gert, sem í mannlegu valdi
stóð, til þess að bæta mein okkar
og dreifa döprum dögum. Þá
kynntist ég af eigin raun löngum
starfsdegi Helga læknis Ingvars-
sonar, þegar ég sá hann hverfa
heim til sín um miðnætti hvern
dag. Hafi hann heilar þakkir
mínar og fjölskyldunnar fyrir holl
ráð og styrk, sem hann veitti
ávallt. Sár er harmur föðursystur
minnar, barna og barnabarna,
sem sjá á bak traustum lífsföru-
nauti, og er gott að minnst orða
skáldsins, sem kvað:
Háa skilur hnetti
himingeimur,
blað skilur bakka o« egg.
En anda, sem unnast
fær aldregi
eilífð að skilið.
Við trúum og treystum að svo
sé.
Guðrún Jakobsdóttir,
Víkingavatni.
ATHYGLI skal vakin á þvi, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á í
miðvikudagsblaði, að berast í
síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfs-
formi. Þess skal einnig getið
af marggefnu tilefni að frum-
ort ljóð um hinn látna eru
ekki birt á minningarorðasið-
um Morgunblaðsins. Handrit
þurfa að vera vélrituð og með
góðu línubili.
holti verður hann minnisstæðast-
ur sem hinn góði nágranni, sem
gott var að leita til þegar eitthvað
fór úrskeiðis, nágranni sem gladd-
ist með okkur á gleðistundum og
tók þátt í og létti undir á alvöru-
og reynslustundum og e.t.v. fannst
þá best hve hjartað var hlýtt og
höndin traust. Fyrir að hafa
fengið að njóta vináttu hans og
heimilis hans erum við innilega
þakklát og blessum minningu
hans.
Úr fjarlægð sendi ég Ninnu,
börnunum og fjölskyldum þeirra,
systur hans og öldruðum bróður,
sem og ástvinum hans öllum mína
dýpstu samúð og bið þeim blessun-
ar Guðs.
Aðalbjörg Magnúsdóttir.