Morgunblaðið - 10.05.1980, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MAÍ 1980
35
í víðsjárþætti ríkisútvarpsins
hinn 2. maí sl. var m.a. fjallað um
margrædda tengingu Djúpvegar
við þjóðvegakerfi landsins.
Til viðræðu við fréttamann var
mættur umdæmisverkfræðingur
vegagerðarinnar á Vestfjörðum,
Eiríkur Bjarnason, en auk þess
var útvarpað símtölum við
forystumenn í Austur-Barða-
strandarsýslu, Vestur-Barða-
strandarsýslu og við Djúp. Hins
vegar heyrðist ekki hið allra
minnsta tíst úr Strandasýslu, því
svæðinu, sem ég hika ekki við að
fullyrða, að eigi langmestra hags-
muna að gæta allra byggðarlaga í
Vestfjarðakjördæmi, hvað snertir
ákvarðanatöku í framangreindu
máli. Látið var nægja að vitna til
símtals við Hólmavík, þar sem
sagt hefði verið frá undirskrifta-
söfnun í sambandi við málið.
Frásögn af nefndri undirskrifta-
söfnun hafði þegar verið útvarpað
sem almennri frétt, klippt og
skorið, þannig að framangreindu
símtali við Hólmavík verður á
engan hátt jafnað við beinar
símaviðræður við fulltrúa
hefði hann átölulítið getað látið
sem Strandasýsla væri ekki til. En
þá hefði nú líka eitthvað tekið að
næða um Austur-Barðastrandar-
sýslu, hvað snertir umhyggju
þessa ágæta manns, eða hvað?
Auðvitað átti Ágúst ávallt við
Vestfjarðakjördæmi eða Vest-
fjarðakjálkann, þegar hann talaði
um Vestfirði, það liggur í augum
uppi. En þá tekur nú heldur að
kárna gamanið hvað snertir röks-
emdir Ágústs um innbyrðis sam-
göngur, því annað hvort er, að
Ágúst veit ekki að Strandir eru á
Vestfjarðakjálkanum og tilheyra
Vestfjarðardæmi, eða þá að hann
er haldinn slíkri blindri óskhyggju
í þá veru að þessu sé öðruvísi
varið, að mann setur hljóðan.
Gamanlaust er téður málflutn-
ingur Ágústs H. Péturssonar um
innbyrðis samgöngur á Vestfjörð-
um óskiljanleg þverstæða og svo
grófur dónaskapur og lítilsvirðing
í garð Strandamanna, að því
verður ekki trúað að óreyndu, að
jafn prúður maður og góður
drengur og Ágúst er, geri ekki
einhverja bragarbót þar á.
til Ísaf jarðar til að versla þar eða
hvað? Er ekki miklu einfaldara
að fara suður?“
Kannski er þetta uppspuni,
kannski hefur Eiríkur aldrei látið
neitt í þessa áttina út úr sér, og í
því tilfelli skal hann viðstöðulaust
beðinn afsökunar á þessari tilvitn-
un. En hitt vil ég þá segja til vara,
að hvar og hvenær sem slíkum
spurningum kynni hugsanlega að
verða varpað fram, þá bera þær
vott um ógnvekjandi svartnætti í
byggðafræðilegum skilningi.
Við Strandamenn eigum þegar í
dag fjölmörg erindi til höfuðstað-
ar kjördæmis okkar, ísafjarðar,
bæði vegna sambands við ríkis-
kerfið og kjördæmisbundnar
stofnanir og embætti, sem
lífsnauðsynlegt er að hafa lifandi
samband og snertingu við, ef
Strandasýsla á að sitja við sama
borð og önnur byggðalög kjör-
dæmisins hvað varðar skilyrði til
vaxtar og viðgangs.
Ef allt fer sem horfir, er þess nú
þar að auki skammt að bíða, að
tímamót verði í atvinnumálum í
Strandasýslu, þar sem á næsta
Þórir
Haukur
Einarsson:
Strandasýslu kjördæmi sínu,
Vestfjörðum.
Frá íslensku ferðamannasjón-
armiði séð hefur vegur um Stein-
grímsfjarðarheiði slíka yfirburði
gagnvart öðrum valkostum, að
ekki þarf um að ræða, heldur
nægir þar að benda á staðreyndir,
sem hver og einn getur virt fyrir
sér á vegakortinu sínu.
ísfirðingar, Bolvíkingar og
Djúpmenn hafa þegar með drengi-
legum hætti rétt fram hendur í
áttina til okkar Strandamanna
yfir Steingrímsfjarðarheiði, og við
réttum okkur á móti. Hvort þessar
hendur ná að tengjast handabandi
til heilla og farsældar fyrir Vest-
fjarðakjördæmi, veltur nú alfarið
á þingmönnum okkar. Eigi það
fyrir okkur Strandamonnum að
liggja, að þingmenn okkar leggi
lóð sín þann veg á vogarskálarnar
í þessu máli, að Strandasýsla nái
ekki að tengjast kjördæmi sínu og
þjónustukjarna þess, ísafirði, þá
hlýtur að vakna sú örlagaspurn-
ing, hvort hæstvirtir alþingis-
menn Vestfjarða standi hugsan-
lega andspænis viðlíka vanda og
Er Vestfjarðakjördæmi of stórt?
Strandamanna í áheyrn alþjóðar
til samræmis við áðurnefnd
símtöl, þar sem rök okkar hefðu
verið leidd fram í fáum orðum og
málið reifað frá okkar bæjardyr-
um séð. Sjálfkjörinn fulltrúi
Strandamanna í stíl við uppsetn-
ingu þáttarins var að sjálfsögðu
oddviti Hólmavíkurhrepps, full-
trúi helsta byggðakjarna sýslu-
nnar.
Það verður ekki séð í fljótu
bragði, að útvarpinu hefði átt að
vera það ofraun að viðhafa sann-
gjarnar leikreglur í nefndum
þætti með því að ræða við jafn-
marga fulltrúa á báða bóga með
umdæmisverkfræðinginn sem
hlutlausan aðila í miðjunni.
Ágúst H. Pétursson oddviti á
Patreksfirði hafði orð fyrir
Vestur-Barðstrendingum. Fróð-
legt er að virða fyrir sér röksemd-
ir hans. Ágúst þrástagaðist á því,
að mestu máli skipti, að innbyrðis
samgöngur á Vestfjörðum væru
sem bestar og taldi lykilinn að
slíkri samgönguparadís vera teng-
ingu Djúpsins um Kollafjarðar-
heiði. Hafi ég tekið rétt eftir,
talaði Ágúst stöðugt um Vestfirði,
ekki um Vestfjarðakjördæmi.
Hefði hann stöðugt verið að ræða
um hina eiginlegu Vestfirði eða
Vestfirði í þrengstu merkingu,
Áður en Ágúst gerir kröfur til
þess, að Austur- og Vestur-
Barðstrendingar geti leikið sér
réttsælis og ranglætis í þröngum
hring um Vestfirði í þrengstu
merkingu, verður hann að virða þá
sanngirniskröfu Strandamanna,
að Strandasýsla komist í nýtan-
legt vegasamband við höfuðstað
Vestfjarðakjördæmis, ísafjörð.
Það er hreinn gálgahúmor að
hnýta stöðugt aftan í tilætlunar-
semi sína og óbilgirni engilhrein-
um yfirlýsingum um að menn hafi
síður en svo neitt á móti því, að
Strandamenn fái veg yfir
Steingrímsfjarðarheiði (einhvern
tímann). Við skulum alfarið snúa
þessu við. Þegar Strandasýsla er
komin í vegasamband við megin-
hluta og höfuðstöðvar kjördæmis
sins, þá hef ég ekki trú á því að
Strandamenn fari að standa i
vegi fyrir Ágústi og hans
mönnum varðandi Kollafjarðar-
heiði og litla lúxushringinn
þeirra.
Mér er sagt, að Eiríkur Bjarna-
son umdæmisverkfræðingur hafi
varpað fram spurningu efnislega
eitthvað á þessa leið: „Hvaða mál
er þessi vegur yfir Steingríms-
fjarðarheiði Strandamönnum eig-
inlega? Ætla þeir að fara að aka
leiti er sameiginleg atvinnuleg
uppbygging kauptúnanna Hólma-
víkur og Drangsness. Landbún-
aður í sveitum Strandasýslu
stendur á traustum grunni og er
til fyrirmyndar á margan hátt,
þrátt fyrir margvíslega erfiðleika,
sem ekki hefur verið guggnað
gagnvart, heldur glímt við og
sigrast á með þrautseigju og
karlmennsku. Það er því augljóst,
að Strandasýsla ber vaxtarmátt-
inn í blóði sínu og beinum. En
þetta fær ekki notið sín sem
skyldi, ef ekki verður hið bráðasta
tengd sú lífæð héraðsins við kjör-
dæmi sitt og kjarna þess, sem
vegur yfir Steingrímsfjarðarheiði
hlýtur að teljast.
Það er einlæg ósk og von okkr
Strandamanna, að æ meiri verk-
efni, umsvif og völd varðandi
okkar landshluta færist frá
Reykjavík heim í Vestfjarðakjör-
dæmi, og þá fyrst og fremst til
höfuðstaðarins, Isafjarðar. Því
fyrr sem Strandasýsla kemst í
vegasamband við kjördæmið, því
líklegri verður þessi þróun að öðru
jöfnu, og því hraðari sem þessi
þróun verður því arðsamari verð-
ur vegurinn yfir Steingrímsfjarð-
arheiði.
Það er því með öllu út í hött að
spyrja Strandamenn þeirrar
spurningar, hvort þeir þarfnist
vegar yfir Steingrímsfjarðarheiði
til að geta verslað. Við eigum
margvísleg erindi önnur yfir
Steingrímsfjarðarheiði þegar í
dag, sem áður getur, en væntan-
lega því fleiri og meiri með hverju
árinu sem líður, ef svo verður sem
við vonum öll, að Vestfjarðakjör-
dæmi vaxi fiskur um hrygg á
komandi árum og það verði þess
umkomið að sýna það og sanna, á
hverju sem gengur, að margur er
knár þótt hann sé smár.
Hinu er svo ekki að leyna að
gráta myndi ég þurrum tárum,
þótt eitthvað af Reykjavíkurversl-
un Strandamanna slæddist til
Isafjarðar og nágrennis í leiðinni.
Við Strandaménn viljum taka
saman höndum við aðra Vestfirð-
inga til að byggja upp Vestfjarða-
kjördæmi og efla vöxt þess og
viðgang svo sem verða má. En við
getum þetta ekki sem skyldi, ef við
fáum ekki að komast að, vera með
og beita okkur af öllu afli. Við
teljum tvímælalaust að tenging
Djúps um Steingrímsfjarðarheiði
og Strandir sé gullið tækifæri og
einstætt til að slá tvær flugur í
einu höggi, tengja Djúp við
akvegakerfi landsins, og tengja
Ágúst H. Pétursson á Patreks-
firði, þ.e. annað tveggja, að vita
ekki hversu Vestfjarðakjördæmi
er stórt, eða að þykja það þegar
vera orðið of stórt.
Ágúst H. Pétursson á Patreks-
firði klykkti út í símtalinu við
útvarpið með því að lýsa því yfir
að hann og samherjar hans ætl-
uðu ekki að gera vegatengingu
Djúpsins að neinu stríðsmáli. Ág-
úst hlýtur að hafa meint það, að
hann og hans menn ætluðu ekki að
halda áfram stríðinu um þetta
mál og því síður að færa það út.
Hafi Ágúst mælt þetta af heilum
hug og fyrir munn Barðstrendinga
yfirleitt, þá jafngildir þetta hvorki
meira né minna en stríðslokum.
Geta þá Strandamenn og samherj-
ar þeirra vissulega varpað öndinni
léttara og snúið sér að öðrum
vígstöðvum.
En ætli það sé nú samt ekki
hyggilegast, að menn haldi sig að
vopnum sínum enn um nokkra
daga, á meðan betur rofar til og
friðsemdin fær tækifæri til að
sýna sig til fulls bæði leynt og
ljóst, svo í orði sem á borði. Trúað
gæti ég því.
Vaki, vaki vaskir menn.
Þórir Haukur Einarsson.
með hita úr hvernum og trégólfi.
Seinna um sumarið bættust fleiri
börn við, svo börnin voru orðin 10,
þegar flutt var í kjallara hússins
4. nóvember. Vorið 1931 var húsið
tekið til fullrar notkunar og fyllt-
ist það þá strax af börnum, en um
haustið komu fyrstu þroskaheftu
börnin.
Sumarið 1933 var byggt nýtt
steinhús fyrir þroskaheft fólk og
veitti alþingi til þess 15000 krón-
ur. Var þá horfið að því ráði að
gera heimilið að sjálfseignarstofn-
un og var skipulagsskráin staðfest
af konungi 12. janúar 1934. Stjórn
heimilisins skipa 3 menn. Barna-
heimilisnefnd Þjóðkirkjunnar kýs
2, en Barnaverndarráð íslands 1.
Hið nýja hús fylltist fljótlega og
voru þar milli 15 og 20 vistmenn.
En veturinn 1944 varð starfsemin
að hætta þar, vegna erfiðleika að
fá starfsfólk. Strax eftir stríð kom
þroskaheft fólk aftur til Sólheima
og eftir það var heimilið eingöngu
rekið fyrir þroskaheft fólk.
Sesselja var hámenntuð hug-
sjónakona, með siðfágaða fram-
komu og höfðinglega reisn og bar
heimilið þess glöggan vott um
hennar daga. Hún lagði mikla
áherslu á fágaða framkomu vist-
manna, og höfðu margij; orð á, hve
framkoma þeirra væri prúð-
mannleg. Þótt Sesselja legði mikla
rækt við að kenna vistmönnum
verkleg störf, vildi hún ekki gera
heimilið að vinnubúðum, þar sem
Sesselja H. Sigmundsdóttir
vistmenn væru ódýrt vinnuafl.
Allt starf heimilisins var að
þroska vistmenn andlega og
líkamlega. Á Sólheimum var þá
mikið músiklíf og lagði Sesselja
mikla áherslu á, að fá góða
kennara, bæði innlenda og erlenda
til að kenna söng og hljóðfæraleik.
Eins og önnur Steiners-heimili
lagði hún mikla áherslu á alla
listræna starfsemi. Sesselja réði
listamenn til heimilisins, sem
kenndu að fara með liti, vefa og
allskyn's listföndur. Margir
þroskaheftir hafa einhverja list-
ræna hæfileika og öll list hefur
þroskandi áhrif á þá. Þess vegna
leggja Steiners-heimili og Stein-
ersskólar mikla áherslu á listina 1
kennslu og starfi. Eins og á öðrum
samskonar heimilum var mikið
um leikstarfsemi á Sólheimum, og
má svo að orði kveða, að á dögum
Sesselju væri alltaf leikrit í æf-
ingu, enda hafa leikæfingar mikið
uppeldislegt gildi. Þegar gesti bar
að garði, sem heimilið þurfti að
taka sérstaklega á móti, voru
alltaf fyrir hendi vistmenn, sem
gátu fagnað gestum með æfðum
söng, hljóðfæri leik eða leikþætti,
þá þurfti ekki að grípa til diskó-
teks eða annars þess eðlis. Ég vil
undirstrika það, að hin listræna
starfsemi á Sólheimum var fyrst
og fremst vegna þroskagildis
hennar, en ekki til að auglýsa
heimilið. Allt auglýsingagjálfur
var ekki að skapi Sesselju, enda
þurfti hún ekki á því að halda, hún
vann störf sín í auðmýkt trúaðrar
konu. Sesselja vann vegna hug-
sjónarinnar að þroska, fegra og
göfga, en hvorki vegna launa eða
titla, hún vildi t.d. aldrei láta kalla
sig forstöðukonu, nema þegar
nauðsyn krafði. Sesselja leit á
Sólheima, sem heimili, þar sem
allir væru tengdir nánum fjöl-
skylduböndum, og hún sjálf var
móðirin eða amman, en ekki
strangur húsbóndi, allt starf átti
að fara fram í kærleiksanda
Krists, þannig eru hin sönnu
Steinersheimili. — Strax fyrsta
sumarið byrjaði Sesselja á garð-
rækt og búskap m.a. vegna þess,
að hún taldi að garðrækt og
landbúnaður hefði mikið uppeld-
islegt gildi. Hún var eindregið
fylgjandi lífrænni ræktunar og
var andvíg tilbúnum áburði og
notkun eiturefna, nema í neyðar
tilfellum. Sesselja lagði alltaf
mikla áherslu á holla fæðu og hún
vildi ekki gefa börnunum sínum
jarðávöxt, sem ekki var ræktaður
með húsdýraáburði.
Erfiðleikarnir voru oft miklir á
fyrstu starfsárum heimilisins og
þeir dagar komu, sem hún vissi
ekki hvernig fæða átti hina mörgu
munna. En trúin á málefnið og
Guð brást aldrei og þegar neyðin
var stærst, var hjálpin alltaf
næst. Sesselja var mjög þakklát
öllum sem réttu henni hjálpar-
hönd, einkum var hún þakklát
Lionsklúbbnum Ægi fyrir mikla
og drengilega aðstoð. í þessu
sambandi má ekki gleyma þeim
merka manni sr. Guðmundi Ein-
arssyni á Mosfelli, sem styrkti
starfsemi Sesselju heilshugar.
Hann fylgdi að vísu ekki heim-
spekikenningum dr. Rudolf Stein-
er, en hann var víðsýnn maður
sem mat mikils starfsemi Sess-
elju, enda rak Sesselja heimilið
eingöngu sem uppeldisheimili, en
ekki áróðursstöð fyrir lífsskoðanir
sínar.
Sr. Guðmundur kom oft til
Sólheima og var náinn vinur
Sesselju og stóð við hlið hennar í
mótun heimilisins. Hann á miklar
þakkir skilið og eins. sr. Ingólfur
Ástmarsson, sem alltaf hefur sýnt
heimilinu hlýhug, skilning og
þekkingu á störfum þess.
Ég vil einnig þakka fyrrverandi
stjórn heimilisins og Arnþrúði
Sæmundsdóttur fyrir störf sín í
þágu heimilisins.
Að lokum vil ég minna á, að
Sólheimar er merkur sögustaður í
uppeldismálum þjóðarinnar, sem
geymir margar sögu- og erfða-
venjur eftir 50 ára starf. Það er
sagt að íslendingar bera litla
virðingu fyrir fornum venjum og
minjum, og hafa þannig mörg
ómetanleg verðmæti farið for-
görðum. Það er ósk mín að sú saga
endurtaki sig ekki á Sólheimum,
og ég beini þeirri ósk til allra
velunnara Sólheima og sögulegra
verðmæta, að þeir taki höndum
saman verndi menningar verð-
mæti Sólheima.
Látum ekki skilningsleysi og
vanþekkingu þurrka út það merka
menningarstarf, sem Sesselja Sig-
mundsdóttir vann á Sólheimum,
með aðstoð formanns Barnaheim-
ilisnefndar sr. Guðmundar Ein-
arssonar. Guð blessi framtíð Sól-
heima.
Ingimundur Stefánsson.