Morgunblaðið - 16.10.1980, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 1980
33
GLEYMUM EKKI GEÐSJÚKUM
Sérmenntað starfsfólk
vantar tilfinnanlega
Áður en ég týni mér í ritsmíð
þessari, ætla ég að koma á fram-
færi þakklæti til Kiwanismanna á
íslandi fyrir „að gleyma ekki
geðsjúkum". Alltof margir
gleyma. Of margir hafa gleymst.
Það er hafið yfir allan efa að
geðrænir sjúkdómar eru með erf-
iðustu og fyrirhafnarmestu verk-
efnum heilbrigðisþjónustunnar á
íslandi eins og í nálægum löndum.
Opinberir aðilar vita þetta og
skilja oft vanmátt sinn — a.m.k. í
orði. Þjóðin viðurkennir þetta í
verki, t.d. þegar til hennar er
leitað um fjárframlög, og myndar-
legar upphæðir hafa safnast til
þessara mála frá almenningi og
félögum. Geðdeild Fjórðungs-
Brynjólfur Ingvarsson.
sem það kostar. Þeir hugsa og
starfa í myrkrinu handan dags-
birtunnar. Þar eru brugguð laun-
ráð sem hrekkleysið sér ekki við.
Leikurinn er ójafn og dómarar
verða að flauta og hneppa síbrota-
menn í leikbönn. Það leiðir aftur
hugann að samviskulausustu
spekúlöntunum á bak við eitur-
lyfjasölu og dreifingu. Getur verið
að purkunarlaus peningagræðgi
afmyndi suma einstaklingana
meðal okkar á þennan hátt? Eða
er alheimsauðvaldið þarna að
verki eins og sumir vinstri rót-
tæklingar álíta? Eða mannhatar-
ar sem vilja verri heim og meiri
þjáningar? Eða fólk með sjúka
hugsun sem ræður ekki sjálft yfir
sjúkrahússins á Akureyri fékk að
gjöf myndsegulband frá Kiwanis-
hreyfingunni á íslandi fyrir 5
árum. Heilalínuritstæki barst
sjúkrahúsinu að gjöf frá sömu
aðilum fáum árum síðar. Þökk
þeim sem þakka ber.
Mörg eru sporin í framfaraátt
og eftir því sem vísindi og rann-
sóknir færa okkur til betri skiln-
ings á eðli og lækningamöguleik-
um geðsjúkdóma eins og annarra
sjúkdóma, því fleiri óleyst verk-
efni koma í ljós. Lítum til baka
þessu til staðfestingar: í íslensk-
um annálabrotum eftir Gísla
Oddsson, Skálholtsbiskup segir
svo í þýðingu Jónasar Rafnar: „Ár
1594. Kona nokkur á Hjallasandi
(þ.e. undir Jökli) hvarf frá sam-
vistum við annað fójk í heilar 2
vikur; hennar var lengi leitað og
fannst hún loks í kofa eða kytru
þannig á sig komin, að svo er ekki
vant að vera um þá, sem lifa við
seyru. En það var eins og hún
hefði gleymt öllu sínu, stóð hreyf-
ingarlaus alveg utan við sig og
þagði sem steinn, þangað til hún
rétt kinkaði kolli til þeirra sem
þrábáðu hana og áminntu," síðan
hverfur kona þessi úr Islandssög-
unni með jafnsnöggum hætti og
hún birtist.
Margir hljóta að spyrja sig að
því hvað gerðist fyrir og eftir
þessar 2 vikur. Ekki er ólíklegt að
konan hafi haft geðklofa, þótt
aðrar skýringar geti komið til. Nú
á dögum eru margvísleg geðlyf
komin til sögunnar, en hvað skyldi
hafa verið gripið til ráðs árið
1594? Konan hefur ekki lent á
galdrabáli, en skyldi líftóran hafa
verið kvalin úr henni á annan hátt
vegna fordóma og þekkingarleys-
is? Eru veikustu geðsjúklingarnir
mikið betur haldnir á meðal okkar
nú tæplega 400 árum síðar? Þegar
á heildina er litið er svarið
hiklaust já, en sem geðlæknir
hlýtur maður að draga það við sig
að svara spurningunni játandi á
meðan aðstöðuleysi og takmörkuð
geta sjúkrahúsa knýr mann til að
vitja sumra sjúklinga í þrönga og
óvistlega fangelsisklefa og reyna
að vinna traust þeirra við þær
aðstæður. Það hefur mikið áunnist
þegar litið er til þeirra sem eru að
jafnaði sjálfbjarga þrátt fyrir
veikindi eða meia og minna stöðug
sjúkdómseinkenni. Valkostum
þeirra fer fjölgandi, árangur með-
ferðar er batnandi með hverjum
áratug. Fordómar eyðast smátt og
smátt, vandamálin fá réttari og
betri greiningu og þar með er
leiðin greiðari að orsökunum,
vindhöggin færri þegar höggvið
skal að rótum meinanna. Drykkju-
sýki er gott dæmi um þetta.
Nýlega bárust þau válegu tíð-
indi frá Danmörku að ólöglegur
innflutningur eiturlyfja væri það
umfangsmikill að gæsluverðir
laga og réttar teldu hann vera
orðinn sér ofviða. Við skulum vona
að hér hafi árinni verið tekið of
djúpt í. Nóg er samt. Ungt fólk í
uppreisn gegn hefðum og foreldra-
áhrifum er of ginnkeypt fyrir
spennandi eiturefnum hverskonar
til að hægt sé að trúa því að það
lærist af sjálfu sér hvað varast
ber. Dæmin eru of mörg sem sýna
að lærdómur, dreginn af biturri
reynslu hættulegra efna, kemur of
seint. Eiturlyfjasalar eru glæpa-
menn sem þarf að stöðva hvað
gerðum sínum og lendir af tilvilj-
um í þessari „atvinnugrein" og
veit bókstaflega ekki hvað það er
að gera? Eða eru allar þessar
orsakir að verki samtimis og fleiri
til? Allur þremil'.inn er til í
dæminu.
Að lokum skulum við lít.a okkur
nær. Það sem vantar tilfinnan-
legast á Akureyri í málefnum
geðheilbrigðisþjónustunnar er
sérmenntað fólk. Akureyri hefur
ekki aðdráttarafl til að keppa við
Reykjavík í þessu efni. Ekki enn-
þá. Aðdráttarafl gæti aukist með
markvissum aðgerðum sem eru á
valdi ráðamanna en ekki almenn-
ings. Á meðan mannafla vantar er
erfitt að byggja upp aðstöðu.
Söfnum peningum, kaupum tækin,
tæknivæðum okkur, þá kemur
sérmenntaða fólkið til Akureyrar,
segja margir. Má vera. Ég get þó
ekki varist efasemdum. Við höfum
að vísu veðursæld fram yfir höfuð-
borgina og kannski sitthvað fleira,
en þeir hafa líka margt fram yfir
okkur sem hefur áhrif á búsetu
sérmenntaðs fólks eins og ann-
arra.
Við skulum samt ekki leggja
árar í bát. Næsta stóra skrefið á
Geðdeild FSA er uppbygging iðju-
þjálfunar sem kostar mikla pen-
inga. Þar getur t.d. eitt áhald, eins
og hefilbekkur, skipt marga sjúkl-
inga höfuðmáii, verið iétt átak
fyrir almenning að fjármagna, en
mjög aðþrengdri sjúkrahúss-
p.vngjunni þungt í skauti. Tökum
því málaleitan Kiwanismanna vel,
nú eins og áöur.
Brynjólfur lngvarsson.
Reykhúsum Eyjafirði.
Gleymum
ekki
geðsjúkum
18.10.’80
■
,Linytron Plus‘
myndlampa er
japönsk tækni
í hámarki.
HELO - Sauna
m

w r
s\'
££ J
V///

Höfum ávalt fyrirliggjandi Saunaofna og klefa á mjög
hagstæðu verði.
Benco,
Bolholti 4, sími 21945.
Greiðslukjör
WRlKARNABÆR
LAUGAVEG 66 SIMI 25999
Utsolustaðir Karnabær Laugavegi 66 — Karnabær Glæsibæ — Epliö Akranesi — Eplió Isatirói
Altholl Siglufiröi — Cesar Akureyri — Hornabær Hornafirói — Eyjabær Vestmannaeyjum
LITASJÓNVORP
14 -18”-20”-50”
mpfl
Kassettur
beztu kaup landsins
1 spoia S spótur
60 mínútur kr. iOOO kr. ^ 4500 kr. 6500
90 mínútur kr. J40G
Heildsölu
birgðir

1 1 j IjLj t EFÞAÐERFRÉTT- NÆMTÞÁERÞAÐÍ MORGUNBLAÐINU