Morgunblaðið - 14.05.1981, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR.-14, MAÍ 1981
15
Nlyndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
hefur verið farið út fyrir ramma
stofnana fatlaðra hefði mátt gera
það í ríkum mæli. Það er t.d.
nokkuð um fatlað fólk meðal
starfandi listamanna þjóðarinnar
og tel ég að þeir hefðu ekki verið
of góðir til þess að styðja við bakið
á slíkri framkvæmd af alefli.
Fötlun á hvorki að auglýsa né
leyna í nútímaþjóðfélagi því að í
báðum tilvikum hlýtur viðkom-
andi skaða af í sálu sinni. Hver og
einn á að horfast í augu við fötlun
sína og nýta þá möguleika er þeir
hafa milli handanna svo sem
kostur er. Kemur þá iðulega
margt í ljós mjög uppörvandi fyrir
viðkomandi og sem fer langt fram
úr því sem heilbrigðir búast við af
þeim, og því miður iðulega sjálft
starfsfólkið á slíkum stofnunum
er virðist oft ekki gera sér full-
komna grein fyrir möguleikum
þessa fólk, — virðist hvorki hafa
næga þekkingu til að bera né vera
starfi sínu vaxið á þessu sviði. Hér
kemur því miður að nokkru fram
misskilin vorkunnsemi í nafni
mannúðar, — en vorkunnsemi er
versta tegund samúðar í slíkum
tilvikum. Á hvortveggja, að vera
burtræk sem stranglega bönnuð.
Það vill svo til að undirritaður
hefur séð margar stórkostlegar
sýningar á verkum fatlaðra, —
hárnákvæmt skipulagðar og m.a.
minnist hann sérstaklega einnar
slíkrar hérlendis, sem var sýning
Tengla í Unuhúsi við Veghúsastíg
haustið 1968, er var lítil en
markviss. Þá var nýleg kynning á
starfsemi fatlaðra í Sjálfstæðis-
húsinu til fyrirmyndar um skipu-
lag.
Hér hafa orðið á afleit mistök,
— hefði verið meir en sjálfsagt að
leita til samtaka listamanna og
sérfróðra í þessum málum.
A
Alistair MacLean
þjónustu ekki allir þar sem þeir
eru séðir og hver veit með hverj-
um þeir standa að lokum.
Vitanlega fer allt af stað til að
freista þess að bjarga áhrifaríkri
konu úr bófahöndum og Frakkar
eru hræddir um turninn sinn þótt
sumir þeirra reynist flón. Hers-
höfðingjar fá til dæmis ekki góða
einkunn hjá MacLean.
í Svik að leiðarlokum leika
nútímatækni og hugkvæmni stór
hlutverk og er það tímanna tákn
um þróun reyfara. Hetjurnar eru
að vísu sterkar og vel þjálfaðar í
bardagafræðum, en gáfnafar
þeirra er ekki síður hátt skrifað.
Að vonum sakar ekki kynþokki
þeirra kvenna sem koma við sögu
samkvæmt kokkteilnum: dráps-
fýsn og girnd. Jafnvel ofurlítil
rómantísk ást skyggir ekki á þótt
magnþrungin tilfinningasemi sé
útlæg:
Svo þú hefur þrátt fyrir allt
munað eftir mér, sagði hún ör.
Mike brosti ljúfmannlega. — Sá
sem einu sinni hefur séð þig,
gleymir þér aldrei, mín kæra.“
Þegar búið er að gera lesandann
hæfilega ruglaðan undir lok sög-
unnar kemur hin gullvæga setn-
ing: „Viðskipti eru alltaf við-
skipti." Það eru tveir höfuðpaurar
sem ræðast við, annar úr undir-
heimum glæpanna, hinn réttlætis-
vörður með ekki minna en framtíð
vestrænnar menningar í farangr-
inum, að sjálfsögðu fær hann líka
vel borgað fyrir að leggja hugsjón-
inni lið.
Að búa til spennu, sæmilega
dægrastyttingu fyrir reyfarales-
endur, tekst Alistair MacLean
eins og oft áður. Svik að leiðarlok-
um á sér ekki annað markmið en
vera góð söluvara — og því er náð.
Ritsafn Jóhanns Sigurjónssonar
Jóhann Sigurjónsson:
RITSAFN
Atli Rafn Kristinsson
sá um útgáfuna.
Mál og menning 1980.
Hið nýja Ritsafn Jóhanns Sig-
urjónssonar er ekki verulega
breytt frá fyrri útgáfu 1940—42.
Meira að segja formáli Gunnars
Gunnarssonar: Einn sit ég yfir
drykkju, er enn á sínum stað. Um
nokkrar breytingar er þó að ræða,
ljóð prentuð í fyrsta sinn, bréf birt
sem ekki hafa áður komið fyrir
almenningssjónir. Ekkert af þeim
hnikar þó viðurkenndu mati.
Um útgáfuna sér Atli Rafn
Kristinsson. Eins og hann víkur
að er hér ekki um fræðilega útgáfu
að ræða. Engu að síður er formáli
hans ítarlegur þótt mál séu ekki
rædd til hlítar.
Einkum fjallar Atli Rafn um
ljóð Jóhanns og orðar fróma ósk
svo að „vonandi er það ekki að
þarflausu því svo virðist sem æ
fleiri hallist að því að hlutur hans
sé stærri á þeim vettvangi en til
skamms tíma hefur verið álitið".
Ég man að vísu ekki eftir öðru
en hlutur Jóhanns Sigurjónssonar
hafi löngum verið talin stór í
ljóðlist og má í því sambandi
minna á Sorg, Heimþrá, Ódysseif-
ur hinn nýi og Fyrir utan glugga
vinar míns.
Mest rúm fær Sorg hjá Atla
Rafni, enda byggir hann skrif sín
á handritum sem voru í eigu
Sigurðar Nordals og engum öðrum
tiltæk. Þótt athugun Atla Rafns
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
sér forvitnileg breytir hún varla í
höfuðatriðum mati manna á Sorg,
en óhætt er að segja að sú skoðun
hans sé sennileg að frumhugsun
ljóðsins sé af persónulegum toga,
þ.e.a.s. lýsing á geðveiki manns
sem Jóhann hefur þekkt eða búið
til sem yrkisefni ljóðsins.
Tengsl Jóhanns við önnur skáld
minhist Atli Rafn oftar en einu
sinni á. Hann getur þess að þegar
Jóhann kom til Danmerkur um
aldamótin hafði symbólisminn
náð að festa þar rætur, einkum í
verkum Johannesar Jörgensens,
Viggo Stuckenbergs og Sophus
Claussens. Tímarit þeirra Taarnet
var áhrifaríkt. Önnur skáld sem
Atli Rafn telur að Jóhann hafi
kynnt sér eru J.P. Jacobsen og
Holger Drachmann, en í ljóðum
hins síðarnefnda er hafið eitt
aðalviðfangsefnið eins og hjá Jó-
hanni.
Atli Rafn Kristinsson ræðir
nokkuð um auðsæ áhrif Friedrich
Nietzsches á Jóhann Sigurjónsson,
einkum leikritagerð hans, og
bendir í því sambandi á að Also
sprach Zarathustra kom út í
danskri þýðingu 1911. En annað
skáld Friedrich Hebbel virðist
eftir ýmsu að dæma hafa haft
meira gildi fyrir Jóhann. Raunar
er skyldleiki þessara tveggja höf-
unda varla nein tilviljun, enda
hefur Ingeborg, kona Jóhanns,
gert lýðum ljóst að hann kannað-
ist vel við hinn þýska skáldbróður
sinn. Hebbel var nítjándu aldar
höfundur og lýsir oft stórbrotnum
persónum í leikritum sínum eins
og Jóhann. I Maríu Magdalenu
(1846) má finna hliðstæður ýmissa
persóna í Galdra-Lofti, „jafnvel
beinar efnislíkingar" segir Atli
Rafn.
Niðurstaðan verður þó sú að
Jóhann Sigurjónsson hafi ekki
viljandi stælt skáld eins og til að
mynda Hebbel, heldur sé skýr-
ingarinnar á því sem þeir eiga
sameiginlegt að leita í almennum
bókmenntastraumum.
Formáli Atla Rafns bætir ekki
miklu við myndina af Jóhanni
Sigurjónssyni. Fyrst og fremst er
það fróðleikurinn um Sorg sem
gildi hefur.
Vitnað er oft í Helge Toldberg
sem samið hefur bók um Jóhann
Sigurjónsson og hefur hún komið
út í íslenskri þýðingu. Engu að
síður er það danska útgáfan sem
Atli Rafn lætur prenta upp úr og
er það skrýtið að geta ekki stuðst
við þýðingu Gísla Ásmundssonar,
en Gísli hefur þýtt margt eftir
Jóhann með góðum árangri.
Rit Jóhanns Sigurjónssonar
komu fyrst út í tveimur bindum,
nýja Ritsafnið er þrjú bindi.
Frágangur þess er hinn vandað-
asti.
Opið til kl. 22
í kvöld
fimmtudag, föstudag
til kl. 22.
Opið laugardag
frá kl. 9—12.
Mikið úrval af vor og sumarfatnaði
HAGKAUP
Skeifunni 15
Verð eftir
lækkun:
HF. ÖLGERÐIN EGILL SKALLAGR ÍMSSON