Morgunblaðið - 14.05.1981, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 1981
33
iönaöurinn var þjóönýttur, járn-
brautirnar voru samræmdar, 40
stunda vinnuvika innleidd,
verkamenn fengu sumarleyfi á
fullum launum. Vandinn var sá
að fá varö fé til aö standa undir
breytingunum. Lausnin var sú aö
stjórnin tók lán og gengi frank-
ans gagnvart gulli var lækkaö 1.
okt. 1936 andstætt gefnum lof-
oröum. Framleiösla dróst sam-
an, m.a. vegna 40 stunda vinnu-
vikunnar, atvinnuleysi var mikiö
sem fyrr og fjárhagskreppan var
alvarleg, eins alvarleg og áöur.
í marz 1937 komst Blum aö
þeirri niöurstööu aö eina ráðiö til
aö endurvekja tiltrúna á stjórn-
ina væri sú að lýsa yfir „hléi“ á
umbótum Alþýðufylkingarinnar.
Við þetta hörðnuöu aðeins árásir
andstæöinganna, sem voru
staðráönir í aö flæma stjórnina
frá völdum, hvaö sem þaö
kostaði. Jafnframt fengu komm-
únistar og herskáir sósíalistar
ástæöu til aö ráöast á stjórnina.
Til götubardaga kom milli öfga-
manna til vinstri og hægri. Verk-
föll brutust stööugt út og miö-
stéttarfólk ókyrrðist.
Sigrar og mistök
Kommúnistar drógu Blum til
vinstri, Daladier og róttækir
héldu honum til hægri og Blum
tvísteig í miöjunni. Því meir sem
hann lét undan vinstrisinnum,
því meir varö hann á valdi
hægrimanna, og vinstrisinnar
brugöust honum. Þótt Alþýðu-
fylkingarstjórnin kæmi ýmsu til
leiöar voru mistök hennar einnig
mikil. Hún varö aö svara þeirri
spurningu vinstri-andstæðinga
hvort vinstristjórn gæti fram-
kvæmt umbætur á kapítalisma
án þess aö afnema hann og
hvort vinstristjórn gæti stjórnaö
meö árangri innan kerfis kapítal-
isma.
Erfiöleikar frankans mögnuð-
ust og almenningsálitiö fór aö
snúast gegn stjórninni. Vígoröiö
„Hitler betri en Blum“ varö
fleygt. Blum greip til þess ráös
aö koma á gjaldeyriseftirliti, en
þaö var fellt í öldungadeildinni.
Blum sagöi af sér og veikar
stjórnir Róttæka flokksins tóku
viö. Efnahagsástandiö versnaöi
stöðugt og róttækra úrræöa var
þörf, en síðustu ríkisstjórnir
Þriðja lýöveldisins höföu lítinn
tíma til aö reyna aö koma
umbótum til leiöar, því aö allt
snerist um uggvænlegt ástand á
vettvangi utanríkismála og yfir-
vofandi styrjöld.
Einn mesti bletturinn á Blum-
stjórninni var hugleysi, sem hún
var sökuö um í Spánar-stríöinu,
því aö stefna hennar var sú aö
forðast íhlutun, þ.e. hjálpa ekki
skoðanabræðrum sínum, lýö-
veldissinnum eða óvinum þeirra.
Mesta ógnunin var auövitaö
Þýzkaland Hitlers. Frakkar
þurftu flugvélar og skotfæri, en
m.a. vegna stuttrar vinnuviku,
verkfalla og erfiöleika á fram-
leiöslu í stórum stíl var ekki ein
einasta flugvél framleidd síöustu
sex vikur stjórnartíöar Blums.
Óstööugleiki stjórnmála-
ástandsins á dögum Þriöja lýö-
veldisins átti rætur að rekja til
þess aö efnahagslífið var frum-
stætt og stéttadeilur voru harö-
ar. Þriöja lýðveldið komst hvað
eftir annað í hættu og hrun þess
blasti viö oftar en einu sinni.
Upplausnarástand ríkti, sárin
eftir fyrra stríð voru ekki gróin,
baráttuhugur þjóöarinnar var
deigur. Endanlegt hrun Þriöja
lýöveldisins stafaöi af ósigri í
styrjöld og erlendu hernámi.
raunhæf svör við þessum spurning-
um. En þegar þetta er fundið og
liggur fyrir, er vitað raunverulega
um kostnað hverrar einingar. Og
þá er auðvitað áfram spurt:
Hverjar gætu hugsanlegar
endurheimtur orðið af hverri teg-
und, sem hér hefur verið tilgreind
undir 2., 3. og 4. spurningu — og er
þá vitanlega miðað við meðaltal.
Og hvaða verðmætum er þá skilað
frá úthafinu til þess að geta staðið
undir hafbeitarkostnaðinum, seiða-
verðinu að viðbættum byggingar-,
vatns-, rafmagns-, launakostnaði
o.f!.?
Hvernig sem um er spurt í
þessum veigamiklu efnum, fæst
bókstaflega ekkert haldbært svar
hjá fiskiræktaryfirvöldum, sem
ættu þó að hafa þessar og þvílíkar
upplýsingar á takteinum. En sann-
leikurinn er sá, að rennt er blint í
sjóinn um þessi veigamiklu atriði
og menn ginnast af órökstuddum
fagurgala og hafbeitarórum um
hafbeit á laxaseiðum og gróðasjón-
armiðum í því sambandi.
Það er kannske dálítið athyglis-
vert í þessu sambandi, að ef maður
spyr nú um seiðaverð til útsetn-
ingar í árnar, er svarið víðast hvar
þetta: „Það er 50% hærra en í fyrra
— verðbólgan." Og sama er að
segja um verð veiðileyfanna í
ánum: „Það er 50%, eða jafnvel
100% hærra en í fyrra — verðbólg-
an.“ Gróðasjónarmiðin af laxa-
ræktarmálunum smita víða frá sér
og þetta er ákaflega leiðinleg og
hættuleg þróun. En meira um þessi
mál síðar — sem kryfja þarf til
mergjar.
Að lokum þetta:
Hinar geigvænlegu og sívaxandi
úthafsveiðar á Atlantshafslaxinum
ættu að hafa „opnað augu“ manna
fyrir því, hvað hafbeitarstarfsemin
er ákaflega vafasöm. Og þegar þar
við bætist, að reynslan hér á landi
á undanförnum árum bendir til
þess að meðalendurheimta á laxa-
seiðum af sjógönguseiðastærð sé í
allra hæsta lagi 3—5%, verður
málið enn alvarlegra og viðsjár-
verðara.
Það er gustukaverk að loka
„hafheitarórana" niður i skúffu, á
sama hátt og farið hefur fyrir
fjölmörgum ka-rumálum út af
hrotum á laxveiðilöggjöfinni —
eins og nú er háttað fiskiræktar-
og fiskeldismálunum i landi voru.
Islandi.
Bergmann: Er ekki mál að
ósköpunum
Undanfarna daga hefur mátt
heyra lesnar í útvarpi auglýsingar
um fundahöld hér og þar um
bíibelti, umferðarmál o.fl. „í sam-
ráði við landlæknisembættið".
Fyrst þegar ég heyrði slíka aug-
lýsingu síðdegis á fimmtudaginn,
hrökk ég við, þetta hlýtur að vera
einhver misskilningur.
En þegar ég heyrði sömu aug-
lýsinguna aftur skömmu síðar,
runnu á mig tvær grímur, getur
þetta verið?
Daginn eftir fékk ég útskrift á
auglýsingunni. En þar segir: „I
samráði við landlæknisembættið
heldur klúbburinn „Öruggur akst-
ur“ umferðarmálafundi sem hér
segir." Stund og staðir nefndir,
Samvinnutryggingar með verð-
launaafhendingu, bílbeltakvik-
mynd, heilsugæslulæknar viðkom-
andi staða og fyrrverandi formað-
ur Landssambands klúbbanna
munu tala á fundunum, kaffiveit-
ingar. Til að fyrirbyggja þann
möguleika að nafn landlæknis-
embættisins hefi verið notað án
vitundar og vilja forráðamanna
embættisins hringdi ég þangað.
Nei, þessir fundir voru haldnir í
samráði við embættið og með
veittri fyrirgreiðslu þaðan. Niður-
staðan varð því þessi:
„Öruggur akstur" (áskorandi
um bílbeltalög) undirritar auglýs-
ingarnar.
Samvinnutryggingar borga
a.m.k. auglýsingarnar.
Landlæknisembættið (annar
áskorandi um bílbeltalög) veitir
fyrirgreiðslu og leggur nafn og
blessun yfir allt saman. Síðan
streyma eflaust áskoranir frá
fundinum til löggjafans um lög-
leiðingu hílbeltanotkunar. Á laug-
ardag var raunar einhver búinn að
taka í taumana, því þá var fellt
niður í auglýsingunni „í samráði
við landlæknisembættið", en eftir
sem áður sat fyrirgreiðsla og
samráð embættisins eftir í auglýs-
ingunni, þó að ekki ætti að hrópa
um það. Mér varð ósjálfrátt á að
spyrja:
Hvað er eiginlega á seyði? Er
bílbeltafrumvarpið alveg að ræna
embættismennina vitglórunni?
Erum við að tapa öllum áttum í
því, hvað ganga megi langt í nafni
opinbers embættis svo viðeigandi
og sæmandi þyki? Eða er búið að
gera landlæknisembættið endan-
lega að áróðursráðuneyti fyrir
bílbeltafrumvarpi ríkisstjórnar-
innar og öðrum vafasömum frum-
vörpum í framtíðinni. Af hverju
hefur landlæknisembættið ekki
sýnt svipaða fylgni við annað
frumvarp á þingi, „Um hollustu-
hætti og hollustuvernd“ sem skað-
ar örugglega engan hvað þá drep-
ur? Maður gæti haldið af bægsla-
gangi landlæknisembættisins, að
það ætti fyrst og fremst skyldum
að gegna við fylgjendur laga um
bílbeltanotkun en ekki við lands-
menn alla eins og nafn þess gefur
tilefni til að ætla. Hinn skefja-
lausi einhliða áróður embættisins
fyrir lögleiðingu beltanna, þar
sem örlar varla á vafa um ágæti
þeirra sem öryggistækis, þrátt
fyrir það að flestum er ljóst hvers
konar slysa- og dauðagildrur þau
geta verið, hefur ekki beinlínis
aukið virðingu og tiltrú almenn-
ings á landlæknisembættinu.
„Fræðslufundur" haldinn á veg-
um embættisins í Norræna húsinu
í fyrrahaust átti t.d. ekkert skylt
linni?
við hugtakið fræðsla. Fluttur
hafði verið inn á vegum landlækn-
isembættisins atvinnumaður „sér-
fræðingur“ í bílbeltaáróðri.
Sænskur atvinnumaður „sér-
fræðingur", í bílbeltaáróðri. Þessi
„sérfræðingur" þrumaði yfir fund-
armönnum með myndasýningu,
fram eftir kvöldi. Hugsun þessa
„sérfræðings" var svo dauðhreins-
uð og málefnið svo heiðskírt, að
þar örlaði ekki á einu einasta
umferðarslysaafbrigði í allri hans
tölu, þar sem beltin gætu verið
vafasöm hvað þá hættuleg. Leigu-
bílstjóri með áratuga reynslu í
akstri, leyfði sér að efast um að
ágæti bílbelta væri jafnmikið og
af hefði verið látið og nefndi
aragrúa staðreyndadæma um hið
gagnstæða.
Það hafði svipuð áhrif og að
skvetta vatni á gæs. Svona inn-
flutningur og áróðursuppfræðsla
er hér móðgun við fólk a.m.k.
ennþá, móðgun við það sem skatt-
greiðendur og sem ennþá hugs-
andi og ályktunarbærir einstakl-
ingar.
Slíkur áróður á ekkert skylt við
gagnrýna hugsun hvað þá vísinda-
lega, sem maður skyldi ætla að
væri í hávegum höfð hjá land-
læknisembættinu, sem hefur það
hlutverk að auka heilbrigði og
vernda heilsu og líf landsmanna
með markvissum og vísindalegum
aðferðum án þess að stofna nokkr-
um í hættu. Er ekki nóg að gert af
hálfu landlæknisembættisins til
að lögleiða notkun bílbelta eða
„skottulækningar"? Er ekki mál
að þessum ósköpum linni?
Reykjavík, 9. maí 1981.
Ingi Bergmann.
Útboð
Tilboö óskast í upp-
steypu og frágang utan-
húss í kvikmynda- og veit-
ingahús aö Álfabakka 8
(Mjódd), Reykjavík.
Tilboösgögn veröa afhent
á teiknistofunni ARKO,
Laugavegi 41, mánudaginn
18. maí.
Tilboö opnuö á sama
staö föstudaginn 29. maf
kl. 14.