Morgunblaðið - 21.06.1981, Page 36

36 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 1981
Sir Berkeley E.F. Gatfe á heimili icestKjafa síns, Hilmars Foss. Sir Berkeley kom hinKafl vorið 1939 til
að Krennslast fyrir um afstöðu IslendinKa til stórveidanna. Sir Berkeley var í bresku
utanríkisþjónustunni um áratuga skeið. Hann starfaði i breska sendiráðinu i Kina á striðsárunum,
var í sendinefndum Breta á stofnráðstefnum Sameinuðu þjóðanna og varð síðar sendiherra í Thailandi
ok Perú.
Berkely Gage
snýr af tur
Kannaði afstöðu íslendinga til stórveldanna 1939
Mynd þessi birtist i bókinni ófriður í aðsÍKÍ ok sýnir hún herskipið
„Vindictive“ á ytri höfninni í Reykjavik, en með þessu skipi kom
Sir Berkeley GaRe vorið 1939.
Nú eru liðin fjörutíu og
tvö ár frá því að ég
kannaði afstöðu ís-
lendinga til Breta og Þjóð-
verja og reyndi að sporna
gegn áhrifum þýskra nasista
á Islandi, sagði Sir Berkeley
E.F. Gage í samtali við Mbl.
Sir Berkeley var lengi í
bresku utanrikisþjónustunni
og kom hingað á herskipinu
„Vindictive" í maí 1939. Fjór-
um mánuðum síðar braust
stríðið út, en frá ferð Sir
Berkeleys til íslands segir í
bók Þórs Whiteheads, Ofriður
í aðsigi, sem Almenna bóka-
félagið gaf út um síðustu jól.
— Ég var ekki í nokkrum
vafa um það eftir að hafa
rætt við ráðamenn hér, að
íslendingar voru eindregið á
okkar bandi í deilunum við
Hitler, þótt landið væri hlut-
laust og tæki því ekki opin-
berlega afstöðu. Ég ræddi
þessi mál einkum við Her-
mann Jónasson forsætisráð-
herra og Jónas Jónsson frá
Hriflu (formann utanríkis-
nefndar Alþingis), og það fór
hið besta á með okkur. Það
leyndi sér ekki, að báðir
höfðu þeir til að bera mikla
foringjahæfileika, enda hafa
þeir orðið mér eftirminni-
legir, þótt síðan hafi ég átt
skipti við ótal stjórnmála-
menn af mörgum þjóðernum.
Þeir gerðu sér báðir grein
fyrir hættunni, sem stafaði af
Hitlers-Þýskalandi og þeir
skildu, að Bretar og Islend-
ingar áttu sameiginlegra
hagsmuna að gæta í þessu
efni. Ég minnist þess, að
Hermann sagði við mig: „Við
munum reyna að gera allt
sem við megum til að komast
hjá hernámi, en takist það
ekki, kjósum við fremur
breskan her en þýskan."
Þetta voru hættutímar og ég
varð þess var að menn voru
áhyggjufullir, enda var landið
varnarlaust með öllu og þýsk-
ir nasistar til alls vísir.
— Hvað um það, ég og
skipsmenn á „Vindictive" átt-
um hér ljómandi skemmti-
lega daga og margt var sér til
gamans gert milli þess sem
menn ræddu ástand og horf-
ur. Þá var annar bragur á
vínmenningu Islendinga og ég
gerðist nákunnugur „Svarta
dauða" og fleiri góðum
drykkjum, áður en heim var
siglt. Ég hitti hér fjölda
manns að máli og tók eftir
því, að mjög liðkaðist um
málbein þeirra eftir því sem
þeir supu meira af sterkum
drykk. Nú virðast mér íslend-
ingar ekki þurfa á slíku að
halda, þeir eru opnari og eiga
betra með að segja hug sinn.
Skýringin á þessu er senni-
lega sú, að almenningur hefur
komist í miklu nánari snert-
ingu við útlönd en áður var.
En þótt íslendingar hafi verið
dálítið þurrir á manninn við
fyrstu kynni, hef ég alltaf
talið þá með hjartahlýrri
þjóðum, sem ég hef kynnst.
— Eftir vikudvöl í Reykja-
vík vorið 1939 sigldum við
aftur heim til Bretlands, en á
leiðinni hrepptum við aftaka-
veður, það versta sem ég hef
komist í á sjó. Ég átti fótum
mínum fjör að launa, þegar
píanó í reyksal tókst á loft,
stefndi beint á mig. Viðbrögð
mín voru þó ekki upp á það
besta eftir móttökurnar í
Reykjavík.
— Það tók mig viku að
jafna mig eftir að heim kom.
Ég skrifaði langa skýrslu um
ferðaiagið, en hana geta ís-
lendingar nú lesið í bók Þórs
Whiteheads. Ég lagði m.a. til
að við hjálpuðum íslending-
um með ýmsum hætti, eink-
um efnahagslega, til að koma
í veg fyrir að Þjóðverjar
næðu hér ítökum. Þeir höfðu
reynt að ná hér hernaðar-
aðstöðu stuttu áður en ég
kom hingað til lands með því
að beita fyrir sig flugfélaginu
Lufthansa, en sem betur fór,
ykkar vegna og okkar, hafn-
aði ríkisstjórn íslands beiðni
Þjóðverja.
Það fór svo að ráðuneytun-
um í London gekk erfiðlega
að framkvæma tillögur mín-
ar. Þar stóð margt í vegi sem
of langt væri að rekja hér.
Síðan skall stríðið á og þá
greiddist fljótt úr efnahags-
vandræðum ykkar. Sitthvað
komst þó í framkvæmd af því,
sem ég lagði til eftir heim-
komuna. Til dæmis bauð Brit-
ish Council fram námsstyrki
til íslendinga og upp frá því
sóttu þeir margir til náms í
Bretlandi. Eitthvert ráð hefði
líka fundist til að létta undir
með Islendingum efnahags-
lega, hefði stríðið ekki byrjað
haustið 1939. Við gerðum
okkur ljóst, að við hefðum
vanrækt samskiptin við ís-
lendinga og vildum bæta úr
því.
— I fyrrahaust fékk ég
bréf frá Þór Whitehead sagn-
fræðingi, þar sem hann sagði
mér frá því að hann ætlaði að
birta skýrslu mína í bók
sinni, sem þá var væntanleg.
Þetta kveikti aftur í mér
áhuga á landinu og þjóðinni,
sem ég hafði aldrei gleymt.
Síðan gerðist það, að gamall
vinur minn, Hilmar Foss,
hvatti mig til að endurnýja
kynnin af Islendingum, og
hann og kona hans, Guðrún,
buðu mér hingað til lands. Ég
þáði þeirra góða boð og hef
sem fyrr átt hér ógleyman-
legar stundir. Flestir þeirra
manna, sem ég kynntist 1939,
eru nú látnir, en þrír eru á lífi
og ég hef hitt þá alla: Agnar
Kofoed-Hansen, Berg Gísla-
son og Eystein Jónsson. Ey-
steinn var viðskiptaráðherra,
þegar ég kom hingað fyrir
stríð, þá ungur maður. Hann
átti þá fyrir höndum langan
og merkilegan feril í stjórn-
málunum eins og ég komst nú
að raun um. Það hefur verið
mér mikil ánægja að hitta
þessa menn aftur, svo og börn
og ættingja látinna vina og
kunningja. Sérstaklega vil ég
þakka Steingrími Hermanns-
syni og konu hans, Eddu,
fyrir þeirra hlýju móttökur.
Ég mat föður hans, Hermann
Jónasson, ákaflega mikils og
það gleður mig, að Steingrím-
ur skuli hafa gerst arftaki
hans í stjórnmálunum, sagði
Sir Berkeley að lokum.
Leiðsögumenn f á
af hent skírteini
F erðamálaráðs
ÞANN 1. júní fór fram í fyrsta skipti afhendinK skírteina
Ferðamálaráðs til leiðsöKumanna ferðafólks samkvæmt reKluKerð
samKönKuráðuneytisins.
Þar sem ekkert leiðsöKunámskeið var haldið á veKum Ferðamála-
ráðs sl. vetur. eru allir þeir. sem hljóta skírteinin nú. félaKsmenn í
FélaKÍ leiðsöKumanna. sem uppfylla ofanKreind skilyrði. Eru það 40
leiðsöKumenn. sem starfað hafa við leiðsoKU erlendra ferðamanna
mörK undanfarin ár, en hljóta nú í fyrsta skipti lögKÍIdinKU, þ.e.
viðurkenninKU opinberra aðila samkvæmt reKluKcrð.
Félag leiðsögumanna var stofn-
að í júní 1972 og var Bjarni
Bjarnason lektor fyrsti formaður
þess. Félagsmenn eru nú um 230
og af þeim eru um 150 starfandi á
ferðamannatímabilinu þ.e. á
sumrin.
Félagið er hagsmunasamtök
leiðsögumanna, en hefur jafn-
framt staðið fyrir öflugu fræðslu-
starfi fyrir félagsmenn, sérhæf-
ingar- og endurhæfingarnám-
skeiðum og fræðsluferðum. Einnig
hefur félagið haldið árlega ráð-
stefnu og boðið þangað til við-
ræðna öðrum aðilum ferðaþjónst-
unnar til að auka skilning milli
þeirra, er starfa að ýmsum grein-
um ferðaþjónustunnar.
FL er stéttarfélag, sem semur
við vinnuveitendur um kjör leið-
sögumanna og á sem slíkt aðild að
Alþýðusambandi Islands. Auk
þess tekur FL þátt í norrænu
samstarfi leiðsögumanna sem
Einn úr hópi leiðsöKumannanna 40, Matthías Frimannsson, tekur við skirteini sinu úr höndum Lúdvigs
Hjálmtýssonar ferðamálastjóra.
virkur aðili að samtökum þeirra
— IGC — International Guides
Club.
Félag leiðsögumanna hefur
skrifstofu á Skólavörðustíg 2, þar
sem það hefur rekið ráðningar-
miðstöð undanfarin sumur, en það
mun nú í sumar reka hana sam-
kvæmt nýju reglugerðinni í sam-
vinnu við fleiri ferðamálaaðila.
Núverandi formaður FL er Júlía
Sveinbjarnardóttir.