Morgunblaðið - 27.10.1981, Síða 10

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1981
Philip og Niels-Henning í vænni sveiflu í Háskólabíói. (l jA!,m <;“ðj6n)
ANDINN Á LOFTI
10
Tónlist
Sveinbjörn I. Baldvinsson
Niels-Henning 0rsted Pedersen
og l’hilip ('atherine í Háskólabíói
21. okt. og í Súlnasal 22. okt.
Það ríkti mikil eftirvænting í
sal Háskólabíós sl. miðvikudag
þegar fyrstu dúó-hljómleikar
bassasnillingsins Niels-Henn-
ings og hins „unga Django",
Philip Catherine, voru í þann
veginn að hefjast. Allir voru
spenntir, bæði af tilhlökkun og
einnig af óvissu um það hvernig
þetta færi nú allt saman. NH0P
og Catherine aleinir í fyrsta sinn
á hljómleikum. Á æfingunni fyrr
um daginn var líka ekki laust við
að greina mætti ákveðinn tauga-
titring hjá þessum víttfrömuðu
tvímenningum. Catherine rótaði
í snúrum og apparötum og
NH0P fiktaði órólegur við
hljóðfærið, en þegar allt fór af
stað, eftir að félagarnir gengu
inn á sviðið við dynjandi lófatak
allra þeirra sem með nokkru
móti gátu komist fyrir í bíóinu,
var ísinn brotinn og menn gátu
hailað sér aftur í sætunum og
hlustað.
Hljómleikarnir hófust á
tveimur tónsmíðum eftir Cath-
erine, September Start og Every
Day. Hið fyrra byrjaði rólega og
draumkennt með hljómgítarleik
höfundarins og þýðum laglínu-
tónum úr músíkalskasta bassa
jazzheims og brátt hljómaði blús
um salinn. Every Day er dæmi
um hinn riþmíska meginlands-
jazz, sem þar væri hugsanlega
kenndur við fönk-tónlist, en
vesturheimskir menn myndu
sennilega kalla hvítan blús.
Það var ljóst frá upphafi,
þetta miðvikudagskvöld í Há-
skólabíói að Niels-Henning bjó
að því að hafa leikið hér fjórum
sinnum áður við frábærar undir-
tektir, en Catherine einungis
komið hingað einu sinni áður og
þá sem u.þ.b. óbreyttur liðsmað-
ur í tríói NH0P. Frændi okkar
lék af vanalegu öryggi og þeirri
yfirskilvitlegu fimi sem getur
jafnvel orðið hversdagsleg í
meðförum hans, svo fyrirhafn-
arlaust sem hann beitir henni.
En við þetta tækifæri var ekkert
hversdagslegt við leik NH0P.
Það er ekkert hversdagslegt við
raunverulega virtúósa.
Það er einkenni á íslendingum
að þegar þeim er mikið brugðið,
þar sem þeir eru í fjölmenni, þá
tjá þeir sig jafnan með kjána-
legu en einlægu flissi. Þetta
kvöld sat hluti íslensku þjóðar-
innar í Háskólabíói og flissaði að
snilld Niels-Henning og þegar
hugmyndaauðgin og tæknin til
að fylgja henni eftir urðu yfir-
gengileg, þá kjökurhlógu áheyr-
endur. Annað var ekki hægt.
Eftir hina belgísku opnun var
haldið norður á bóginn í tón-
rænni landafræði og tvímenn-
ingarnir léku þrjú lög sem
NH0P hafði ýmist samið eða út-
sett, Future Child, Jeg gik mig
ud en sommerdag og My little
Anna. Niels-Henning var í aðal-
hlutverki, en Catherine náði sér
vel á strik í síðasta laginu, enda
vel kunnugur því frá því að þeir
hljóðrituðu það ásamt Ole-Kock
Hansen og Billy Higgins og
þrykktu á plötu NH0P, Jaywalk-
in’ hér um árið.
Næsta lag var eitt þeirra sem
Catherine hefur leikið allt sitt
líf, Nuages, eða Ský, eftir
Django Reinhardt. Eftir listilegt
forspil hóf þessi einfalda en
máttuga laglína andann á loft og
Catherine hélt honum á flugi
drjúga stund, m.a. með glæsi-
legum yfirtónaleik, svo undirrit-
aður hefur ekki heyrt annað
eins. Síðasta lag fyrir hlé var
hinn hraði blús eftir NH0P, The
Puzzle, sem yljaði svonefndum
geggjurum á jazzsviðinu með
voldugri sveiflu.
Síðari hluti hljómleikanna
hófst á hægu lagi Catherine,
Janette, þar sem Niels-Henning
beitti boganum ljúflega, en þessi
rólega byrjun eftir hlé varð til
að draga nokkuð úr þeirri
stemmningu sem skapast hafði í
lok fyrri hlutans.
Autumn Leaves, gamall kunn-
ingi af Trio-l-plötunni, fylgdi í
kjölfarið, en varð hvergi nærri
eins magnað og á skífunni góðu
sem tekin er upp í Montmartre.
Catherine hleypti sér aldrei
neitt verulega af stað og listileg
sóló NH0P kom ekki í stað hins
áhrifamikla einleiks Catherines
á plötunni. Þeir, sem ekki þekktu
hana, gátu hrósað happi. Næsta
lag var hinn frægi tangó eftir
Gade, Jalousie, í útsetningu Ni-
els-Henning og Palle Mikkel-
borg. Fyrir Dani hefur þetta lag
eitthvert mikið þjóðernislegt
gildi, svo víðfrægt sem það er, en
ég hefði fremur kosið að heyra
eitthvað annað af eldri verkefn-
um tvímenninganna, svo sem A
Felicidade eða A Notion eftir
Jobim og Albert Heath.
Tónleikarnir enduðu líkt og
þeir byrjuðu, með tveimur lögum
eftir Catherine, Spiral og Air-
power. Ég man lítið eftir hinu
fyrrnefnda en hið síðara er á
einhverri plötu þeirra félaga og
sömuleiðis á plötu Catherine og
Larry Corryell, Twin House.
Þetta er geysihratt lag sem
framkallaði mikið fliss hjá
áhorfendum.
Félagarnir léku tvö aukalög.
Hið fyrra var rokkað stef eftir
Catherine, sem mun bera nafn
einhverrar götu í Brússel, en síð-
ast léku þeir lagið um litlu lest-
ina úr verki Villa Lobos. Þetta er
létt og skemmtilegt stef af suð-
rænum toga spunnið og einkar
vel til fundið að draga það út úr
hinni þyngslalegu útsetningu
tónskáldsins, þar sem það heyr-
ist varla.
Kvöldið eftir léku þeir NH0P
og Catherine í Súlnasal á Hótel
Sögu. Stemmningin þar var
nokkru afslappaðri en í bíóinu og
báðir listamennirnir náðu að
hefja sig til flugs hvað eftir ann-
að, einkum átti Catherine
sterkari leik hér en kvöldið áður,
til dæmis í Autumn Leaves. Fé-
lagarnir léku þrjú aukalög og
þar á meðal hina fallegu ballöðu
þeirra Brandt og Haymes, That’s
All, sem Niels lék einn eins og á
Jaywalkin’-plötunni, við mikinn
fögnuð.
Niels-Henning 0rsted Peder-
sen er snjallasti kontrabassa-
leikari í sögu jazzins. Þar fyrir
utan er hann einkar mikill og
alhliða tónlistarmaður og á þess-
um tónleikum sýndi hann að
hann er bæði virtúós á kontra-
bassá sem er fágætt og lýrískur
tónvefari, sem er enn fágætara.
Ef einhver hefur haldið að
NH0P væri bara duglegur hand-
verksmaður ætti sá hinn sami að
hlýða á hann í því samhengi þar
sem hann ræður ferðinni, en er
ekki að slá taktinn fyrir Oscar
Peterson, Joe Pass eða aðra í
virtúósaklúbbnum.
Philip Catherine er að mínu
viti eitt það besta sem hefur
komið fyrir jazzgítarinn síðan
Django var og hét. Hjá honum
sameinast þegar best lætur,
ástríðufull spenna og ljóðræn
einlægni, sem er víðs fjarri í
nótnaskothríðinni vestan hafs.
En ég endurtek: þegar best læt-
ur. Hann hefur oft gert betur en
á þessum tvennum hljómleikum,
þótt margt væri þar fallegt.
Ég ræddi við mann nokkurn
eftir síðari hljómleikana, sem
sagði að gítaristinn hefði verið
þreyttur og gæti spilað tíu sinn-
um betur, kvaðst sá mjög
óánægður með framlag hans
þetta kvöld, sem öðrum þótti þó
glæsilegt.
— Þessi maður var Philip
Catherine.
Jazzvakning á heiður og þökk
skilið fyrir að standa að þessum
hljómleikum með miklum sóma
og hljóðstjórn Magnúsar Kjart-
anssonar var til fyrirmyndar.
Nú er bara að bíða eftir plöt-
unni.
Góðir gestir frá Kfna
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Þjóðleikhúsið:
PEKING-ÓPERAN
KRÁ WIIHAN.
Gestaleikur.
Peking-óperan sem nú ferðast
um Evrópu byggir á gömlum
grunni, en hefur endurnýjað hefð
óperunnar, gætt hana nýju lífi.
Það sem kallað er Peking-ópera
er ekki ópera samkvæmt skilningi
Vesturlandamanna, heldur sam-
bland margra þátta leiklistar:
látbragð, tal, tónlist, söngur, fim-
leikar, vopnfimi. Þótt efnisþráður-
inn sé einfaldur hefur hann í sér
ýmsar merkingar og lífsvisku
ævintýranna góðu sem alls staðar
eru jafn lifandi.
Persónur Peking-óperunnar eru
fyrst og fremst fulltrúar skap-
gerða, tákn, en ekki ákveðnir ein-
staklingar. Þess vegna beinist
leiklist Peking-óperuflokksins í þá
átt að skapa heildarmynd þar sem
allir eru jafn mikilvægir. Enginn
slakar á. Minnsta hlutverkið er
ekki minna en hið stærsta. Þetta
kemur samt ekki í veg fyrir að
stjörnur verði til eins og til dæmis
Wang Wanhua, Guo Yukun og Liu
Hengbin.
Dagskrá Peking-óperunnar sam-
anstendur af mörgum stuttum
atriðum. Frumsýningarkvöldið var
hið margrómaða atriði Api gerir
usla í himnaríki ekki sýnt, en aftur
á móti Orustan á Yengtangfjalli. I
því er viðfangsefnið bændaupp-
reisn á Suitímabilinu (581—618)
Uppreisnarmaðurinn Meng og fé-
lagar hans eru sigursælir í þessari
orustu. Þeir bera sigur úr býtum í
bardaga sem á sér stað í straum-
vatni fjarri mannbyggð. Ho, for-
ingi Suimanna, hörfar með her
sinn til borgarinnar, en Mengliðar
elta þá, brjótast inn fyrir borg-
armúrana og vinna lokasigur. Ekki
er fjarri því að þessi orusta minni
á aðra og afdrifaríkari fyrir Kína
og Kínverja, þ.e.a.s. byltinguna.
í Orustunni á Yengtangfjalli
verður list Peking-óperunnar
augljóst. Atriðið er ekki síst fim-
leikar svo að áhorfandinn veit
naumast hvort hann er staddur í
leikhúsi eða sirkus. Sjálfir virtust
listamennirnir barnslega glaðir yf-
ir leikni sinni og endurtóku stökk-
in að lokum fyrir fagnandi leik-
húsgesti.
Búningar og litir selja svip sinn
á Peking-óperuna og hafa ákveðn-
ar merkingar. Annars er sviðs-
búnaður fábreyttur.
Ljóðræn atriði eru Haustfljótið
og Hvíti snákurinn eða töfragras-
ið. Kvenlegur yndisþokki nýtur sín
vel í þessum atriðum. Sama er að
segja um Baihua prinsessa gerir
sverðið að gjöf, en þar er sýnt
hvernig ungur maður nær ástum
prinsessu, en ætlun yfirmanns
hans er reyndar að láta hann falla
fyrir sverði prinsessunnar með því
að fylla hann og koma honum fyrir
í rúmi prinsessunnar. í staðinn fær
hann sverðið að gjöf því að hin
vitra prinsessa sér að brögð eru í
tafli.
Gistihúsið við vegamótin er
atriði þar sem vopnfimi er sýnd.
Tveir menn eigast við í myrkri í
herbergi gistihúss. En þar er líka
misskilningur á ferð.
Haustfljótið er dæmigert fyrir
list Peking-óperuðnar eins og hún
er hvað þróuðust. Ung kona á leið
til elskhuga síns leitar aðstoðar
gamals ferjumanns til að komast
yfir fljót. Ferjumaðurinn veit
leyndarmál hennar og stríðir
henni svolítið áður en hann ferjar
hana yfir fljótið. Hér eru það
hreyfingar og látbragð sem skipta
mestu máli.
List Peking-óperunnar er fjar-
læg okkur, en alls ekki erfið til
skilnings. Hafi þessir kínversku
listamenn þökk fyrir komuna.