Morgunblaðið - 27.10.1981, Page 28

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. OKTÓBER 1981
Yerður valdabarátta á Lands-
íundi eða fá málefni og heill
þjóðarinnar að ráða ferðinni
eftir Pál V. Daníelsson
Fólk hefur verið að ræða for-
ystuvandamál Sjálfstæðisflokks-
ins o(í þar hefur mér fundist að
ýmisleKt hafi verið sagt, sem sýni
mikinn misskilninK á stefnu hans
ojí eðli.
Mikil vinna var lögð í að byggja
upp skipulagsreglur Sjálfstæðis-
flókksins og lagði ég meðal ann-
arra þar hönd að. I reglunum eru
ákvæði um starfsvið hinna ýmsu
stjórnunarþrepa í flokknum, bæði
í einstökum byggðarlögum og í
heild. Koma þar fram eins og jafn-
an er í slíkri uppbyggingu viss
pýramídaþrep með mismunandi
miklu áhrifavaldi á gang mála.
Hættan í sambandi við það að
framselja mikið vald til slíkra
stjórnunarþrepa er sú, að þeir,
sem þar sitja, fari að túlka settar
reglur þrengra en ætlað var, þótt
hinsvegar að e.t.v. sé ekki farið út
fvrir orðanna hljóðan.
Ég var í þeirri trú, að flokkur
eins og Sjálfstæðisflokkurinn, sem
byggir á frelsi og framtaki ein-
staklingsins, gæti ekki lent í þeirri
stöðu að túlka reglur sínar þröngt
í innri málum sínum og því væri
öllu óhætt.
Fjöldaflokkur
Stefnumið Sjálfstæðisflokksins
grundvallast á því að hann geti
verið fjöldaflokkur. Þar geti hver
einasti frjálshuga og þjóðhollur
íslendingur fundið rúm fyrir hug-
sjónir sínar og áhugamál. Það
verði að taka tillit til fólksins,
hvort sem það binst flokksböndum
eða ekki. Það verður því að fara
með gát. Og vel getur það hent, að
atkvæðagreiðsla innan hópa sem
mynda hvert þrep í pýramídanum
spegli alls ekki vilja almennings
og þá er sannarlega hætta á ferð-
um. Hafi sjálfstæðismenn ekki
áttað sig á þessu fyrr, þá sýndu
síðustu kosningar þetta rækilega á
Suðurlandi og Norðurlandi og aft-
ur við myndun núverandi ríkis-
stjórnar. Og að vakna upp við það,
að fólkið, grunnurinn undir pýra-
midanum, væri e.t.v. ekki sama
sinnis og fólkið uppi í þrepum
hans er óþægilegt og þá er við því
að búast að menn falli í þá freistni
að fara að kenna hver öðrum um í
stað þess að líta á vandamálin
sjálf og takast á við þau og komast
á réttan veg.
Ad finna sökudólg
Þegar úrskeiðis fer þá er oft ein-
falt að gæla við þá hugsun að ein-
hver hljóti að vera sökudólgur og
hann þurfi að finna, kenna honum
um alla hluti og einfaldlega fórna
honum. Sé siíkt innleitt eins og
þekkist annars staðar frá þá búa
menn stöðugt við þann ótta að
misstíga sig og þá verði þeir ein-
faldlega settir út á kaldan klaka.
Slík harðlína hefur vissan styrk í
för með sér og skapar festu og
ákveðna stjórnun, en kallar jafn-
Útvarpsráð ræddi nýlega á
fundi drög að desemberdagskrá
sjónvarpsins og vakti þá Eiður
Guðnason máls á því, að rétt
væri að sjónvarpa á Þorláks-
messu og daginn fyrir gamlárs-
dag, en þessa daga hafa útsend-
ingar verið felldar niður vegna
útsendinga fimmtudagana að-
fangadag og gamlársdag. Erna
framt á það að flokkur, sem býr
við þannig stjórnkerfi, getur
aldrei orðið fjöldaflokkur fólks
með ólíkar skoðanir eða laðað
fram virka þátttöku í pólitískum
málum. Þetta getur því á engan
hátt samrýmst Sjálfstæðisflokkn-
um.
Flarðlínuraddir
Þó hafa komið fram harðlínu-
raddir. Þeir, sem skrá sig í flokk-
inn, eigi að ráða og innan hvers
pýramídaþreps eigi að ráða afl at-
kvæða og minnihlutinn eigi ein-
faldlega að hlýða, hvað sem sann-
færingu og samvisku líður. Jafn-
vel að vera flokksrækir eða sem
einfaldara er, ef menn vilja ekki
taka það á sig að reka menn úr
flokknum, að búa til reglur, þar
sem þeir eru dottnir úr flokknum
á sjálfvirkan hátt. Taki Sjálfstæð-
isfíokkurinn upp slíka harðlínu-
stefnu þá er hann búinn að vera
sem fjöldaflokkur og verður þá að
taka afleiðingunum af því.
Minnihlutahópar
I þjóðfélagi, þar sem frjáls skoð-
anaskipti eru, skapast mjög mis-
munandi viðhorf fólks til ein-
stakra mála og málaflokka. Getur
þar ráðið búseta, hvaða störf fólk
stundar, hvernig það er í stakk bú-
ið til að komast áfram í lífinu og
margt fleira. Þetta ættu allir að
skilja, ekki síst eftir að tekið var
upp að helga hvert ár ákveðnu
málefni eða ákveðnum hópum í
þjóðfélaginu. Það er mjög óheppi-
legt að fólk skiptist í jafnmarga
stjórnmálaflokka og skoðanahóp-
arnir eru. Vilji stjórnmálaflokkur
verða stór flokkur þá þarf hann að
leiða saman hina ólíku skoðana-
hópa til starfa innan vébanda
sinna. Og þótt sumir þeirra hópar
séu smáir þurfa þeir að geta treyst
því að réttur þeirra sé ekki fyrir
borð borinn. Úrskurður mála með
afli atkvæða á fámennu pýra-
mídaþrepi í stjórnkerfi eins
stjórnmálaflokks getur því verið
varasamt þegar tugir þúsunda
standa að baki flokknum. Ekki er
það síst hættulegt, þegar binda á
minnihlutann á slíku þrepi til að
fylgja sér í andstæðum málum á
öðrum vettvangi. Þ.e. flokksræð-
inu er beitt.
llmburóarlyndid
Hugsjónamaðurinn hlýtur
ávallt að byggja á almennri vel-
ferð fólks og skilja þörfina á
bandalagi hinna ýmsu sjónarmiða
og afla í þjóðfélaginu til þess að
ná settum markmiðum. Ég hefi
haft þá trú að Sjálfstæðisflokkur-
inn væri þetta sameiningartákn.
En til þess verður hann að vera
víðfeðmur og umburðarlyndur.
Hann verður að byggja á þeim
grundvallaratriðum, sem tryggja
sjálfstæði og frelsi einstaklings-
ins, rétt hans til þess að ráða mál-
um í sínu umhverfi og umfram
allt að forðast að taka af honum
Ragnarsdóttir tók undir sjón-
armið Eiðs en í skoðanakönnun
voru 4 útvarpsráðsmenn andvígir
útsendingum á Þorláksmessu, en
Eiður og Erna meðmælt. Hins
vegar voru 4 fylgjandi útsending-
um daginn fyrir gamlársdag, en
tveir á móti. Málið var ekki end-
anlega afgreitt á þessum fundi.
„Markmið Sjálfstæðis-
flokksins hlýtur að vera
það að fá aukinn styrk til
að koma hugsjónum sín-
um í framkvæmd og keppa
því að hreinum meirihluta.
Verkefnin eru því ærin. Ég
skil ekki hvers vegna
menn þurfi að vera ósáttir
þótt þeir séu ekki að öllu
leyti á sömu skoðun, það
er ekki hægt í stórum
flokki.“ -
ráðin til að sjá sér og sínum far-
borða, heldur að treysta einstakl-
ingnum og virða hann. Forystu-
menn eins flokks þurfa að skilja
það, að þeirra hugsun eða handtök
eru ekki þau einu réttu. Það þarf
því mikið umburðarlyndi og víð-
sýni til að stjórna stórum stjórn-
málaflokki, þar er harðlínustefna
til bölvunar. Vil ég vísa til ágætra
greina Péturs Hafstein í Morgun-
blaðinu, þar sem hann m.a. hvetur
mjög til umburðarlyndis.
I'ersónuleg valdaharátta
má ekki ráða
í stjórnmálaflokki eins og
Sjálfstæðisflokknum eiga ekki að
vera vandamál út af ákveðnum
persónum í flokknum. Og mál,
sem upp koma, má ekki leysa með
tilliti til einstakra persóna. Sé það
gert þá hverfa í skuggann hug-
sjóna- og stefnumálin. Forystu-
menn flokksins hafa oft talað um
það, að nauðsynlegt sé að almenn-
ir flokksmenn standi fast saman
og vinni vel. Og oft hafa þeir stað-
ið fast að baki sínum forystu-
mönnum, þegar til átaka hefur
komið, enda þótt forystumennirn-
ir hafi gert annað eða minna en
vænst var. Það er því beiskur bik-
ar að bergja á þurfi átök á milli
forystumanna í flokknum að koma
til kasta Landsfundar.
Hvað á að gera
á Landsfundi?
Það er einfalt mál. Það á að
snúa sér að því að byggja upp
stefnu flokksins og færa hana í
þann búning, að fólk skilji hana og
finni rúm fyrir sjálft sig til starfa
innan hennar víðu marka. Það
þarf einnig að gera sér grein fyrir
því að sumt af því, sem áður hefur
verið lögð áhersla á, hentar e.t.v.
ekki í dag. Verulegar breytingar
getur því þurft að gera svo og að
taka upp ný viðfangsefni í sam-
ræmi vð þróun tímans.
Ileimilið verði númer eitt
Ég held það dyljist fáum að
þróunin undanfarin ár hafi verið
sú, að heimilin séu ekki þeir
hornsteinar og áður var. Astæður
eru e.t.v. margar en ein sú veiga-
mesta er, að bæði hjónin hafa í æ
ríkari mæli orðið að afla þess fjár,
sem heimilið hefur þurft á að
halda. Og því miður er það oft
meira af brýnni fjárhagslegri
nauðsyn heldur en að það sé talið
skynsamlegt.
Ég tel því að það sem Sjálfstæð-
isflokkurinn þurfi fyrst og fremst
að gera í stefnumótun sinni á,
Landsfundi sé að snúa sér að þeim
málum, sem nánast snerta dagleg
störf og lífsafkomu fólksins í land-
inu.
Ný stefna
Þess vegna hefi ég sett fram
hugmyndir um gjörbreytingu í
launa- og lífeyrissjóðamálum,
þannig að fólk gæti strax fengið
fullan og verðtryggðan lífeyri.
Ennfremur að tekin séu upp laun
fyrir heimilisstörf sem metin
verði eftir aldri barna. Með þessu
mundu leysast mál fjölskyldunn-
ar, heimavinnandi foreldra, ör-
yrkja og aldraðra. I þessu sam-
bandi hefi ég bent á möguleikann
til að afnema launatengd gjöld og
nota það fé til að hækka lágu
launin og jafnframt væru af-
numdir beinir skattar án þess að
hækka aðra skatta. Er ekki hægt
að rekja þetta mál sérstaklega
hér.
Þetta mundi valda þeirri grund-
vallarbreytingu, að fólk yrði
sjálfstætt og sjálfbjarga, það réði
sjálft yfir sjálfsaflafé sínu og það
mundi draga stórlega úr margs-
konar forsjá opinberra aðila.
Þjóðfélagsbyggingin yrði miklu
einfaldari og einstaklingurinn
áhrifameiri um málefni sín.
Aukið frelsi
Við viljum aukið frelsi einstakl-
ingsins í þjóðfélaginu og því hljót-
um við að berjast af alefli gegn
viðjum rikisafskipta og sósíal-
kapítalisma. Og frelsi þarf að
ríkja í Sjálfstæðisflokknum. Ætli
hann að halda á loft kyndli frelsis-
ins verður hann að gæta þess að
ekki verði of þröngt innan hans
sjálfs, heldur verði þar hátt til
lofts og vítt til veggja. Þannig var
stefna flokksins mörkuð í upphafi
og hann var það heppinn að eiga
stórbrotna og frjálslynda forystu-
menn, sem skildu þetta og unnu
samkvæmt því.
Verndun lýðræðisins
Stjórnarskráin tryggir almenn-
ingi kosningarétt og að fram fari
kosningar ekki sjaldnar en á fjög-
urra ára fresti. Eru þau ákvæði
lýðræðinu til verndar. Almennur
kosningaréttur veitir stórnvöldum
aðhald og kemur í veg fyrir að þau
misbeiti valdi sínu. En sá mann-
legi breiskleiki er fyrir hendi, að
þeir, sem til valda komast á ein-
hverju sviði, reyni að slá um sig
skjaldborg sér vilhallra manna og
þrengja jafnframt möguleika ann-
arra til að geta ógnað valdi sínu.
Stjórnmálariokkar
Til þess að geta viðhaldið lýð-
ræðisríki verður ekki komist hjá
starfsemi stjórnmálaflokka. Um
þá hafa samt ekki verið sett sér-
stök lög. En meðan þeir vilja við-
halda og vernda lýðræðið í land-
inu hafa þeir stjórnarskrána að
leiðarljósi. Kosningalögin sjá þó
fyrir því að frjálslyndi geti ríkt
innan stjórnmálaflokkanna og
hinn almenni flokksmaður geti
veitt flokksforystunni aðhald.
Þannig er löglegt, þyki fólki á ein-
hvern hátt of þröngt um sig eða
ekki rétt staðið að einstökum mál-
um eða málaflokkum, það geti þá
boðið fram lista í nafni flokks
síns, þannig að fleiri en einn listi
getur verið í kjöri fyrir sama flokk
í sama kjördæmi og atkvæði list-
anna lögð saman í sambandi við
uppbótarsæti. Er mjög mikils
virði fyrir flokksfólk að geta á
þennan hátt fylgt málum sínum
eftir án þess að kljúfa flokk sinn,
enda getur oft verið um að ræða
tímabundin mál, lausn á byggða-
vandamálum o.fl. þótt enginn
Páll V. Daníelsson
grundvallarágreiningur sé. Mundi
slíkt verða til þess að tryggja nán-
ari umræðu um ýmis málefni og
hún leiddi til örari endurnýjunar
bæði hugmyndafræðilega og mál-
efnalega. Auk þess mundu fleiri
listar fjölga möguleikum á per-
sónulegu vali. Einstaklingsfram-
tak á sviði þjóðmálanna mundi
aukast og væri slíkt mikil lyfti-
stöng fyrir frjáislyndan flokk eins
og Sjálfstæðisflokkinn
Að ná meirihluta
Vinstri öflin í landinu hafa náð
óeðlilega miklum áhrifum í
þjóðfélaginu og er lítill vafi á því,
að það hefur átt sinn þátt í því,
hvað þröngt hefur verið um fram-
boð á hægri væng. Úr þessu gæti
Sjálfstæðisflokkurinn bætt en að-
eins með miklum sveigjanleik,
umburðarlyndi og frjálsræði. Að
skjóta málum til hins almenna
kjósanda yrði til eflingar virku
lýðræði í landinu og gæti orðið til
þess að styrkja flokkinn það mikið
að það nægði til meirihluta á Al-
þingi. Hann á því góðan leik ríki
ekki um of eiginhagsmunasjón-
armið manna, sem til forystu
berjast og telji sér betur borgið
þar sem almenningur hefur tak-
markaðan aðgang.
Stórbrotin forysta
Mér er ljóst að slíkt frelsi,
stórhugur og umburðarlyndi getur
ekki liðist innan harðlínuflokks.
En það getur gengið þar sem ríkir
traust á einstaklingnum og virð-
ing fyrir þeim rétti fólks að koma
skoðunum sínum á framfæri og
berjast fyrir þeim.
Hitt er svo ljóst, þegar upp er
staðið eftir kosningar hverju
sinni, að þá þarf stórbrotna og
frjálshuga forystumenn til þess að
samhæfa störf þeirra manna, sem
e.t.v. eru kosnir af fleiri listum
innan flokksins. En treysti menn
sér ekki til þess, þá geta þeir varla
treyst sér til að stjórna
samsteypustjórnum fleiri ólíkra
flokka.
Ad fá góðan Landsfund
Vilji fólk fá góðan Landsfund,
þá eru það málefnin, sem eiga að
vera til umræðu, og eins og áður
er sagt að snúa sér fyrst og fremst
að þeim málum, sem snerta dag-
lega afkomu og öryggi heimilanna.
Stjórnmálaályktun Landsfundar
þarf að byggjast upp af málefna-
legum og jákvæðum viðhorfum, í
henni þarf engan að skamma.
Markmið Sjálfstæðisflokksins
hlýtur að vera það að fá aukinn
styrk til að koma hugsjónum sín-
um í framkvæmd og keppa að
hreinum meirihluta. Verkefnin
eru því ærin. Ég skil ekki hvers-
vegna menn þurfi að vera ósáttir
þótt þeir séu ekki að öllu leyti á
sömu skoðun, það er ekki hægt í
stórum flokki.
Ég hefði þvf kosið það, að menn
geti tekist í hendur, fylkt frjáls-
lyndri breiðfylkingu á hægri væng
stjórnmálanna og unnið í anda
frelsis og umburðarlyndis, bæði á
sviði þjóðmálanna og innan
Sjálfstæðisflokksins. Á því þarf
þjóðin að halda og á því þarf
Sjálfstæðisflokkurinn að halda.
Páll V. Daníelsson.
Sjónvarp á Þorláksmessu?