Morgunblaðið - 14.11.1981, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1981
43
Eftir Grétar
Haraldsson, Mióey:
Mynd frá löngu liðnum dögum
kemur oft í huga mér. Það er einn
hinna kyrru síðsumardaga, veðrið
svo blítt að öllum segir hugur um
að breyting sé í aðsigi, enda kepp-
ast allir við til að ljúka heyskap.
Þó fékk ég að fara með á engjarn-
ar smár og einskis nýtur.
A meðan fullorðna fólkið var í
heyvinnunni fór ég að skoða ál úr
Markarfljóti en hann rann rétt
hjá, ég skreið í háu grasinu út á
bakkann og horfði ofan í vatnið,
fljótið veltist fram mórautt og
vatnsmikið. Eg undi mér góða
stund við að horfa á þennan
kraftmikla flaum og skynjaði
óljóst það mikla afl sem í honum
bjó, en gerði mér alls ekki grein
fyrir hvað átti eftir að verða um
þennan gróður sem ég gat hæg-
lega falið mig í. Hef víst talið allt
jafn sjálfsagt þarna, lautina, þar
sem hverfisteinninn stóð, lækinn
þar sem vatnið var tekið á hverfi-
steininn og gróðurinn.
Um kvöldið er ég kom heim og
sagði móður minni frá atburðum
dagsins, lagði hún mikla áherslu á
þær hættur sem stöfuðu af fljót-
inu, hættu litlum dreng sem gerð-
ist nærgöngull, og hættur sem
jörðinni okkar stafaði af auknum
ágangi þess, því um þessar mundir
var lítill tími liðinn síðan rennsli
var heft í farveg Þverár, en aukið
í farveg Markarfljóts.
Ótti móður minnar vegna
ágangs fljótsins var ekki ástæðu-
laus, það fór að brjóta niður jörð-
ina okkar. Hægt og hægt malaði
Markarfljót undir sig grasigróna
bakkana, farvegurinn smábreikk-
aði, eyðileggingin var mismikil, en
stöðug. Stundum munaði lítið um
hvern daginn, en oft var það í
ham, og þá sást hvernig bakkarnir
moluðust niður, það komu stórar
skvettur þegar jarðvegurinn féll í
fljótið, á eyrunum út í fljótinu
mátti sjá heilar torfur sem einu
sinni tilheyrðu grónu landi.
Til þess að forða öðrum jörðum
frá ágangi fljótsins voru byggðir
varnargarðar. Þessa garða má sjá
þegar farið er um þjóðveginn
austan Markarfljóts, þeir eru á
hægri hönd þegar ekið er suður
með Eyjafjöllum frá Litlu-Dimon
að Seljalandsmúla. Þeir stefna all-
ir til suðurs og suðvesturs.
Ef þú vegfarandi stansar við
syðsta garðinn hjá Seljalands-
múla, og lætur augu þín fylgja
honum til suðurs, munt þú í
fjarska ef til vill í fá ár enn sjá
tættur af gömlum bæjum. Þetta
voru Tjarnir í Vesiur-Eyjafjalla-
hreppi. Þar var einu sinni tvíbýli,
góðar beitarjarðir. Til eru gömul
munnmæli á þá leið, að héstur
væri eins fær á vordögum útigeng-
inn úr Tjarnarnesi og töðualinn á
Seljalandi. Önnur munnmæli
segja, að eitt sinn hafi bóndinn á
Tjörnum látið í meisana handa
fénu sinu áður en hann fór í verið,
er hann kom heim aftur hafði ekki
verið gefið úr meisunum, og allt
komist vel af. Þessar sagnir sanna
að þarna voru jarðir sem fólkið
lifði af, engu síður en annars stað-
ar. Þar hafði engan skurð þurft að
grafa, samt mátti gera þetta land
að einu samfelldu túni, og þar ilm-
aði taðan öðruvísi og meira en
annarsstaðar.
Nú eru liðnir áratugir síðan
seinustu ábúendur flúðu frá
Tjörnum, þar var ekki hægt að
vera eftir að vatninu var veitt
þangað. Evðileggingin á Tjarnar-
landi er nú orðin alveg óskapleg.
Fljótið hefur flæmst um og gert
að eyðisandi mörg hundruð hekt-
ara af úrvalsgraslendi niðri í
byggð á sama tíma og kostað er
miklu fé til að reyna að græða upp
öræfi landsins.
Hér verður að spyrna við fótum,
ört minnkar það sem eftir er af
Tjarnarlandi, því Markarfljót
heldur stöðugt áfram að eyði-
leggja.
Nú þegar er það byrjað á Land-
eyjum. Hluti af jörðinni Bakka í
Austur-Landeyjum er komin í
fljótið. Þar sem það fellur í sjó
virðist landinu halla til vesturs,
enda hefur útfall Markarfljóts
færst til vesturs svo skiptir
hundruðum metra á liðnum árum.
Hafa ráðamenn í Vestmannaeyj-
um athugað þetta? Þeir byggðu
sér hús á sandi, þar á ég við dælu-
stöðina fyrir neysluvatn þeirra
eyjaskeggja. Þegar þetta hús var
byggt furðaði marga sem til
þekktu, hvar það var staðsett.
Dælustöðin er nú í stórhættu, það
sjá allir sem fara þarna um með
opin bæði augu, að Markarfljót er
á leiðinni að þessari lífæð Vest-
mannaeyinga.
Nú er Landsfundur sjálfstæð-
ismanna nýafstaðinn og sýnist
mönnum sitthvað um úrslit hans
og endi mála.
Ég kom suður daginn fyrir
formannskjör og hélt beint í Sig-
tún, þar sem fundur stóð þá yfir.
Ekki hafði ég dvalið lengi í húsinu
þegar mér varð ljós sú mikla
valdabarátta og þau ólýðræðislegu
vinnubrögð sem áttu sér stað
þarna. Menn lásu margþvælda
stefnuskrá flokksins upp í há-
talarakerfi hússins, og þegar einn
þreyttist tók annar við. En við
borðin sátu landsfundarfulltrúar
og létu havaðann skýla sér í at-
kvæðaveiðum og hrossakaupum
flokksmálanna.
Það sem sagt var í fjölmiðlum
af fundinum um að þar hefði ríkt
eining og bræðralag er ekki sann-
leikur. Geirsklíkan svokallaða,
valdasjúkir, fégráðugir eigin-
hagsmunamenn, vildu þarna öllu
ráða, meðal annars í því að spyrja
hvað menn hygðust kjósa og vör-
uðu menn við ef rangt væri að far-
ið að þeirra dómi.
Ég dvaldi þarna í þrjá klukku-
tíma og varð leiðari og reiðari með
hverri stundinni sem leið, yfir því
hvernig hægt er að fótum troða
hugsjónir, málefni og menn.
Aður en ég yfirgaf staðinn
reyndi ég að ná sambandi við al-
En hvað er til ráða hugsar
sjálfsagt þú, sem lest þessa sund-
urlausu þanka. Markarfljót var
fyrir mörgum árum hamið niður
að brú, löngu áður en þær stór-
virku vinnuvélar, sem nú þekkjast,
komu til sögunnar. Þegar ný brú
verður byggð, en það hlýtur að
verða á næstu árum, mun hún
sjálfsagt standa sunnar en gamla
brúin. Þá verður að hafa hemil á
fliótinu að því brúarstæði, en við
það styttist leiðin, sem það rennur
sjálfrátt til sjávar. Mörg ár eru
síðan ég fyrst heyrði kunnuga
menn halda því fram, að með því
einu móti væri hægt að hemja
fljótið þar niður frá, að því væri
gerður einn beinn farvegur sem
það kæmist ekki úr. Hann mætti
ekki vera breiðari en það að sá
framburður sem það ber með sér,
færi alla leið til sjávar. Ég tel
mjög aðkallandi að sem bráðast
verði ráðist til atlögu við þennan
ógnarskaðvald sem fljótið er.
Ég skora á þingmenn Suður-
landskjördæmis að kynna sér
þetta mál, kynna sér feril Mark-
arfljóts síðan hlaðið var fyrir
Þverá, kynna sér hver eyðilegging
orðin er og getur orðið, ef ekkert
verður að gert.
Markarfljót verður að hemja
innan varnargarða til sjávar, ann-
ars er hætta á áframhaldandi
landbroti og jafnvel stórfelldu
tjóni á mannvirkjum.
þingismann okkar sjálfstæð-
ismanna á Austurlandi Sverri
Hermannsson. Þá sat hann á sér
fundi í húsinu með einhverjum há-
körlum ræðandi mál, sem hinn ai-
menni fundarmaður hefur ekki
haft með að gera. (Lýðræðisleg
vinnubrögð það.) Og atkvæðið að
austan fékk það til baka að hann
mætti ekki vera að svona nokkru
núna. Spari hann sér sporin bless-
aður til mín næst á atkvæðaveið-
um þegar hann vill komast áfram
í sinni hagsmunapólitík.
Að lokum vil ég segja þetta. Ég
óska Geir Hallgrímssyni til ham-
ingju með sigurinn, hann var vel
að honum kominn, en ég vona að
hann beri gæfu til að hrista af sér
þá menn, sem í daglegu tali nefn-
ist Geirsklíkan, því sá hópur á sök
á, hvernig málum er komið í
flokknum og slíkir menn sundra
en sameina ekki. Þeir eru vinir
meðan átök standa yfir og þeir
telja sér hag í. En líta ekki við
mönnum þess á milli. Þeir studdu
þig Geir Hallgrímsson eingöngu
vegna þess að þeir töldu valdatafli
sínu hætta búin eins og stendur.
En hræddur er ég um að yrðir
þú að þeirra dómi ónothæft afl, þá
myndu þeir láta þig löng og leið.
Góðar stundir.
Hugvekja
eftir Úlfar Sigurðsson, Eskifirði
Den Kongelige Fbrcelainsfabrik
Jóhannes Norðffjörð
Hverfisgötu 49, sími 13313
Borö fyrir
skermtölvur
Borö fyrir
tölvuvinnu
Vinna viö skermtölvur og innsláttarborö krefst
sérstakrar vinnuaöstööu. Komiö í húsgagnadeild
okkar, Hallarmúla 2, og skoöiö B8 tölvuboröin.
SYSTEM
[SKRIFSJOFUHÚSGO^^
Hallarmula 2 - Simi 83211
EF ÞAÐER FRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU
AUtíLYSINGA-
SÍMINN ER:
22480