Morgunblaðið - 26.01.1982, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 1982
fltofgtiitÞlftfeito
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
*
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alsiræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 100 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 6 kr. eintakiö.
Stefán Baldursson, Halldór Laxness og Þorsteinn Gunnarsson á fundi með fréttamönnum í Iðnó í tilefni
frumsýningar Sölku Völku. (Ljósm. Kristján).
Leikfélag Reykjavíkur:
Salka Valka frum-
sýnd á fímmtudag
SALKA VALKA eftir Halldór
Laxness verður frumsýnd hjá Leik-
félagi Reykjavíkur á fimmtu-
dagskvöld í leikgerð Stefáns Bald-
urssonar og Þorsteins Gunnars-
sonar. Sem kunnugt er var þessi
skáldsaga Halldórs kvikmynduð
af sa nskum aðilum á sínum tíma
og einnig hefur hún verið flutt á
sviði í Finnlandi bæði sem leikrit
og ballett, en þetta er í fyrsta sinn
að íslensk leikgerð er unnin úr
þessu verki.
Á fréttamannafundi sem hald-
inn var í tilefni frumsýningar-
innar kom fram að verkið er tek-
ið til sýningar nú öðrum þræði í
tilefni af áttræðisafmæli Hall-
dórs Laxness í apríl nk. og 85 ára
afmæli Leikfélags Reykjavíkur
sem var 11. janúar sl.
Það er Stefán Baldursson sem
er leikstjóri, lýsingu annast
Daníel Williamsson, en um tón-
listarhliðina sér Áskell Másson.
Leikmynd og búningar eru eftir
Þórunni Sigríði Þorgrímsdóttur.
Það er Guðrún Gísladóttir
sem fer með hlutverk Sölku
Völku og er þetta í fyrsta sinn
sem hún leikur á sviðinu í Iðnó,
en hún hefur leikið í mörgum
sýningum í Alþýðuleikhúsinu og
Þjóðleikhúsinu. Jóhann Sigurð-
arson leikur Arnald Björnsson,
en hann fer nú með titilhlut-
verkið í „Jóa“. Margrét Helga
Jóhannsdóttir leikur Sigurlínu,
móður Sölku og Þorsteinn Gunn-
arsson leikur Steinþór Steins-
son. Jón Sigurbjörnsson leikur
Jóhann Bogesen og Steindór
Hjörleifsson fer með hlutverk
Guðmundar kadetts. Alls koma
átján leikarar fram í sýning-
unni, en hlutverkin eru alls 27
talsins. Auk fyrrnefndra leikara
koma eftirtaldir fram: Soffía
Jakobsdóttir, Valgerður Dan,
Gísli Rúnar Jónsson, Sigurður
Karlsson, Karl Guðmundsson,
Sigríður Hagalín, Karl Ágúst
Úlfsson, Jón Hjartarson, Jón
Júlíusson, Hanna María Karls-
dóttir, Anton Helgi Jónsson og
Hannes Ólafsson.
J anúarnó vember 1981:
Kaþólska kirkjan
rís til varnar
/■
Iútvarpsmessu á sunnudaginn var Josep Glemp, erkibiskup í Póllandi,
skorinorður um nauðsyn þess, að herstjórnin í landinu létti tökin á
þjóðinni. Þennan sama dag var jafnframt lesið hirðisbréf Glemps í
öllum kirkjum Póllands, og hafði það að geyma svipaðan boðskap. í Róm
minntist Jóhannes Páll páfi II ættjarðar sinnar í hlessunarorðum. Kaþ-
ólska kirkjan fer meðal annars fram á það í óskum sínum og bænarorð-
um, að pólska þjóðin sé ekki látin þola sálarkvalir í fáfræði vegna
skipulagðrar þagnar stjórnvalda um það, hvað raunverulega fyrir þeim
vaki. Teknar verði upp einhvers konar viðræður milli stjórnvalda og
þeirra, sem sviptir hafa verið frelsi.
í hirðisbréfi Glemps er komist þannig að orði, að nauðsynlegt sé að
bægja frá Pólverjum þeirri vá, sem rekja má til vaxandi haturs- og
hefndarbylgju í landinu. Þær aðgerðir, sem miði að því að traðka á
mannlegri virðingu og svipta menn sjálfsögðum réttindum, komi í veg
fyrir þjóðareiningu.
Af hálfu pólskra stjórnvalda er jafnan látið að því liggja, að ástandið
í landinu sé „komið í eðlilegt horf“, hjól atvinnulífsins séu farin að
snúast og kraftar sósíalismans muni að lokum bjarga Pólverjum út úr
þeirri neyð, sem starfsemi frjálsra verkalýðsfélaga hafi leitt til. Hirð-
isbréf Josep Glemps, ræða hans í útvarpsmessunni og bænarorð páfa
gefa svo sannarlega til kynna, að ástandið í Póllandi sé annað og verra
en herstjórnin þar og bestu stuðningsmenn hennar í Kreml vilja vera
láta.
I ræðu þeirri, sem Leonid Brezhnev flutti við setningu 26. þings
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna fyrir tæpu ári lagði hann höfuð-
áherslu á þá stefnu stjórnar sinnar, að skapaður skuli „nýr maður“, hinn
vísindalegi sósíalismi muni leiða til þess, að upp vaxi „nýir menn“. í ár
eru 65 ár síðan tilraunin til að skapa „nýjan mann“ hófst í Sovétríkjun-
um. Sú tilraun hefur með öllu mistekist, hún hefur aðeins stuðlað að
mannlegri niðurlægingu. Kaþólska kirkjan gengur nú fram fyrir skjöldu
í Póllandi í von um, að herstjórarnir þar hopi fyrir kristnu ákalli um
virðingu fyrir manninum. — Eru líkur á því, að þessu ákalli verði sinnt?
Því miður eru þær haria litlar, í kröfu Kremlverja um „hinn nýja mann"
er hvorki gert ráð fyrir, að maðurinn njóti virðingar né þeirra réttinda,
sem við teljum sjálfsögð hér á landi.
„Markmið sósíalismans er að breyta umhverfi og tilveruskilyrðum
mannsins í það horf að þau leyfi alhliða þroska mannlegra hæfileika,
eða eins og það er orðað í sígildri skilgreiningu þeirra Marx og Engels:
Sósíalisminn er þjóðfélag þar sem frjáls þróun einstaklingsins er skil-
yrði fyrir frjálsri þróun heildarinnar." Ymsir halda vafalaust, að hin
tilvitnuðu orð séu úr ræðu Brezhnevs á 26. flokksþinginu. Stíllinn og
tilvísunin til sjónarmiða þeirra Marx og Engels bendir til þess, að orðin
séu flutt af þeim, sem telja sig hafa vald til að skapa „hinn nýja mann“
í nafni sósíalismans. Þessar setningar eru þó ekki úr ritum Kremlverja,
heldur stefnuskrá Alþýðubandalagsins, sem upphaflega var útgefin í
nóvember 1974 og endurprentuð óbreytt á síðasta ári, 1981.
Um leið og við beinum huganum til Póllands, könnum baráttumál
kaþólsku kirkjunnar þar í landi og veitum því athygli, að kirkjunnar
menn telja bylgju haturs og hefnda fara um landið vegna þess að
traðkað hefur verið á mannlegri virðingu, skulum við líta í eigin barm.
Staðreynd er, að Alþýðubandalagið hefur í engu horfið frá grundvall-
arstefnu sinni, sem er að eðli hin sama og alþýða Póllands og kaþólska
kirkjan hefur risið gegn. Það dugar alls ekki fyrir Alþýðubandalags-
menn að hallmæla herstjórunum í Póllandi og stuðningi Kremlverja við
þá, en breyta ekki hugmyndafræðilegum forsendum sínum.
Geysir farinn að gjósa
Auðvelt er að höfða til umhyggju íslendinga fyrir landi sínu með því
að gera það grunsamlegt, hvernig staðið var að verki við Geysi á
liðnu sumri. Vafalaust er hún ekki til neinnar umhverfisprýði raufin,
sem gerð var í kerskál Geysis til að minnka vatnsmagnið í hvernum og
láta hann fara að gjósa að nýju. Um hitt getur enginn neitt fullyrt, hvort
Geysi sé það til góðs eða ills, að hann skuli að nýju geta þeytt vatni í átt
til himins. Umhverfisspjöllin af raufinni eru ekki óbætanleg, og líklega
er unnt að búa þannig um hnútana, að raufinni verði lokað annað hvort
varanlega eða með þeim hætti, að hleypa megi vatni um rör úr Geysi til
að kalla fram gos.
Menntamálaráðuneytið, sem fer með málefni Geysis, ber þá þyngstu
sökum, er hleyptu af honum vatni í sumar. Hefur rannsóknarlögregla
ríkisins verið kvödd á vettvang. Fyrir þessu verki stóðu þó þeir, sem
næstir Geysi búa og ættu að bera fyrir honum mesta umhyggju. Um það
hefur verið spurt, hvers vegna menntamálaráðuneytið, sem einnig fer
með náttúruverndarmál, hafi ekki látið friðlýsa Geysi og veita honum
þar með hina bestu vernd? Ástæðulaust er að kalla á lögreglu til að fá
svar við þessari spurningu. Raunar á ekki að þurfa að fá rannsóknar-
lögregluna í lið með sér í þessu máli. Á hinn bóginn þarf að fá álit hinna
bestu vísindamanna á því, hvernig við skuli brugðist, þegar Geysir er
fariiint^ ti* uhií w t« wv'ikti'it m«í'«4 iihím 11. iiuunitiUAiiu u n u'b u uii ntu «t i»tíIi uukui^ i t«
Um 25% útflutnings fór
til Portúgal og Nígeríu
VIÐSKIPTI íslendinga við Portúgali
hafa aukizt verulega á sl. árum. Verð-
mæti útflutningsins fyrstu ellefu mán-
uði ársins 1981 var liðlega 651 milljón
króna, sem er um 11,51% heildarút-
flutnings landsmanna. Á sama tíma
árið 1980 var útflutningur til Portúgal
að verðmæti liðlega 194 milljónir
króna, sem er um 5,10% heildarút-
flutnings og þá var verðmæti útflutn-
ings til Portúgal á árinu 1979 liðlega
88,4 milljónir króna, sem er um 3,66%
heildarútflutningsins.
Höfuðástæðan fyrir þessum stór-
aukna útflutningi tslendinga til
Portúgal á síðustu árum, er hin
mikla aukning, sem orðið hefur á
útflutningi saltfisks.
Við athugun útflutningstalna
kemur í ljós, að mikil umskipti hafa
orðið í viðskiptum við fleiri þjóðir.
Má þar nefna, að útflutningur
landsmanna til Nígeríu fyrstu ell-
efu mánuðina á sl. ári var að verð-
mæti um 743,7 milljónir króna, sem
er um 13,15% heildarútflutnings,
en verðmætið á sama tíma árið 1980
Samdráttur í sölu á
smjöri, en aukning í
ostasölu innanlands
VERULEGUR samdráttur varð í
sölu á smjöri og smörva fyrstu 11
mánuði síðasta árs miðað við
sömu mánuði árið 1980.1. desemb-
er sl. voru smjörbirgðir í landinu
434 tonn, en mánaðarsala af
smjöri og smjörva nemur að með-
altali 97 tonnum. Taka ber fram,
að árið 1980 var óeðlilega mikil
sala vegna smjörútsölunnar, en þá
seldust um 600 tonn á fáeinum
Framleiðsla á ostum minnkaði
um 23% á árinu 1981 miðað við 11
fyrstu mánuðina 1980, en hins
vegar varð 9,1% aukning í sölu á
ostum innanlands á sama tíma-
bili. Útflutningur á ostum minnk-
aði um 35,4% og voru samtals
flutt út þessa 11 mánuði 1.117
tonn. Birgðir af ostum 1. desember
voru 917 tonn, en mánaðarsala
hefur verið um 125 tonn að meðal-
var liðlega 274,5 milljónir króna,
sem er um 7,20% heildarútflutn-
ings. Þá má geta þess að útflutning-
urinn til Nígeríu fystu ellefu mán-
uði ársins 1979 var ekki að verð-
mæti nema liðlega 22,7 milljónir
króna, sem er um 0,94% heildar-
útflutnings. Uppistaðan í útflutn-
ingi landsmanna til Nígeríu er
skreið, en þeir markaðir hafa verið
mjög góðir að undanförnu.
Helzta viðskiptaland íslendinga í
útflutningi undanfarin ár er
Bandaríkin, en verðmæti útflutn-
ings til Bandaríkjanna fyrstu ellefu
mánuðina á sl. ári var tæplega 1,22
milljarðar króna, sem er um 21,51%
heildarútflutnings landsmanna.
Verðmætið á sama tíma árið 1980
var liðlega 842,6 milljónir króna,
sem er um 22,10% heildarútflutn-
ings og á árinu 1979 var verðmætið
iiðlega 657,7 milljónir króna, sem er
um 27,22% heildarútflutnings.
Þá má geta þess, að viðskiptin við
Vestur-Þýzkaland hafa gengið
nokkuð í bylgjum síðustu ár. Út-
flutningurinn þangað á síðasta ári
var sem hlutfall af heildarútflutn-
ingi um 6,83%. Hlutfallið var hins
vegar um 10% á árinu 1980 og um
8,7% á árinu 1979. Þá má geta þess,
að útflutningur til Bretlands hefur
jafnt og þétt dregizt saman á síð-
ustu árum. Hlutfall útflutningsins
á sl. ári í heild var um 13,3%, en var
árið á undan um 16,36% og um