Morgunblaðið - 16.03.1982, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. MARZ 1982
Angóraull
hlýjar öllum
Eftir dr. Karl Korts-
son héraðsdýralœkni
á Hellu
Um árabil hef ég verið að benda
leiðandi mönnum á það, hversu
gagnlegt það gæti verið fyrir
bændur, garðyrkjumenn og fleiri
hér á landi að rækta angórakan-
ínur, er legðu til ull, sem blanda
mætti í íslensku ullina og fram-
leiða síðan úr henni verðmætari
vöru en ella. Landsmenn sýndu
þessu máli þegar mikinn áhuga,
en allar framkvæmdir drógust þó
á langinn að vonum.
Fyrir ári síðan eða 7. febrúar
1981, var þó stofnað félag áhuga-
manna um angórakanínurækt.
Formaður þess var kjörinn Hlöð-
ver Diðriksson, bóndi í Litlu-
Hildisey, en hann hafði sýnt
þessu máli mikinn áhuga og
kynnt sér það rækilega. Dagana
8.—19. júní í fyrra tóku fimm ís-
lenskir bændur, auk túlks, þátt í
námskeiði um kanínurækt í Ags-
borg í Þýskalandi. Lærðu þeir þar
undirstöðuatriði varðandi þessa
búgrein, svo sem um fóðrun, með-
ferð, afurðaeiginleika og fleira
hjá þessum dýrum. Skulu þeim ís-
l)r. Karl Kortsson
„En angóraull hefur
einn ókost. Hár úr
henni gætu loðað við
aðrar flíkur. Eiginkonan
finnur því stundum
peysuhár annarra
kvenna á fötum manns
síns. Slíkt ber að var-
ast.“
landsvinunum, Herbert Dau og
Erich Hartinger hér með færðar
einlægar þakkir fyrir góða hand-
leiðslu og dýrmæta aðstoð við að
koma þessu í kring.
Hinn 29. september 1981 komu
svo fyrstu 38 angórakanínur til
landsins, sem upphaf þeirrar
ræktunar hér meðal okkar.
Við innkaup og innflutning dýr-
anna voru íslensku bændunum
settir hinir ströngustu skilmálar
af hálfu dr. Páls A. Pálssonar, yf-
irdýralæknis og landbúnaðar-
ráðuneytisins. Var það gert í því
skyni að koma í veg fyrir að dýra-
sjúkdómar bærust með þeim
hingað. Fyrst eftir að dýrin höfðu
verið í fimm mánuði í sóttkví, á
Kjóastöðum í Biskupstungum, var
leyft að flytja þau á þá staði, þar
sem þau eiga að vera til frambúð-
ar.
Eiginleika hins langa og silki-
mjúka hárs hafa ýmis húsdýr, svo
sem kettir, sauðfé, geitur og einn-
ig kanínur. Þessi hárgerð nefnist
angóra og heitir svo eftir fornu
nafni hinnar tyrknesku höfuborg-
ar Ankara í Litlu-Asíu.
Angórakanínur eru rúnar fjór-
um sinnum á ári og mesti afrakst-
ur af kvendýri er um 1700 grömm
af ullarhárum. Þessi hár eru 5 til
7 cm löng og eiga að vera fínlega
liðuð. Þessi ágæta ull er unnin í
ullarverksmiðju, kembd og spunn-
in saman við ullar- og gerviefnis-
þræði. Nærfatnaður úr slíku efni,
(þ.e. 50% angóraull, 30% togull og
20% ' polyamid) kostar um 100
þýsk mörk, en peysur og tísku-
klæðnaður talsvert meira.
Eftirspurn eftir angóraprjóna-
vörum er afar mikil og þrátt fyrir
hátt verð hafa þeir sem framleiða
og versia með þessa vöru aldrei
undan og má segja að ullin sé
bókstaflega rifin út, þar sem hana
er að finna, og vegna þessarar
miklu eftirspurnar og takmark-
aðs framboðs má segja að nýtt
verð sé sett á angóraull á hverjum
degi.
Fyrir einu ári kostuðu 20
grömm af angóraull 9 mörk, en
sama magn í dag er selt á 15
mörk.
A ullarvörusýningunni „Pitti
Filati" í Flórens reyndu verzlun-
armenn að yfirbjóða hvern annan
og þar voru t.d. gerðir kaupsamn-
ingar á þessum vettvangi tíu ár
fram í tímann.
Japanir eru mjög áhugasamir í
þessum viðskiptum, en einnig
hafa Frakkar komið með í kapp-
hlaupið, því að þeir hafa langa
reynslu í þessum viðskiptum og í
framleiðslu angóraullarinnar. Um
90% heimsframleiðslu angóraull-
ar af kanínum kemur frá Kín-
verska alþýðulýðveldinu. Þýska
prjónastofan Medima í Maulburg
kaupir t.d. mánaðarlega 40 þús-
und kíló angóraullar frá Kínverj-
um.
Ég vil að lokum óska íslenskum
kanínuræktarbændum allra
heilla. Veit ég, að þessi nýja bú-
grein á mikla framtíð fyrir sér og
mörgum á þessi mjúka ull eftir að
hlýja meðal okkar.
En angóraull hefur einn ókost.
Hár úr henni gætu loðað við aðrar
flíkur. Eiginkonan finnur því
stundum peysuhár annarra
kvenna á fötum manns síns. Slíkt
ber að varast.
Athaftiamaðurinn
og stjórnmálaaflið
„Ekki er fráleitt ad halda því fram, að athafnamenn eins og Ingólf-
ur í Útsýn og Pálmi í Hagkaupum hafi með athöfnum sínum veitt
almenningi betri kjarabætur en hagsmunastreita áratuga verka-
lýðsbaráttu.“
Fridrik Fridriks-
son skrifar frá
Bandaríkjunum
Þær þjóðir sem búa við frjálst
þjóðskipulag búa einnig við frjálst
efnahagskerfi, að meira eða
minna leyti. Þrátt fyrir svipuð
efnahagskerfi, þá fer ekki á milli
mála að almenningur mismunandi
landa hefur ólík viðhorf til frjáls
markaðskerfis, þar sem í einu
landi er ekki deilt um mikilvægi
frjáls viðskiptalífs en í öðru er
hart deilt. Það er t.a.m. augljós
viðhorfsmunur til markaðskerfis-
ins í Bandaríkjunum eða á Islandi,
þar sem í Bandaríkjunum hefur
hefð frjálsræðis þróast á meira en
200 árum, jafnt í efnahagsmálum
og á öðrum sviðum, en á íslandi
hafa mál þróast á annan veg. Ekki
er dregið í efa, að nær einhugur
ríkir um gildi frjáls þjóðskipulags,
í víðustu merkingu, þótt skoðanir
séu skiptari um hversu stórt hlut-
verk hinn frjálsi markaður á að
skipa. Meginefni þessarar greinar
er ekki útlistun á því hvers vegna
slíkur viðhorfsmunur verður til,
heldur að sýna fram á, að almenn-
ingur hefur hag af því að menn
hafi sem mest frjálsræði til at-
hafna.
Reynslusaga Islendinga á þess-
ari öld er öðru fremur saga verð-
lagshafta og ríkisafskipta, þannig
að núlifandi Islendingar hafa alist
upp við þann veruleika að ríkið
hefur haft umsjón með ýmsum
málaflokkum, sem víða í ná-
grannalöndum okkar eru í hönd-
um einstaklinga. Meðal annars
vegna þessarar reynslu hefur deil-
an um frjálsa viðskiptahætti orðið
háværari en ella og þeir sem
takmarka vilja frelsið hafa fundið
jarðveg fyrir skoðanir sínar.
Enda þótt segja megi, að aðeins
einn íslenskur stjórnmálaflokkur
hafi það á stefnuskrá sinni að
líkja athafnamönnum við blóðsug-
ur og kalla þá milliliði og brask-
ara, þá má heyra ókvæðisorð sem
þessi á vörum fleiri en stuðn-
ingsmanna þessa stjórnmála-
flokks. Þegar stjórnmálaaflið út-
hrópar „milliliðagróða", þá er átt
við innflytjendur og heildsala,
braskarar eru umsvifamenn í fjár-
málaheiminum o.s.frv., en með
slagorðaflaumi er reynt að sýna
fram á, að hagnaður sé í eðli sínu
illa fenginn, — að óhugsandi sé að
einn geti grætt án þess að annar
tapi. Til þess að sanna að óréttlæti
og spilling fylgi frjálsum viðskipt-
um, minnir stjórnmálaaflið reglu-
lega á stórar persónulegar eignir
athafnamanna, — húsið í Laugar-
ásnum, saumarbústaðinn og bát-
inn, — með það fyrir augum að
vekja tortryggni á frjálsum við-
skiptum og ala á öfund í garð at-
hafnamannsins. Fyrir utan áróð-
urinn, þá minnkar ekki tortryggni
manna þegar sumir þeirra, sem
opinberlega þykjast vera málsvar-
ar samkeppni og frjálsræðis,
gleyma frjálsræðishjalinu ef sam-
keppni beinist að þeim.
Athafnamaður er samkvæmt
mínum skilningi samheiti yfir þá,
sem með einhverju móti leita
hagnaðartækifæra, — leita leiða
til að bjóða hagstæðari þjónustu
en samkeppnisaðilinn. Athafna-
maður er sá sem vonast eftir per-
sónulegum hagnaði, en verður að
bera ábyrgð á mögulegu tapi.
Þráðurinn í mínu máli er sá, að
athafnamaðurinn sé ómissandi
hreyfiafl í öllum hagkerfum og
persónulegur ábati hans og eignir
séu af hinu góða, — minnisvarði
um, að honum hafi vel tekist að
þjóna viðskiptavinum sínum.
Tökum dæmi af tveimur iands-
kunnum athafnamönnum, þeim
Ingólfi í Útsýn og Pálma í Hag-
kaupum. Nöfnin gætu verið önnur,
en mennirnir eiga það sameigin-
legt að reka umfangsmikinn
rekstur, vera vel efnum búnir og
taka ákvarðanir á ágóðagrund-
velli. Traustur efnahagur þeirra
er hinsvegar grundvallaður á
gagnkvæmum ábata þeirra og
viðskiptavinanna, gagnstætt því
sem stjórnmálaaflið áhrifamikla
kennir. Ég þykist þess fullviss, að
flestir taki það sem sjálfsagðan
hlut, að mögulegt er að fljúga á
sólarströnd og flatmaga þar í tvær
til þrjár vikur fyrir jafnháa upp-
hæð og kostar að fljúga með áætl-
unarflugi til nærliggjandi höfuð-
borgar. Ennfremur má ætla, að
það séu ekki margir viðskiptavinir
Hagkaupa, sem brjóta heilann um
það hvers vegna þeir í Hagkaup-
um bjóða lægra vöruverð og meira
vöruúrval en víða þekkist, —
viðskiptavinurinn hefur réttilega
eingöngu áhuga á að fá sem mest
fyrir aurana. Þrátt fyrir þetta
eðlilega áhugaleysi viðskiptavin-
arins á tilurð vörunnar, þá skiptir
miklu að hann viti að lágt verð og
góð þjónusta verður ekki til af
sjálfu sér, aðstæður og umgjörð
viðskiptaháttanna skiptir þar
miklu. Lágt verð á sólarlandaferð-
um er t.a.m. grundvallað á ára-
tuga reynslu manna eins og Ing-
ólfs í Útsýn, langtímasamning-
unfsem þeir gera við hótel og aðra
þjónustuaðila og neti viðskipta-
sambanda, sem ekki verða til á
einni nóttu. Hagnaðarvonin er
hreyfiaflið, og standist allir út-
reikningar þá verður hagnaður til
í samvinnu við ánægða viðskipta-
vini. Sömu sögu má segja um
viðskipti Pálma í Hagkaupum og
hans manna, sem stjórnuðu bylt-
ingu í verslunarháttum á sínum
tíma sem leiddi til þess að við-
skiptavinir fengu meira fyrir pen-
ingana. Það sem skiptir höfuðmáli
varðandi þessi dæmi, er sú stað-
reynd, að þeir Ingólfur og Pálmi
hafa ekki hagnast vel persónulega
á kostnað neins, heldur með því að
þóknast viðskiptavinum sínum.
Enda þótt ég hafi engar tölur á
hraðbergi í þessu viðfangi, þá full-
yrði ég að persónulegur ábati
þeirra Ingólfs og Pálma yrði lít-
ilfjörlegur í samanburði við sam-
anlagðan ábata viðskiptavina
þeirra. Það ætti því að vera aug-
Ijóst, að hinn almenni neytandi
nýtur góðs af athafnamönnum. En
hvers vegna er þá svona auðvelt að
ala á öfund í garð þeirra eins og
reyndin virðist vera?
Mér sýnist svarið felast í þeim
eðlismun, sem er á því hvernig
ábati athafnamannsins og ábati
viðskiptavinarins kemur fram.
Ábati athafnamannsins er oftast
greinilegur, hann kemur fram í
lifimáta eða annarri háttu, —
hann er áþreifanlegur. Hið gagn-
stæða er upp á teningnum hvað
varðar hinn einstaka viðskiptavin.
Hann nýtur jú lágs verðs og mikils
vöruúrvals, — kaupmáttur hans
er meiri en samt er erfitt að festa
hendur á ábata hans, — hann er
óáþreifanlegur. Fyrir þá sem trúa
á gildi frjálsra viðskipta getur því
reynst erfitt að afla stuðnings við
málstaðinn. Þar sem það er eng-
inn einn eða sammerktur hópur
sem nýtur góðs af, heldur skiptist
ábatinn á milli ótölulegs fjölda á
ólíkum stöðum. Eðli málsins sam-
kvæmt á því stjórnmálaaflið mun
hægara um vik, með að ala á öf-
und og vekja tortryggni en frjáls-
lyndir menn að sannfæra hina um
yfirburði frjáls markaðskerfis.
Það er á brattann að sækja í
þessum efnum, en því heldur er
það verðugt verkefni, að vekja at-
hygli á að auður eins er ekki á
annarra kostnað og lítilmagninn á
mesta von um betra iíf þegar
mönnum er leyft að hagnast.
Verði allt framtak drepið í dróma
og hagnaðarvonin slökkt þá er lít-
ilmagninn dæmdur til eilífrar fá-
tæktar og hinn almenni borgari til
lakari lífskjara.
Hagnaðarvonin er aflgjafi
framfara og vaxtar, og ekki er
fráleitt að halda því fram, að at-
hafnamenn eins og Ingólfur í Út-
sýn og Pálmi í Hagkaupum hafi
með athöfnum sínum veitt al-
menningi betri kjarabætur en
hagsmunastreita áratuga verka-
lýðsbaráttu.