Morgunblaðið - 16.03.1982, Blaðsíða 16

10 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. MARZ 1982
_______rwrn
Lilja Hallgrímsdóttir
GISELLE
Kómantískur ballett í tveimur þátt-
um.
Saga: Théophile Gautier og
Vernoy de St. George.
Tónlist: Adolphe Adam.
Danshörundur: Anton Dolin sem
byggir á Jean ( oralli, Jules Perrot
og Marius Petipa.
Leikmynd og búningar: William
('happel.
Lýsing: Kristinn Daníelsson.
Hljómsveitarstjóri: Jón Stefáns-
son.
Anton Dolin og John Gilpin æfðu
og stjórnuðu uppfærslunni.
Hvern hefði órað fyrir því, að um-
ferðaröngþveiti skapaðist í Reykjavík
vetjna þess að sama kvöld og verið
væri að sýna óperu (í eigin húsnæði)
væri verið að sýna ballettinn Giselle
hinum megin götunnar. Og það sem
meira er í báðum tilfellum alíslensk-
ar sýningar. íslenski dansflokkurinn,
sem barðist fyrir tilveru sinni og
sigraði, hefur verið hvatning fyrir ís-
lenska söngvara, það er ekki nokkur
vafi. En enn eru óleyst húsnæðis-
vandræði íslenska dansflokksins og
verður að gera þar átak og auka fjár-
veitingu til hans svo að allt sem
áunnist hefur varðveitist.
Ballettinn Giselle var fyrst sýndur
í Parísaróperunni 1841. Skáldið
Gautier fékk hugmynd um að semja
ballett upp úr þjóðsögunni um Vili-
urnar, sem Heiné hafði skráð og naut
hann dyggilegrar aðstoðar St. Georg-
es, sem var afar snjall að setja saman
sögur fyrir balletta og óperur. Eftir
frönsku byltinguna varð líf almúgans
vinsælt yrkisefni. Sameinast í Giselle
ballett og þjóðdansar, sem fram að
þeim tíma höfðu dafnað hlið við hlið.
En klassískur ballett miðast við þeg-
ar táskór komu til sögunnar, snemma
á nítjándu öld. Ballettinn er um
sveitastúlkuna Giselle, sem verður
ástfangin af Albrecht, pilti sem dul-
býr sig sem almúgamann en er her-
togi og heitbundinn prinsessunni
Bathilde. Hilarion skógarvörður er
ástfanginn af Giselle. Hann er af-
brýðissamur út í Albrecht og kemst
að því hver hann er í raun og veru og
segir Giselle frá því. Hún örvilnast og
reynir að svipta sig lífi, en Albrecht
kemur í veg fyrir það. Móðir hennar
reynir að stöðva hana í dansinum,
þar sem Giselle er með veikt hjarta,
m.a. með því að segja henni og vinum
hennar söguna um Viliurnar, sem eru
andar látinna stúlkna er létust fyrir
brúðkaup sitt og heitmenn þeirra
höfðu svikið. Eru þær dæmdar til að
dansa allar nætur. En að lokum deyr
Giselle af harmi.
Annar þáttur er svið Viliannna.
Þær leita uppi alla þá karlmenn er í
skóginn koma og hefnd þeirra er fólg-
in í því að láta þá dansa unz þeir
deyja af þreytu. Þannig ná þær tök-
um á Hilarion, sem kemur miður sín
af leiði Giselle. En er Albrecht kemur
að leiðinu yfirbugaður af sorg birtist
Giselle honum og þau dansa saman.
Hún getur síðan verndað hann fyrir
Viliunum með ást sinni og afli kross-
ins.
Fyrst allra dansaði Carlotta Grisi
Giselle en Lucien Petipa dansaði
fyrstur aðalhlutverk Albrechts. Ball-
ettinn barst fljótt til Rússlands og
annarra landa og er enn í dag fastur
liður á dagskrá beztu ballettflokka
heims.
Þetta er rómantískur ballett þar
sem vel fer saman dans, leikur, tón-
list og myndlist. Giselle er gífurlega
krefjandi ballett fyrir dansarana,
sérstaklega hvað látbragðsleik varð-
ar. Giselle er einn af þeim ballettum
þar sem „corps de ballett" (kórinn) er
nauðsynlegur og gegnir miklu hlut-
verki. Sólóhlutverkin eru einhver þau
erfiðustu sem til eru. Þau útheimta
gífurlega tækni í dansi og látbragðs-
leik. Giselle er einnig erfiður ballett
fyrir áhorfendur, hinn mikli lát-
bragðsleikur, þar sem orð eru táknuð
með hreyfingum t.d. dansarinn vefur
höndunum í hringi fyrir ofan höfuð
sér, það merkir dans. Eða leggur
hönd á hjartastað og bendir á baug-
fingur sér, það þýðir ást, og ef hann
bætir við, eins og Albrecht gerir í
fyrsta þætti, að benda með vísifingri
og löngutöng til himins, þá sver hann
ást sina, en Giselle stoppar hann af
og vill láta baldursbrá — elskar hann
mig — elskar hann mig ekki — skera
úr.
Sýning Þjóðleikhússins er nú sú
fyrsta á Giselle í heild sem við fáum
að sjá. Fyrir allmörgum árum var
færður upp fyrsti þáttur og dansaði
Guðbjörg Björgvinsdóttir þá Giselle
og einnig María Gísladóttir, sem
væntanlega dansar Giselle nú á
næstu sýningum. Enskir og rússnesk-
ir gestaflokkar hafa sýnt okkur atriði
úr öðrum þætti.
Anton Dolin og John Gilpin hafa
æft og stjórnað uppfærslunni nú.
Þjóðleikhússtjóri segir í leikskrá:
„Auðvitað er það stórviðburður, þeg-
ar einn fremsti fulltrúi danslistar-
innar á þessari öld, Sir Anton Dolin,
sem í lifanda lífi er orðinn bæði þjóð-
saga og goðsögn, kemur hér til að
vinna að verki, sem hann þekkir
flestum betur og hefur hafið til vegs
með stórþjóðum. Og ekki hefur spillt
að honum til aðstoðar hefur verið
einn fremsti dansari okkar tíma,
John Gilpin.“ Þetta er í annað skipti,
sem við fáum að njóta Dolins hér.
Áður kom hann hingað 1976 og setti
þá upp „Pas de Quatre" með íslenska
dansflokknum á Listahátíð. Alicia
Markova og Anton Dolin dönsuðu að-
alhlutverkin í Giseile fyrst 1. janúar
1934 með Sadler’s Wells Ballet í
London og endurvöktu hann til vegs
og virðingar. Dolin á svo litríkan feril
að baki að einsdæmi er. Að fá slíkan
mann hingað er örvandi fyrir dansar-
ana. Þeir félagar hafa unnið þrek-
virki, því sýningin er svo vel færð upp
að í henni er ekki að sjá neitt auka-
hlutverk.
Leikmynd og búningar eftir Willi-
am Chappel eru í fullu samræmi við
sýninguna. Eins er lýsing Kristins
Daníelssonar í fyrsta þætti góð.
Förðun skiptir miklu máli í ballett-
sýningu og er hún ágæt, þó að glimm-
er á kinnum Myrthu drottningar
kæmi illa út. 10 hljóðfæraleikarar
undir stjórn Jóns Stefánssonar leika
undir. Vantar þar tilfinnanlega
blásturshljóðfærin.
Sýningin tókst með eindæmum vel,
allir lögðust á eitt. Hópatriðin í
fyrsta þætti þar sem leikarar, dans-
arar úr íslenska dansflokknum, nem-
endur úr Listdansskóla Þjóðleikhúss-
ins og eini erlendi dansarinn í sýn-
ingunni, Skotinn Ian Stewart, skiluðu
sínu með ágætum. Einkum vil, ég
nefna Örn Guðmundsson sem Hilar-
ion, Sigmund Örn Arngrímsson sem
Wilfrid og Þóri Steingrímsson sem
Hertogann af Kúrlandi, túlkun þeirra
var mjög góð. „Pas de Deux“ (ungt
bændafólk) dönsuðu Ólafía Bjarn-
leifsdóttir og Einar Sveinn Þórðar-
son, sem dvalið hefur við nám í
School of American Ballet í New
York síðan 1978 að ráði Helga Tóm-
assonar. Einar er mjög efnilegur
dansari, hann hefur allt til brunns að
bera, sem ballettdansari getur óskað
sér. Á hann án efa glæsilega framtíð
fyrir í sinni listgrein. Ólafía hefur
um árabil dansað með íslenska dans-
flokknum og oft sýnt góða hluti en
núna vann hún stóran sigur. Þeim
var ákaft fagnað á frumsýningu.
1 öðrum þætti, þar sem reynir mik-
ið á „corps de ballet“, sást greinilega
í beinum línum og nákvæmni hve
sýningin er vel æfð.
Guðrún Pálsdóttir sem Moyna og
Ingibjörg Pálsdóttir sem Zulme stóðu
sig vel, sem leiðandi Viliur. Guð-
munda Jóhannesdóttir hefur verið
einn traustasti dansari okkar undan-
farin ár, þetta er hennar stærsta
hlutverk til þessa. Hún var mjög góð
og túlkaði Myrthu drottningu af ís-
kulda.
Sakleysi, gleði, hryggð, vitfirru, ást
og fleira, allt þetta, fyrir utan öryggi
í danslistinni, verður dansari, sem
tekur að sér að dansa Giselle, að geta
túlkað. Ásdís Magnúsdóttir er einn af
okkar beztu dönsurum. Hefur alltaf
unnið hér heima og gengið í gegn um
öll tímabil íslenska dansflokksins.
Hún hefur sýnt á sér margar hliðar
t.d. dansaði hún tófuna í Tófuskinni
og Cerrito í „Pas de Quatre“. Túlkun
hennar á Giselle er það langbezta
sem hún hefur sýnt. Nær hún einkar
vel fyrsta atriði í fyrsta þætti, nær
vel að sýna sakleysi og feimni
þorpsstúlkunnar, einnig er túlkun
hennar í öðrum þætti mjög góð.
Danstæknilega stóð hún sig með
ágætum og er ástæða til að óska
henni til hamingju með glæsilegan
listsigur.
Við bjóðum velkominn enn einu
sinni Helga Tómasson, hún er okkur
mikils virði, tryggðin, sem hann sýnir
með áhuga sínum og hjálpsemi í garð
danslistarinnar hér. Það eitt að Helgi
kemur heim til að dansa er viðburður
hverju sinni. Hann á svo sannarlega
hug og hjörtu íslenskra áhorfenda.
Túlkun hans á Albrecht er eitt af
þeim hlutverkum, sem hann hefur
dansað víða um heim og hlotið lof-
samlega dóma fyrir. Pavlova ráðlagði
dönsurum: „Takið aldrei æfingarsal-
inn inn á svið.“ Þetta gætu verið ein-
kunnarorð Helga, því túlkun hans er
svo eðlileg að maður gæti hugsað sér
að hann þyrfti ekkert að æfa eða hafa
fyrir þessu. Helgi hefur alla þræði
danstækninnar í hendi sér og er
glæsilegur í túlkun sinni í Albrecht.
í lok sýningarinnar voru aðstand-
endur hennar kallaðir fram hvað eft-
ir annað, svo varla hefur maður orðið
vitni að öðru eins, þó kalla ballett-
áhorfendur hér ekki allt ömmu sína í
þeim efnum. En nú var ástæða til að
rísa úr sætum og hrópa bravo, eins og
gert var. Að lokum vil ég þakka
Sveini Einarssyni Þjóðleikhússtjóra.
Bjartsýni hans og trú á tslenska
dansflokknum er forsenda fyrir þess-
ari frábæru sýningu á Giselle.
Hrúgið þeim í kös
hjá Verdum og Ypres
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
læikfélag MR sýnir á Ilerranótt:
(), þetta er indælt stríð
Eftir Charles (’hilton, Joan Little-
wood, Theatcr Workshop.
Þýðandi: Indriði G. Þorsteinsson.
Leikstjóri: Þórhildur Þorleifsdóttir.
Söngva æfði: Edda Þórarinsdóttir.
Ljósamaður: Iljálmar Theódórsson.
Tæknimenn: Ásgeir Valur Snorrason
og Ásgeir Eggertsson.
I’íanóisti: Rúnar Emilsson.
Skraparótarpredikun: Ásgeir Valur
Snorrason.
0. þetta er indælt stríð fjallar
um sóun mannslífa í fyrri heims-
styrjöldinni.
Carl Sandburg orti:
lllaóid upp valköst vió Waterloo og Austerlitz,
Verpió þá moldu ou gefíd mér lóm:
Ég er graa og ég græ yfir allt.
Oj» hlaóió þér líkunum hátt við íiettysbur^
oj» hrújfió þeim í kös hjá Verdun og Vpres.
Verpid þau moldu og veitid mér tóm.
Tvö ár, tíu ár,
og rcrðalangur spyr fylj»darmann:
Hvar erum við nú?
Ilvaóa staður er þetta?
Ég er gra-s.
(iefið mér tóm.
((•ras í þýðingu Magnúsar Ásgeirssonar.)
Til þess að ekki' sannaðist að
grasið hefði rétt fyrir sér sömdu
þau Charles Chilton og Joan
Littlewood í Theater Workshop Ó,
þetta er indælt stríð. Theater
Workshop var staðsett í úthverfi
London og því var ætlað að vera
leikhús alþýðunnar, kynna verka-
mönnum list leikhússins og vekja
þá til andmæla og kannski upp-
reisnar gegn samfélagslegu órétt-
læti. Svo fór engu að síður að það
voru einkum borgararnir sem
sóttu Theater Workshop; í stað lú-
inna erfiðismanna voru sætin full
af innifölum menntamönnum. Það
kom ekki í veg fyrir að Theater
Workshop kom ýmsu góðu til leið-
ar, m.a. Ó, þetta er indælt stríð.
Ó, þetta er indælt stríð er
kennsluleikrit um fáránleika
styrjalda, heimsku foringja sem
stjórna stríðinu og lævísi þeirra
sem standa á bak við stríðsæs-
ingarnar og græða á öllu saman.
Verkið er einfalt, en áhrifamikið.
Undir stjórn Þórhildar Þor-
leifsdóttur hefur sýning Herra-
nætur orðið óvenju vel heppnuð
skólasýning. Ekki verður gert upp
Leikhópur Herranetur MR
á milli einstakra leikenda þvi að
allir stóðu þeir sig með prýði.
Söngvararnir sem Edda Þórar-
insdóttir æfði eru fyrirferðarmik-
ill þáttur verksins og nutu sín ein-
staklega vel. Þórhildur Þorleifs-
dóttir er leikstjóri kunn af góðu,
hugkvæmni og lifandi leikstjórn.
Hér hefur hún enn einu sinni bætt
rós í hnappagatið. Krakkarnir
voru fullir leikgleði og mikill
kraftur í túlkun þeicra og söng.
Indriði G. Þorsteinsson þýddi á
sínum tíma Ó, þetta er indælt
stríð. Að þeirri þýðingu verður
ekki fundið, enda er hún við hæfi
og flestir söngtextarnir orðaðir af
sæmilegum hagleik. Textarnir eru
að vísu langt frá því að minna á
skáldlegt innsæi Sandburgs og
Magnúsar en það má vel raula þá
eftir á, að minnsta kosti í rútu.
Eg skal hreinskilnislega játa að
þessi sýning kom mér á óvart. Það
er ótrúlegt hve unnt er að ná langt
með áhugasömu fólki.