Morgunblaðið - 03.07.1982, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ1982
13
fundið út, að þingmenn Reykjavík-
ur — Reykjaness yrðu aldrei fleiri
en 2/5 af heildartölu þingmanna
þjóðarinnar. Svarið er, að hér sé
ekki beitt tölfræðilegum aðferð-
um, heldur sé mælirinn nú fullur.
Síðan falla þeir í þá gryfju að vísa
til hrópandi misréttis í kosninga-
réttarmálum í Bandaríkjunum,
þessu landi lýðræðisins. Þetta er
vond röksemdafærsla, þ.e. að rétt-
læta misrétti hér á landi með því
að vísa til enn meira misréttis,
sem kann að viðgangast í öðrum
löndum.
Að lokum segjast svo „áhuga-
menn“ reiðubúnir að samþykkja
sama atkvæðavægi, hvar sem er á
landinu, þegar lífskjör hafa verið
fulikomlega jöfnuð. Þetta er svona
til að staðfesta, að þeir eru tilbún-
ir að versla með mannréttindin,
en það er ég ekki.
Spurningum svaraö
Þá kem ég að spurningum
„áhugamanna".
• 1. Eg tel ekki „að fjölgun þing-
manna á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu sé einhver almenn
lausn á vandamálum þjóðarinn-
ar“. En með vísun til þess, sem
ég hef áður sagt, tel ég jöfnun
atkvæðavægis, og þar með
kosningaréttar, vera mikilvæg-
an lið í því að tryggja skyn-
samlega ákvarðanatöku á Al-
þingi.
• 2. Auðvelt er að nefna dæmi
þess, að Stór-Reykjavíkursvæð-
ið situr ekki við sama borð og
landsbyggðin, að því er varðar
lán úr ýmsum sjóðum til at-
vinnuuppbyggingar. Enginn
Reykvíkingur fær 100% lán til
að kaupa togara, enginn íbúi
þar fær lán úr Byggðasjóði til
að setja upp rakarastofu, bók-
haldsstofu eða annað þess hátt-
ar. Það fá menn úti á landi.
Dæmi eru um, að menn hafi
flutt atvinnurekstur sinn frá
Reykjavík út á land þegar þeir
hafa þurft að endurskipuleggja
hann, vegna þess að það var
skilyrði fyrir lánveitingu. Þess-
ir sjóðir, sem þannig lána, hafa
ekkert síður fengið fjármagn
sitt frá Reykjavíkursvæðinu en
öðrum iandshlutum.
• 3. Spurt er, hversu margir þing-
menn yrðu í a) Árbæjarhverfi,
b) Breiðholti, ef vægi atkvæða
yrði alveg jafnað.
Þau hverfi myndu ekki fá
sérstaka þingmenn, nema e.t.v.
ef þeirri skipan yrði komið á, að
brjóta allt landið niður í ein-
menningskjördæmi. Að
óbreyttri kjördæmaskipan
fengju þessi hverfi því aðeins
hlutdeild í fleiri þingmönnum
Reykjavíkur við jafnt eða aukið
atkvæðavægi.
• 4. Spurt er, hvað ég telji „að
valdið hafi hinum mikla fólks-
flótta úr dreifbýlinu til Stór-
Reykjavíkursvæðisins á ára-
tugnum 1960—1970“.
Megineinkenni byggðaþróun-
ar undanfarna áratugi er vax-
andi þéttbýlismyndun samfara
fækkun íbúa í sveitum. Þetta er
eðlileg afleiðing breyttra at-
vinnuhátta, stöðugt fleiri vinna
nú við úrvinnslu- og þjónustu-
greinar, en færri við frumfram-
leiðslu. Jafn eðlilegt er að fjölg-
un íbúa verði mest á Reykjavík-
ursvæðinu vegna þessara breyt-
inga á atvinnuháttum, þótt ekki
sé litið nema til veðurskilyrða.
Af spurningunni mætti ætla,
að fjölgun á þessu svæði hafi
orðið eitthvað sérstaklega mikii
á áratugnum ’60—’70. Stað-
reyndin er hins vegar sú, að
fjölgunin var ekkert minni
næstu tvo áratugina þar á und-
an, ’40—’50 og ’50-’60.
Þetta svar verður að duga, ég
bæti því þó við, að tala þing-
■ manna Reykjavíkur og Reykja-
ness frá árinu 1959 hefur ekkert
með þetta að gera.
• 5. Ég tel mjög æskilegt „að
viðhalda beri byggð eins og hún
er nú í landinu". Það markmið
næst best með eflingu atvinnu-
lífsins, og umfram allt bættum
samgöngum.
• 6. Að lokum er svo spurt, hvað
ég telji mikið hafa orðið eftir af
síldargróðanum í Siglufirði, á
Raufarhöfn og í Reyðarfirði.
Nú get ég ekki svarað með
tölum, enda sjálfsagt ekki til
þess ætlast. En meðan síldin
veiddist hleypti hún miklu lífi í
þessa staði og íbúarnir bjuggu
við góðan hag. Þegar svo síldin
hvarf fór allt á hinn verri veg
og þekki ég það best um Siglu-
fjörð vegna þess að þaðan er ég.
Ég get líka fullyrt, að allt of
lítið varð eftir af hagnaði þjóð-
arbúsins á þessum stöðum.
Ástæðan er fyrst og síðast sú,
að þarna var ríkisreksturinn
fyrirferðarmestur, ríkið átti
síldarverksmiðjurnar, ekki efn-
staklingarnir á stöðunum, að
Rauðku í Siglufirði undanskil-
inni. Á þessum tíma taldi ríkið
sig ekki hafa neinar sérstakar
skyldur við þessa staði, þótt það
hafi um áratugi fleytt rjómann
af starfi þess fólks, sem þar bjó.
Skuld ríkisins við þessa staði
hefur ekki verið greidd.
Lokaorð
Þá hef ég svarað þeim spurning-
um, sem beint var til mín frá þeim
„áhugamönnum í V-Hún.“.
Ég þakka þeim fyrir að endur-
vekja umræðuna um kjördæma-
málið. A því var þörf vegna þess
að of hljótt er um málið, of seint
gengur starfið hjá stjórnarskrár-
nefnd, of lítill skilningur hjá of
mörgum á nauðsynlegum úrbót-
um.
Og nú berast þær fregnir að
hafin sé undirskriftasöfnun í
Vestur-Húnavatnssýslu, undir
forystu þessara „áhugamanna um
stjórnarskrármálið", gegn úrbót-
um á sviði kosningaréttar. Ekki er
að efa að margir munu ljá nafn
sitt á skjalið. Að því leyti munu
„áhugamenn" sjá nokkurn árang-
ur baráttu sinnar.
27.06. ’82.
Arftakar
Ástralíunegranna
Kvíkmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Austurbajarbíó:
Villti Max („Mad-Max II“)
Leikstjórn: George Miller.
Handrit: Miller, ásamt Terry Hayes
og Brian Hannant.
Kvikmyndataka: Dean Semier.
Tónlist: Brian May.
Aðalhlutverk: Mel Gibson, Bruce
Spence, Vernon Wells.
Frá Warner Bros. Áströlsk, 1982.
Þeir sem sáu MAD MAX, á sín-
um tíma í Tónabíói, kippa sér
sjálfsagt lítið upp við framhaldið
sem nú stendur gestum Austur-
bæjarbíós til boða. Líklegt er að
efnið og atburðarásin virki hálf
geðveikisleg á aðra. Sem vonlegt
er.
Villti Max er fyrrverandi lög-
reglumaður á auðnum Ástralíu
náinnar framtíðar. í fyrri mynd-
inni fékkst hann við löggæslu á
því rakkarapakki sem lifað hafði
af styrjaldir og óáran og bjó við
þröngan kost á þjóðveginum.
Þegar hér er komið sögu er mis-
kunnarlaust ofbeldið eina lífsfyll-
ing þess sem fyrr, og lýðurinn tæt-
ir um á afdönkuðum, „upptjúnuð-
um“ tryllitækjum og bifhjólum.
Bensín er blóði dýrmætara enda
fer það síðarnefnda ólíkt meira í
súginn.
I MAD MAX II, er hlutverk
kempunnar nokkuð á reiki. Það
hvarflar að engum að gæta lag-
anna lengur, Max stendur tæpast
uppúr hópi þeirra óhrjálegu fram-
tíðarpönkara sem geysast um
Onlv one man
»~.MaO8$0N
K0«EWMIUð?>.,.,H.'¥AOMAX2’
þjóðvegina rænandi og drepandi. í
myndarbyrjun er hann í eldsneyt-
isránsferð hvar hann hittir hinn
forkostulegasta „þyrlu“-flugmann
(einskonar skopútgáfu af Max Von
Sydow!). Saman lenda þeir í blóði
drifnum ævintýrum, er þeir gerast
málaliðar olíulindareigenda.
Herja þeir saman á bensínsveltan
óþjóðalýðinn. Nóg um það.
Sem sjá má er nokkuð snúið að
flokka VILLTA MAX, I og II í
ákveðinn hóp mynda. Pönk-sjó-
ræningjamynd kæmi til greina,
annað mál hvort einhver skilur
mig. En í þessari „framtíðarsýn"
klæðast nefnilega flestir ámóta og
pönkarar í grimmri martröð og
slagsmálaútfærslur, sviftingar og
bardagaaðferðir minna á gömlu,
góðu sjóræningjamyndirnar.
Nema að hér flýtur tómatsósan
ómæld og drápsaðferðir eru mun
fjölbreyttari en maður átti að
venjast af Kidd karlinum kaftein
og þeim köppum öllum.
VILLTI MAX er óhugnanlega
þrungin ofbeldi, enda hafa dæmin
sannað að hvarvetna í henni ver-
öld bíða menn í ofvæni eftir að fá
það keypt í sem stærstum
skömmtum. Fá útrás fyrir árás-
arhvöt og aðra lesti.
Myndin er ekki nema rétt
þokkalega gerð að sumu leyti og
kemur það talsvert á óvart því líkt
og flestir vita, eiga Ástralir á að
skipa frábærum mannskap í öll
hlutverk kvikmyndagerðar.
Dolby-upptakan er slæm og klipp-
ingin stundum illa af hendi leyst.
En dirfskuleikur gerist ekki betri
og ýmis tæknibrögð eru með ólík-
indum góð og raunverulega út-
færð. Því er ekki að neita að
ógnþrungin spenna og stemmning
heldur áhorfandanum glaðvak-
andi og ekki er ólíklegt að VILLTI
MAX mali gull hér sem annars
staðar, þrátt fyrir þunnan þráð og
hrátt yfirbragð.
Ár aldraðra
1982
Þórir S. Guöbergsson
Vernd
Virkni — Vellíðan
A efri árum eiga sér
ýmsar breytingar
stað hjá öllum, bœði
líffrœðUegar, félags-
legar og sálrœnar en
þœr gerast mishratt
eftir aðstœðum og
einstaklingum.
Hvað er öldrun?
Frá alda öðli hafa menn velt
fyrir sér málefnum aldraðra í
ýmsum myndum. Skoðanir og
viðhorf til ellinnar eru misjöfn
og margvísleg og um aldaraðir
hefur verið spurt: Hver er gam-
all? Hvað er elli?
Þó að margt hafi verið ritað og
rætt um ellina í þúsundir ára er
það þó aðeins á síðustu áratug-
um sem öldrun hefur verið gerð
að sérstakri fræðigrein. Þessi
tegund vísindagreinar fjallar um
og rannsakar lifeðlisfræðilega
öldrun (öldrunarfræði).
Ársæll Jónsson, læknir, skrif-
ar m.a. í fréttabréfi um heil-
brigðismál: Á tímum háþróaðra
læknavísinda nútímans hafa
menn komist að raun um að
vandamál öldrunarsjúkdóma eru
í dag flóknustu og jafnframt
mest vanræktu svið heilsugæslu
meðal vestrænna þjóða."
Hugtakið elli eða öldrun hefur
óljósa merkingu í hugum fólks
enda ekki verið nægilega skil-
greint. Af eftirfarandi dæmum
má sjá að öldrun er í raun af-
stætt hugtak sem erfitt er að
skilgreina svo vel sé, enda marg-
þætt og flókið.
Við getum tekið sem dæmi tvo
einstaklinga um sextugt. Vegna
slæms aðbúnaðar og heilsu-
brests lítur annar þeirra út eins
og hann væri um áttrætt en hinn
sem notið hefur góðrar heilsu og
haft möguleika til þess að „halda
sér við“ og lifað við góðar að-
stæður lítur út eins og fimmtug-
ur maður. I fljótu bragði kann
því að virðast svo, að fyrir hinn
fyrrnefnda sé „of seint" að kom-
ast á eftirlaun um 67 ára aldur
(heilsa hans er í raun brostin
miklu fyrr) en fyrir hinn síðar-
nefnda sé það e.t.v. „of snemmt"
að hætta að vinna um sjötugt.
Stundum er haft að orði að við
séum ekki eldri en okkur finnst
við vera hverju sinni. Nokkur
sannleikur felst í þessum orðum
og Iýsir þessi skoðun viðhorfi
margra til öldrunar.
Kona nokkur um nírætt spurði
eitt sinn um sólarlandaferðir
fyrir aldraða og bætti síðan við
spurningu sína: „Heldurðu ann-
ars að þessar ferðir séu nokkuð
fyrir mig? Er þetta ekki allt
saman gamalt fólk sem ferðast á
þennan hátt?“
Maður um sextugt getur haft
jafn sterkt hjarta og lungu og
fimmtugur maður en meltingu
og meltingarfæri eins og hann
væri sjötugur. Hjá öðrum gæti
þessu verið öfugt farið.
Ef við hugsum fyrst og fremst
um líkamlegt þol og þrek höfum
við náð líkamlegum hámarks-
þroska um 25—30 ára aldur. Eft-
ir það fer að halla undan fæti á
flestum sviðum líkamlegs þreks.
Hinn svokallaði eftirlaunaald-
ur er mjög misjafn eftir löndum
og þjóðum og mun Bismarck,
kanslari Þýskalands, fyrstur
hafa komið fram með hugmynd-
ir um eftirlaun þegar hann
ákvað að þýskir hermenn fengju
eftirlaun eftir 65 ára aldur. Lík-
legt er talið að fáir hermenn hafi
náð svo háum aldri á þeim tím-
um en samt sem áður hafa þessi
aldursmörk verið höfð til hlið-
sjónar í mati vestrænna þjóða á
eftirlaunaldri og mörkin ákveðin
á bilinu 60—70 ára.
Þó að ekki komi fram nákvæm
skilgreining á öldrun eða elli er
það víst að því lengur sem við
lifum eiga sér stað ýmsar breyt-
ingar í líkama okkar, vefjum
hans, líffærum og líffærakerf-
um. Breyting á sér stað hjá öll-
um en hún gerist mishratt eftir
aðstæðum og einstaklingum.
Talið er að erfðir skipti miklu
máli um endingu líffæra, en um
leið og þessar breytingar eiga
sér stað minnkar einnig við-
námsþróttur gagnvart sjúkdóm-
um. Ymsir umhverfisþættir
skipta mjög miklu ináii svo sem
félagslegt öryggi, tryggur fjár-
hagur, virkni til hugar og handa
o.s.frv.
Aukin þekking almennings er
því frumskilyrði þess að vellíðan
okkar aukist á efri árum.
Rally-cross á sunnudag
Önnur umferð íslandsmeistarakeppninnar í
rally-cross hefst á sunnudaginn kl. 14.00 í landi Móa
á Kjalarnesi. Allar líkur benda til skemmtilegrar
keppni, en sigurvegari síðustu keppni, Þórður Valdi-
marsson á VW mun vera líklegur til sigurs. Heppn-
um áhorfanda gefst kostur á að aka rally-cross-bíl í
keppninni, en það er vinningur í happdrætti sem
fylgir aðgöngumiðanum. Sá er vann síðast í happ-
drættinu gerði sér lítið fyrir og náði þriðja sæti.
Spurningin er hvort einhver geri betur nú.