Morgunblaðið - 14.12.1982, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 1982
KANARÍEYJAFARAR
GUL býöur ykkur vel-
komin í verslun sína
FOTO
HERTIE
c.c. Cita Lokala no. 108
Playa del Ingles.
Ljósmynda og radíó-
vörur vídeó og margt
margt fleira
Sanngjarnt verö ...
GUL
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir SVEIN SIGURÐSSON
Walter Mondale er hér staddur í Þingvallakirkju ásamt Eirfki J. Eiríkssyni fyrrum þjóðgarösverði. Myndin var
tekin í apríl 1979 þegar Mondale var í heimsókn hér á landi.
Walter Mondale þykir
líklegasti forsetafram-
bjóðandi demókrata
Bandaríkin:
FLESTUM kom mjög á óvart þegar Edward Kennedy, öldungadeildar-
þingmaður lýsti þvi yfir nú fyrir skemmstu, að hann hefði ákveðið af
fjölskylduástæðum að sækjast ekki lengur eftir forsetaembættinu og
ætlaði því að draga sig úr kapphlaupinu um útnefningu Demókrata-
flokksins. Allar skoðanakannanir bentu til, að Kennedy nyti langmests
fylgis hugsanlegra frambjóðenda innan flokksins og að marga mati hefði
honum verið.það innan handar að setjast að í Hvita húsinu eftir kosn-
ingarnar á árinu 1984. Kennedy hefur hins vegar tekið ákvörðun, sem
hann mun standa við, og af þeim sökum beinast nú allra augu að fyrrum
kcppinautum hans innan Demókrataflokksins, þeim John Glenn, öld-
ungadeildarþingmanni fyrir Ohio, Gary Hart, öldungadeildarþingmanni
fyrir Colorado, og síðast en ekki sist aö Walter Mondale, fyrrum vara-
forseta, sem nú þykir líklegastur til að hljóta útnefninguna.
Fyrir Walter Mondale er
ákvörðun Kennedys vafa-
laust fagnaðarefni en setur hann
um leið í nokkurn vanda. Að
Kennedy frátöldum nýtur hann
nú mestra vinsælda en það hefur
jafnan verið talið fremur erfitt
hlutskipti við upphaf forkosn-
ingabaráttunnar.
Annað kemur líka til. Kjós-
endur Demókrataflokksins og
Bandaríkjamenn allir bíða nú
eftir því að frambjóðendur
flokksins brjóti í blað í efna-
hagsmálaumræðunni og bendi á
einhverjar nýjar leiðir. Aukin
ríkisafskipti, sem Kennedy hefur
barist fyrir, þykja ekki koma til
greina, enda þær skoðanir nú
ríkjandi, að ríkisumsvifunum
verði markaður ákveðinn bás.
Það, sem fólk vill, er eitthvað
uppbyggjandi, eitthvað, sem
horfir fram á veginn, ekki ör-
væntingarfulla verndar- og ein-
angrunarstefnu. Með öðrum orð-
um ný iðnstefna.
„Ég trúi á alþjóðlega sam-
keppni en ég læt ekki bjóða mér
hvað sem er ... Það, sem mestu
skiptir á næstu árum, er að
draga niður hvíta uppgjafarfán-_
ann og draga upp þann banda-
ríska, að snúa vörn í sókn ...
Við verðum að hætta að tala um
að vera ákveðnir í alþjóðlegum
viðskiptum, nú verðum við að
vera það.“
Það er Walter Mondale, sem
lét þessi orð falla í ræðu, sem
hann flutti nú nýlega á fundi
með verkamönnum í stáliðnaðin-
um, og það stóð ekki á því, að
hann væri stimplaður verndar-
og einangrunarsinni. Sú nafngift
á þó ekki við um Mondale, hann
er ekki einangrunarsinni í þeim
skilningi, heldur vill hann koma
vitinu fyrir viðskiptaþjóðir
Bandaríkjanna með því að búa
framleiðslu þeirra sömu skilyrði
á Bandaríkjamarkaði og þær
búa bandarískri á sínum mark-
aði.
Mondale er þeirrar skoðunar,
að á vandamálunum í banda-
rísku efnahagslífi sé engin ein-
föld lausn. Hann hefur gaman af
því að rifja upp síðasta ríkis-
stjómarfund Jimmy Carters for-
seta. Carter gekk hringinn í
kringum borðið og spurði hvern
og einn hvað hann hefði lært í
embætti. „Ég man hverju Har-
old Brown, varnarmálaráðherra,
svaraði,“ segir Mondale. „Hann
kvaðst hafa tekið við embætti
vitandi vits um að samband væri
á milli máttugs herafla og heil-
brigðs efnahagslífs en nú vissi
hann, að sambandið væri al-
gjört, þ.e.a.s. að öflugt efna-
hagslíf væri algjör forsenda
fyrir öflugum her. Þess vegna
einmitt, yrði jafnt að skera niður
útgjöld til hermála og annarra
mála þegar efnahagslífið krefð-
ist þess.“
Mondale heldur því fram, að
aðeins með samræmdum aðgerð-
um af þessu tagi verði unnt að
lækka hallann á fjárlögum og
lækka vextina til frambúðar.
Aðeins með því að „taka fyrst til
á sínu eigin heimili" geti Banda-
ríkjamenn látið verulega að sér
kveða í því efnahagslega endur-
reisnarstarfi, sem nú bíði þjóða
heims.
Einn liður í þessum aðgerðum,
að því er Mondale segir, er að
tryggja heiðarlega samkeppni,
snúast til varnar gegn niður-
greiddum innflutningi og af-
nema óeðlileg höft á bandarískri
framleiðsluvöru erlendis. Á
þessi mál mun Moldale trúlega
leggja megináhersluna í kosn-
ingabaráttunni.
Um það bil 30 stórar við-
skiptaþjóðir Bandaríkjanna
setja hömlur við innflutningi að
vissu marki til verndar eigin
iðnaði og segist Mondale vera
tilbúinn til að grípa til sams
konar verndaraðgerða t.d. hvað
varðar bandarískan bílaiðnað.
Keppinautar Bandaríkjanna
veita útflutningsatvinnuvegun-
um lán á mjög lágum vöxtum en
Reagan hefur hins vegar skorið
niður fjárveitingar cil banda-
ríska inn- og útflutningsbank-
ans. í þessum efnum vill Mond-
ale fara öfugt að og beita auk
þess „sérstökum takmörkunum"
við innflutning, sem ógnar sum-
um greinum bandarísks iðnaðar.
Walter Mondale gerir sér fulla
grein fyrir því, að varlega verður
að fara til að ekki hljótist af
fullkomið viðskiptastríð og hann
veit líka, að erfitt er að tala um
fullt jafnræði með þjóðum á
krepputímum. Umfram allt ger-
ir hann sér þó grein fyrir, að
hann á ekki svör við öllum
spurningunum og einmitt þess
vegna hefur það ákveðið eftir 18
mánaða stanslaust stjórnmálaat
að verja næstu þremur mánuð-
unum til „náms“. í þeim efnum
hefur hann sér til halds og
trausts virta háskólamenn og
sérfræðinga, sem áður réðu ráð-
um sínum með Carter forseta.
í bandarískri kosningabaráttu
hefur afstaðan til einstakra,
staðbundinna mála jafnan ráðið
hvað mestu hingað til. Með
Mondale kann að verða á þessu
nokkur breyting. Hann leggur
áherslu á, að efnahagsmál
heimsins, efnahagsmál Banda-
ríkjanna og þar af leiðandi út-
gjöld til hermála og félagsmála í
Bandaríkjunum séu samtengd og
í rauninni ein órofa heild. Þetta
kann kannski að þykja fullstór
biti fyrir einn frambjóðanda en
þeirm mun forvitnilegra verður
að fylgjast með því hvernig
Mondale tekst að ráða við hann.
(Heimildir: International
Herald Tribune, Time)