Morgunblaðið - 29.01.1983, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. JANÚAR 1983
Byggingasamvinnufélag Kópavogs 30 ára:
Verðum að fá lóð-
ir undir áfram-
haldandi byggingar
— segir Sigtryggur Jónsson framkvæmdastjóri
Hyggingasamvinnurélag Kópavogs varð
30 ára þann 24. janúar sl., en það var
stofnaA árið 1953 af nokknim frumbyggj-
um Kópavogs, tveimur árum áður en
hreppurinn fékk kaupstaðarréttindi. A
þeim árum sem Byggingasamvinnufélag
Kópavogs hefur starfað hefur það skilað
484 íbúðum til félagsmanna sinna, 36 eru
í byggingu, og að auki 17 íbúðir sem fé-
lagið byggir við Neðstaleiti í Reykjavík í
samvinnu við Byggingasamvinnufélag
Reykjavíkur. Sigtryggur Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Bsf. Kópavogs, ræddi við
Morgunblaðið við þessi tímamót um starf-
semi félagsins að fornu og nýju.
„Það er og hefur alltaf verið veru-
legt átak hjá eignalitlu fólki að
byggja eigið íbúðarhúsnæði, og var
tilgangurinn með stofnun sam-
vinnufélagsins að „koma í fram-
kvæmd hugmyndinni um frjálsa
samhjálp við húsbyggingar", eins
og segir i fyrstu fundargerð félags-
ins. I upphafi var farið hægt af
stað, og fyrsta áratuginn skilaði fé-
lagið frá sér 48 íbúðum. Á árunum
1963—1973 voru byggðar 103 íbúðir,
en frá þeim tíma 333 íbúðir. Öll
starfsemi félagsins gjörbreyttist til
hins betra þegar það fékk, árið
1975, úthlutað lóðum við Engihjalla
undir 237 íbúðir, og var þá ráðist í
kaup á þeim tækjakosti sem félagið
hefur yfir að ráða. Einnig var mikil
fjölgun félagsmanna á sama tíma,
og hefur sú fjölgun haldið óslitið
áfram síðan, enda orðið algengt að
byggt sé fyrir börn þeirra félags-
manna sem voru með á fyrstu árum
félagsins. Nú eru félagsmenn í
Byggingasamvinnufélagi Kópavogs
rúmlega 3300. Frá 1976 hefur öll
starfsemi félagsins verið miðuð við
að það geti skilað 40—60 íbúðum
árlega til félagsmanna sinna.
Starfsemin
Frá fyrstu tíð hefur það verið
helzta markmið félagsins að skila
vönduðum íbúðum á kostnaðarverði
til félagsmanna sinna.
Mestallan þann tíma sem félagið
hefur starfað, hefur verið mikil um-
frameftirspurn á íbúðarhúsnæði á
höfuðborgarsvæðinu. Vegna þessa
m.a. hafa byggjendur Bygginga-
samvinnufélags Kópavogs fengið
íbúðir sínar á verði sem er lægra en
það sem gildir á almennum fast-
eignamarkaði. Þar sem byggjendur
greiða íbúðir sínar á 2—3 árum sem
tekur að byggja þær, verður
greiðslubyrðin einnig léttari en al-
mennt gerist.
Framtíðarverkefni
Eins og kunnugt er hefur orðið
mikil breyting á fjármagnsmarkað-
inum á undanförnum misserum.
Nær öll lán eru að fullu verðtryggð
án þess að lánstími hafi lengst, af-
greiðsla lífeyrissjóðslána tekur
mun lengri tíma en áður, húsnæð-
ismálalán hafa lítið hækkað í
raungildi, og mikill fjármagns-
skortur gerir vart við sig í banka-
kerfinu. Þetta hefur þau áhrif að
því unga fólki sem byggir hjá Bygg-
ingasamvinnufélagi Kópavogs er sí-
fellt gert erfiðara fyrir, þó ekki hafi
enn komið til vandkvæða vegna
þessa. Byggingasamvinnufélag
Kópavogs hefur riðið á vaðið með
nýjung í fjármögnun íbúðarhús-
næðis, sem byggist á því að hluti af
greiðslum byggjenda er lagður inn
á verðtryggðan reikning í banka.
Þegar safnað hefur verið í 2 ár,
fæst sjálfkrafa lánafyrirgreiðsla
byggjendum til handa. Með þessu
móti er hægt að minnka greiðslu-
byrði á byggingartímanum, allt að
25%, þó þetta hafi að sjálfsögðu
engin áhrif á endanlegt verð íbúð-
anna. Með aðlögun að því kerfi sem
í gildi er á hverjum tíma á fjár-
magnsmarkaðinum, og vissu um
pólitízkan vilja á leiðréttingum
hvað varðar húsnæðismálalán,
verður þetta þó ekki það vandamál
Pige Liv
eftir Tine Bryld
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Tine Bryld er þekktur danskur
höfundur, sem hefur sent frá sér
nokkrar bækur, sem snúast um
aðskiljanleg málefni ungdómsins
nú um stundir. Mér sýnist þó sem
Pige Liv gæti verið fyrsta skáld-
saga hennar. Hún upphefst á því
að konan Elsa er að snúa heim
eftir sumarleyfi, sem hefur breytt
lífi hennar nokkuð, heima bíða
dóttirin Liv og maðurinn Kaj.
Hjónabandið hefur verið heldur
klént að undanförnu og þau
ákváðu að halda sumarfrí hvort
fyrir sig til að reyna að komast að
niðurstöðu. Þetta lítur dálitið vel
og forvitnilega út, nú verður sjálf-
sagt gerð væn úttekt á sumarleyf-
um þeirra þriggja og gerð skil á
þeirri breytingu sem á þeim verð-
ur og kann að hafa afdrifaríkar
afleiðingar. En þá snýr Tine Bryld
sér að því að gera skil á stúlkunni
Liv, hún er fimmtán ára og upplif-
ir heita ást þetta sumar og rakin
er reynsla hennar og afstaða til
foreldra síðustu árin. Þegar les-
andi er á annað borð búinn að
sætta sig við að einhverra hluta
vegna tók sagan allt aðra stefnu
en í upphafi virtist, snýr hann sér
svo að því af fullum áhuga að lesa
um Liv. Tine Bryld gerir henni af-
skaplega góð og nærfærin skil og
virðist í hvívetna gera sér grein
fyrir þeim umbrotum, sem verða í
unglingi á þessum árum, sem er á
leið til hins fullorðna. Verulega
fallegir kaflar og góðir aflestrar.
Hins vegar hlýtur að valda undr-
Tine Bryld
un og vonbrigðum hvernig hún
skilur við foreldrana. Að vísu
kemur í Ijós að Kaj hefur haldið
framhjá Elsu, það er út af fyrir
sig í lagi, enda hefur hún haldið
framhjá Kaj. Af hverju hjóna-
band þeirra þróaðist í þessa átt, er
ekki svarað hér og raunar virðist
Tine missa allan áhuga á að gera
þeim Elsu og Kaj einhver skil og
eru þau svo sem jafn áhugaverð í
sjálfu sér og telpan Liv.
Mér þykir höfundur sýna það
með þessari bók að hún getur
skrifað af mikilli innlifun og góð-
vilja um ungt fólk og reynslu
þeirra. Það gæti orðið spennandi
að lesa fleiri bækur eftir hana, en
þó mætti hún láta vera að útskýra
jafn nákvæmlega og hún gerir
stundum og þá þyrfti hún einnig
að hafa valið sér það söguefni sem
á að vera rauði þráðurinn svo að
sagan brotni ekki í tvennt eins og
útlit var fyrir um tíma. En vegna
þess hve Tine Bryld hefur margt
til að bera sem höfundur tekst
henni að gera þessa bók, þrátt
fyrir allt, læsilega og manneskju-
lega.
Landið eitt
Hvers vegna ekki?
Sigtryggur Jónsson framkvæmda-
stjóri Bsf. Kópavogs.
sem erfiðast verður við að glíma á
næstu mánuðum.
Meginforsenda þess að hægt sé að
halda starfsemi félagsins gangandi
er að fá lóðir undir áframhaldandi
byggingar.
Frá því félagið fékk síðast úthlut-
að lóð sumarið 1981 hefur oft verið
sótt um, án þess að nokkur svör
bærust frá Kópavogsbæ.
Verði ekki breyting þar á næstu
vikurnar, er ljóst að verulega dreg-
ur úr starfsemi félagsins upp úr
miðju ári, og á næsta ári líkur þeim
framkvæmdum sem í gangi eru. Öll
undirbúningsvinna frá hendi fé-
lagsins, svo sem hönnun, er tíma-
frek, og því mikil nauðsyn á, að fé-
laginu verði gefinn kostur á að
skipuleggja starfsemina fram í tím-
ann, enda er það ein forsenda þess
að halda megi kostnaði í lágmarki.
Samkvæmt þeim upplýsingum
sem fyrir liggja frá forsvars-
mönnum bæjarins, skal félagið fá
úthlutað lóðum fyrir áframhald-
andi starfsemi, en líkt og í þjóðmál-
unum er nú Ijóst að „viljinn" einn
dugar skammt.
Það er von Byggingasamvinnufé-
lags Kópavogs að úrlausn í lóða-
málum fáist nú með nýju ári, enda
væri lausn þeirra sú besta afmæl-
isgjöf, sem félagið gæti fengið,"
sagði Sigtryggur Jónsson að lokum.
— eftir dr. Ragnar
Ingimarsson
Fánýtar reiknikúnstir
Mánuðum saman hafa okkur
borist fréttir af því, að sérfræð-
ingar vinni baki brotnu, við hlið
stjórnmálamanna, að því að
upphugsa alls kyns reiknikerfi
til notkunar á atkvæðatölur að
kosningum loknum.
Allt það sem birt hefur verið
um þessi kerfi bendir til þess að
hér sé um heldur fánýtar reikni-
kúnstir að ræða, sem miðaðar
séu við það að fullnægja duttl-
ungum núverandi þingmanna en
alls ekki í reynd nothæfar til að
leysa þann frumvanda sem við
blasir, þ.e.a.s. að kjósendur eru
nú dregnir í dilka og úthlutað
misgildum atkvæðisrétti eftir
því hvar þeir eiga lögheimili.
Jafnrétti kjósenda
Ég hef fyrir stuttu bent á
þann möguleika að umboðsmenn
kjósenda á Alþingi fengju at-
kvæðisvægi þar í samræmi við
þann fjölda kjósenda sem að
baki þeim stæði. Reyndar þykir
mér ekki sennilegt að þingmenn
mundu til langframa sætta sig
við þann mikla mun sem yrði á
atkvæðavægi þeirra, þ.e.a.s. allt
að sjöfaldan mun. En þessum
sömu þingmönnum virðist finn-
ast það allt í lagi að við kjósend-
urnir séu látnir lúta svona flokk-
un þegar að atkvæðisréttinum
kemur.
En það finnast fleiri leiðir til
að tryggja jöfn áhrif lands-
manna á ákvarðanatöku á Al-
þingi. Ein er sú að gera landið að
einu kjördæmi og má furðulegt
heita hversu litla umræðu sú
hugmynd hefur fengið í fjölmiðl-
um.
Hverja er verið að kjósa?
Ýmsir virðast telja að með því
að gera landið að einu kjördæmi
væri verið að auka flokksræði
um allan mun, þ.e.a.s. stjórn-
málaflokkarnir raði hver upp
einum lista og að í reynd myndu
kjósendur aðeins ákveða um
1—3 siðustu menn sem þannig
kæmust að af hverjum lista.
En hvernig er þetta í dag? Er
það ekki í reynd þannig, að þegar
í upphafi kosninga er búið að
ákveða að langmestu leyti hverj-
ir verða kosnir? Hér á ég að
sjálfsögðu við það að mestur
hluti frambjóðenda sé í öruggum
sætum og við séum því í raun að
kjósa um örfáa menn, sem sumir
hverjir lenda að lokum inni á
þingi með notkun hálfgerðrar
Næring og saga
— eftir dr. Jón Óttar
Ragnarsson dósent
Saga manneldis á íslandi er ein-
hver sú sérstæðasta sem um getur
í veraldarsögunni og endurspegl-
ast e.t.v. best í gamla máltækinu:
allt er matur í magann kemst nema
holtarætur og harðasægjur.
Hérna á síðunni er mynd eða
línurit sem tekið er frá Jóni Steff-
ensen, prófessor, og sýnir í
hnotskurn sögu íslendinga frá
þessu sjónarhorni, þ.e. manneld-
issöguna.
Myndin sýnir þrennt: áætlaðan
fólksfjölda, meðalhæð karlmanna
og loks áætlaðan fjölda hungurfell-
isára á öld frá landnámstíð til
okkar daga. Segir þessi mynd
meira en mörg orð.
I stuttu máli jókst mannfjöld-
inn ört fyrstu þrjár aldir íslands-
sögunnar, en eftir það fór fólkinu
fækkandi vegna hungurfellis og
drepsótta sem herjuðu á lands-
menn.
Það er athyglisvert að á 12. öld,
þegar fólki byrjar að fækka, fer
mannfellir vegna matarskorts að
láta á sér kræla. Jókst hann stig
af stigi næstu þrjár aldirnar.
Fimmtánda öldin var tiltölulega
hagstæð í þjóðarbúskapnum, en
eftir það tekur að halla undan
fæti. A 17. og 18. öld er talið að
fjórða til fimmta hvert ár hafi
verið hungurfellisár.
Það er athyglisvert að rann-
sóknir Jóns Steffensen (á beina-
fundum) sýna að meðalhæð ís-
lendinga lækkaði að jafnaði frá
landnámsöld ailt fram undir lok
átjándu aldar.
Það var ekki fyrr en á 19. öld að
loks tók að rofa til í þjóðlífinu.
Efnahagurinn batnaði og fæðið
varð fjölbreyttara. Fólksfjölgunin
jókst ört auk þess sem togna tók
úr hióðinni
Mataræði í þúsund ár
Fæði íslendinga í þúsund ár, frá
landnámi fram yfir miðja síðustu
öld, einkenndist einkum af því að
meira en 90% af hitaeiningunum
komu að jafnaði úr dýraríkinu.
Þetta háa hlutfall dýraafurða er
að vísu ekki einsdæmi, en engu að
síður afar sérstætt og einkum
bundið við þær þjóðir sem búa á
mörkum hins byggilega heims.
Helstu matvæli voru mjólkur-
matur, lambakjöt og fiskur. Jurta-
afurðir voru fáar og yfirleitt lítill
þáttur (innan við 10% orkunnar),
þ.á m. ber, fjallagrös, söl og smá-
vegis af grænmeti.
Á þessu einhæfa fæði þurfti
þjóðin að lifa í tíu aldir. Aðeins
með bættri þekkingu á átjándu öld
og eftir það tókst þjóðinni að rjúfa
vítahring fæðukreppu og fólks-
fjölgunar.
En það var ekki einasta að fæðið
væri með því einhæfasta sem
þekktist, heldur voru allar
vinnsluaðferðir frumstæðari en
gerðist og gekk í öðrum menning-
arlöndum.
Vandamálið var m.a. saltleysið.
Allt fram á 19. öld var salt svo dýr
og torfengin vara að einungis þeir
sem voru vel efnaðir eða í sérað-
stöðu gátu notið góðs af því.
í stað saltsins notuðu Islend-
ingar mjólkursýru (skyrmysu),
reyk, kæsingu og sólþurrkun. Er
þó engin þessara aðferða eins
skjótvirk og kröftug og söltunin.
Mataræöi í hundrað ár
Á 19. öld tók loks að birta til í
þjóðlífinu. Sjálfstæðisöflunum
hafði þá vaxið fiskur um hrygg.
Upplýsingastefnan og iðnbylting-
in áttu sinn þátt í því.
FÆDA
OG
HEILBRIGÐI
Meó bættum efnahag fóru íslend-
ingar að geta flutt inn korn í stórum
stfl. Ræktun á kartöflum og græn-
meti fór þá loks að skila þeim
árangri sem um munaði.
Úr korni og kartöflum fengu Is-
lendingar langþráða sterkju og
trefjaefni og C-vítamín (úr kart-
öflunum). Vítahringurinn er rof-
inn. Þjóðin fór að rétta úr kútn-
um.
I kjölfar korns og kartaflna
sigldu að vísu fæðutegundir eins
og sykur, kaffi og margvísleg
krydd. Engu að síður voru breyt-
ingarnar í heild til gífurlegra
bóta.
I fyrsta skipti í íslandssögunni
hvarf skyrbjúgur af sjónarsviðinu.
Ef til vill átti aukin C-víta-
mínneysla þátt í því að meðalhæð-
in tók að aukast (C-vítamín þarf
m.a. til beinmyndunar).
Þegar fyrsta landskönnun á
mataræði Islendinga var gerð á
árunum 1939—40 kom í ljós að
hlutur jurtaafurða var ekki lengur
innan við 10% af hitaeiningum,
heldur um 50%.
Næring og heilsa
Hcilsufar okkar ræðst ekki af því
fyrst og fremst hve margir læknar
starfa í landinu né hversu ftókin og
fín tæki eru til á sjúkrahúsum þótt
þetta sé auðvitað mikilvægt.
Heilsufarið ræðst fyrst og síðast
af lífsháttum fólksins í landinu, þ.e.
lífsstflnum sem við kjósum okkur
hver og einn. Án efa er mataræðið
þar langmikilvægasti þátturinn.