Morgunblaðið - 03.03.1983, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 1983
pltrgíiiiriMalill*
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 180 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 15 kr. eintakiö.
Dýrkeypt
ríkisforsjá
Mýmörg dæmi verðlags-
þróunar hér á landi,
sem reynslan hefur fært á
fjörur almennings, hafa sann-
að svart á hvítu, að miðstýrð
verðlagsþróun stjórnvalda er
þyngsti útgjaldaauki heimil-
anna í landinu. Halldór Jóna-
tansson, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Landsvirkjun-
ar, tíundar enn eitt dæmið
um þetta, verðlagningu
Landsvirkjunar til
almenningsveitna.
Höfuðatriðin í dæmi fram-
kvæmdastjórans eru þessi:
• 1) Hefði rafmagnsverð
Landsvirkjunar fylgt bygg-
ingarvísitölu 1971—1982
hefðu skuldir Landsvirkjunar
um sl. áramót verið rúmlega
hundrað milljónum Banda-
ríkjadala minni en þær vóru í
raun, eða 30% lægri. Skuldir
Landsvirkjunar námu 341
milljón dollara á þessum
tíma.
• 2) Jafnframt hefðu vaxta-
útgjöld verið 12,4 milljónum
dollara lægri og afborganir
4,1 milljón dollara minni en
raun er á. Greiðslubyrðin
1983 hefði orðið 16,5 milljón-
um dala lægri en fyrirsjáan-
legt er.
• 3) Þetta hefur að sjálf-
sögðu haft sín áhrif á hækk-
unarþörf orkuverðsins. Hefði
rafmagnsverðið verið byggt á
byggingarvísitölu umrædd ár
hefði verðið til almennings-
veitna aðeins þurft að hækka
um 9,1% á líðandi ári, til að
tryggja rekstrarjöfnuð miðað
við 50% verðbólgu og 50%
gengissig. Hækkunarþörfin er
hinsvegar ekki 9,1%, eins og
hún hefði verið miðað við
framangreindar forsendur,
heldur 47,2%!
• 4) f fyrra tilvikinu yrði
meðalverð ársins 55,20 aurar
á KWst en í síðara dæminu
74,48 aurar. „Þá er einnig
fróðlegt að gera sér ljóst að
hefði verið fylgt byggingar-
vísitölu og haldið áfram að
gera það út þetta ár, miðað
við fyrrnefndar verðlagsfor-
sendur," sagði Halldór Jóna-
tansson, „væri meðalverð í ár
60,58 aurar á KWst og yrði
hagnaður þá 61,6 m.kr. og
greiðsluafgangur 155,5 m.kr.,
sem þýddi m.a. að draga
mætti úr lántökum á árinu
vegna framkvæmda. Slík
þróun myndi fyrr eða síðar
verða almenningi til hagsbóta
í lægra rafmagnsverði en
ella.“
Þessi reynslusaga er ekkert
einsdæmi fyrir Landsvirkjun.
Hún kemur og heim og saman
við framvindu mála hjá Hita-
veitu Reykjavíkur og Stræt-
isvögnum Reykjavíkur og
hliðstæðum fyrirtækjum. I
öllum tilfellum hefur hin
miðstýrða verðlagsþróun leitt
til versnandi rekstrar- og
fjárhagsstöðu viðkomandi
stofnana, aukinnar skulda-
söfnunar og hærri fjár-
magnskostnaðar þeirra.
Niðurstaðan er síðan verulega
meiri verðhækkunarþörf en
ella. Almenningur borgar
brúsann endanlega. Hönnuðir
pólitískrar ríkisforsjár hafa
reynzt almenningi dýrkeypt-
ir.
Ríkisútgerð
á erlendar
skuldir
Hjörleifur Guttormsson,
iðnaðarráðherra, svaraði
nýlega á Alþingi fyrirspurn
um rekstrarafkomu nokkurra
ríkisfyrirtækja, sem hann
hefur hönd í bagga með. Járn-
blendiverksmiðjan, Kísiliðj-
an, Áburðarverksmiðja ríkis-
ins og Sementsverksmiðja
ríkisins skiluðu öll verulegum
rekstrarhalla. Ljóst er að
sameiginlegt rekstrartap
þessara ríkisfyrirtækja 1982
nemur hundruðum milljóna
króna, þó endanleg reikn-
ingsniðurstaða liggi ekki
fyrir.
Hvernig var svo taprekstur
þessara ríkisfyrirtækja fjár-
magnaður?
„Rekstrarhalla var að
stærstum hluta mætt með
erlendum lánum,“segir ráð-
herrann, er Áburðarverk-
smiðja ríkisins á í hlut. Söm
var raunin hjá hinum ríkisút-
gerðunum. Þær vóru allar
með vörpuna úti á erlendum
skuldamiðum. „Reddarinn" í
iðnaðarráðuneytinu var iðinn
við skuldakolann.
Það eru ekki einungis hinir
almennu atvinnuvegir, sem
eru undirstaða lífskjara og
fjárhagslegs sjálfstæðis þjóð-
arinnar, sem sæta taprekstri
og skuldasöfnun úr hendi
pólitískrar stjórnunar efna-
hagsmála í þjóðarbúskapn-
um. Þeir hljóta að vísu
skattalega blóðmjólkun til að
auka á herlegheitin. En ríkis-
útgerðin lýtur sömu megin-
reglunni. Hún gerir einnig út
á erlendar skuldir. Það er svo
auðvelt að ávísa á framtíðina
og fæðingardeildir heilbrigð-
iskerfisins. Og í þeirri kúnst
eru engir fremri ráðherrum
Alþýðubandalagsins.