Morgunblaðið - 03.03.1983, Qupperneq 32

32 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 1983
Jón Gauti Jónsson, framkvstj. Náttúruverndarráðs
um keppnina „Rallye d’Islande:
Keppni af þessu tagi hlýtur
að teljast slæm landkynning
Þann 23. febrúar sl. var birt í
Morgunblaðinu viðtal við Frakka
nokkurn, Jean Claude Bertrand að
nafni, sem nú er búinn að eyða úr
eigin vasa 6—700.000 kr. á undan-
förnum tveimur mánuðum í að
skipuleggja fyrir okkur íslendinga
aiþjóðarallkeppni um hálendi
landsins. Virðist þetta gert af góð-
mennsku einni saman, enda er
honum e.t.v. kunnugt um það, að
okkur íslendingum virðist margt
betur gefið en skipulagning ferða-
mála. í viðtalinu kemur fram að
hann hefur nú sent út bréf með
upplýsingum um keppnina til 2500
aðila víðs vegar um heiminn.
í allri kynningu um þetta rall af
hálfu þeirra, sem að því standa, er
því mjög haldið á lofti, að allt
muni fara vel fram, ekkert verði
skemmt, engu verði spillt, og hér
sé jafnvel á ferðinni sá „túrismi"
sem koma skal. En lítum nánar á
þessar staðhæfingar. Bara það
hvernig staðið hefur verið að öll-
um undirbúningi gefur tilefni til
efasemda. í kynningarbæklingi
sem undirritaður hefur undir
höndum kemur m.a. fram að full-
trúar frá Náttúruverndarráði
muni fylgjast með keppninni allan
tímann og geti vísað mönnum frá
keppni. Fram á slíkt hefur ekki
verið farið við Náttúruverndarráð
og er hér því um bein ósannindi að
ræða. Þá kemur fram í bæklingn-
um að hámarksfjöldi keppnisbíla
séu 100 en ekki 50 eins og kemur
fram í viðtalinu, og engin takmörk
eru á gerð þeirra utan það að þeir
mega ekki hafa fleiri en 10 hjól.
Hámarksfjöldi vélhjóla er 50, þó í
viðtalinu komi fram að þau verði
15. Þar við bætist svo, að þegar
hefur verið ákveðið að hafa 40 bíla
til eftirlits og fyrir fréttamenn. Á
þá eftir að telja viðgerðarbíla og
aðra áhangendur. Samkvæmt
þessari upptalningu má lauslega
áætla hersinguna eitthvað á
þriðja hundrað ökutækja, er kæmi
til með að mynda bílalest sem
væri eitthvað á annan km að
lengd.
Hvað varðar sjálfar leiðirnar
sem fara á um þá er þess að geta,
að tvisvar á að aka í gegnum gróð-
urvinina, Herðubreiðarlindir, og
leggja skal báðar Fjalla-
baksleiðirnar að baki, en þær eru
víða mjög skemmdar af völdum
aksturs, enda er hér um að ræða
eitt viðkvæmasta svæði landsins
fyrir gróðurspjöllum. Má geta
þess hér, að á undanförnum árum
hefur verið reynt að græða þar
upp gömul sár eftir bíla. Þá á að
fara um afréttarvegi á Austur-
landi og Arnarvatnsheiði, Kjöl og
Sprengisand auk ýmissa þjóðvega
á láglendi. En hér með er ekki öll
sagan sögð, því fyrirhugað er að
halda svokallað „Ljómarall"
næstu dagana á undan og eru
menn hvattir til að taka þátt i því
líka. Gæti því svo farið að öll hers-
ingin fari jafnvel tvisvar um garð
hjá sumum.
Ekki virðist Frakkanum bera
alveg saman við sjálfan sig, hvað
varðar leyfisveitingu til að halda
keppnina. í bæklingnum kemur
fram að öll leyfi séu þegar fengin,
en erfitt hafi verið að afla þeirra. f
viðtalinu er annað uppi á teningn-
um, sem raunar er staðfest í
Morgunblaðinu daginn eftir, að
ekkert slíkt liggi fyrir af hendi
Dómsmálaráðuneytisins. Enda er
viðtalið greinilega biðlun til ís-
lendinga um að vera sér nú góðir,
því hann sé búinn að leggja svo
hart að sér að undanförnu.
Eins og fram hefur komið er
mikið gert úr því að aldrei verði
ekið utan vega. Leiðarlýsingar
segja þó annað, því stór hluti
keppninnar á að fara fram á okkar
bágbornu slóðum, og hver treystir
sér yfirleitt til að kveða upp úr um
það hvað er slóð. Ekki er þetta
heldur tekið alltof bókstaflega
þegar nánar er að gætt. T.d. kem-
ur fram að þar sem hindrun er á
vegi/slóð er heimilt að taka á sig
króka (stystu leið). Þá hefur kom-
ið fram í umræðum við aðstand-
endur keppninnar að mismunandi
merking er lögð í akstur utan vega
eða slóða. Það kom t.d. fram hjá
Frakkanum að algengt væri að
menn féllu úr keppni sem þessari,
færu þeir 10 m út fyrir slóð. Þetta
köllum við að taka utan vega/-
slóða. Hvar eiga síðan aðrir að
vera, t.d. hinn almenni ferðamað-
ur sem verður svo óheppinn að
verða á vegi þeirra. Nei, vissulega
verður aldrei farið út af slóð, en
hins vegar staðhæft.
Hvað er það þá sem raunveru-
lega mun gerast og hvaða afleið-
ingar kemur keppni sem þessi til
með að hafa í för með sér. Að
mínu áliti er það einkum eftirfar-
andi fjögur atriði:
1. Gróðurspjöll: Enginn fær mig
til þess að trúa því, að 200 bílar
eða þar um bil skilji ekki eftir sig
nein spjöll þegar upp er staðið eft-
ir 10 daga yfirreið og „Ljómaralls"
þar á undan, ekki síst ef hún fer
fram í rigningatíð. í hita leiksins
verður litlum vörnum eða aðvör-
unum við komið og hver treystir
sér til að bæta það tjón, sem ekki
er einu sinni hægt að meta til fjár,
sem eru gróðurspjöll, sem tugi ára
eru að ná sér.
2. Ástand slóða: Þeir sem kunn-
ugir eru hálendinu þekkja vel til
okkar bágbornu slóða. Hvernig
munu þær koma til með að líta út
eftir þeysireið um 200 ökutækja á
allt að 70 km hraða á klst. og
hverjir koma til með að greiða það
tjón sem á þeim verður aðrir en
skattgreiðendur. Auk þess mun
þetta að öllum líkindum hafa það í
för með sér að mun meira verður
um akstur utan slóða hjá þeim
i
sem á eftir koma, meðan viðgerð
hefur ekki farið fram.
3. Truflun og ónæði: Keppni
þessi stendur frá 20.—30. ágúst
auk „Ljómarallsins" þar á undan.
Á þessum tíma er ferðatímabilinu
síður en svo lokið og mun þetta
koma til með að hafa mikla trufl-
un í för með sér. í fyrri keppnum,
sem þó hafa verið mun smærri í
sniðum hefur leiðum hreinlega
verið lokað. Má því ætla að öllum
almenningi verði veittur mjög
takmarkaður réttur til að ferðast
um hálendið meðan á keppnunum
stendur.
4. Slæm landkynning: Keppni af
þessu tagi hlýtur að teljast slæm
landkynning. Hún gengur í ber-
högg við þá stefnu að reynt hefur
verið að afla fylgis á síðustu ára-
tugum en hún er sú að íslendingar
sjálfir skuli annast alla skipulagn-
ingu ferðamála hér á landi, að öll-
um sé gert jafnt undir höfði með
að ferðast um landið og að ekki sé
gengið á höfuðstólinn þ.e. að ekki
sé gengið á þá auðlind sem ósnort-
in, ómenguð og friðsæl náttúra er.
Fyrirhuguð rallkeppni gengur í
berhögg við alla þessa þætti og
kemur til með að gera okkur fram-
haldið mun erfiðara. Nú heyrast
t.d. þær raddir að óvenju mikið sé
um pantanir með hinu nýja ferju-
skipi fyrir stóra „Safari trukka"
sem hafa verið gerðir útlægir í
flestum Evrópulöndum. Má e.t.v.
rekja þetta að einhverju leyti til
fyrirhugaðrar keppni og að í
framtíðinni verði Island auglýst
sem land hins óhefta ökuníðings.
Nei, ég held það sé kominn tími
til að standa nú einu sinni upp-
réttur gagnvart því sem útlent er
og neita að taka við ófögnuði sem
þessum, þrátt fyrir það að aum-
ingja maðurinn sé búinn að eyða
stórfé í undirbúning. Hvað átt er
við með því að standa uppréttur
leyfi ég mér að vitna í athyglis-
verða grein eftir Magnús Bjarn-
freðsson, sem birtist í DV 30. sept-
ember 1982 og geri ég hluta úr
henni að mínum lokaorðum:
„íslensk náttúra er ákaflega
viðkvæm og það getur tekið hana
áratugi og aldir að bæta fyrir það,
sem fyrirhyggjuleysi eina dag-
stund getur valdið. Því er ekki að
neita að í þessum efnum eimir enn
eftir af barnaskap okkar í garð
útlendinga. Það þykir „ófínt" eða
jafnvel skaðlegt að setja ferða-
mönnum skorður. Sjálfsagt þykir
að „blessaðir mennirnir" fái að
valsa um eins og þeim sýnist, ann-
að væri talið dónaskapur við út-
lendinginn.
Sannleikurinn er þó sá að hér
þurfum við að athuga okkar gang,
ef við eigum ekki bæði að verða að
athlægi í augum útlendinga og
jafnframt að blóðmjólka þá
mjólkurkú, sem ferðamálin gætu
orðið okkur. Það er staðreynd,
hvort sem fólki líkar betur eða
verr, að ísland er þegar orðið að
athlægi í augum ýmiss konar er-
lendra braskara, sem koma hingað
og ræna náttúrugersemum og
selja við dýru verði erlendis. Þess-
ir menn þverbrjóta öll tollalög,
bæði þegar þeir koma hingað og
fara héðan, og segja gamansögur
erlendis af viðskiptum sínum við
innfædda, þótt þeir spili á
hégómagirndina og smjaðrið, á
meðan þeir eru hér.“
Reykjavík 24.02. 1982.
Jón Gauti Jónsson.
Áttræðisafmæli:
Jón Isleifsson kenn
ari og söngstjóri
Undarlegur ertu, tími. Stundum
sniglastu áfram, en stundum
hleypurðu. Og ávallt öfugt við
óskir þolenda.
Það er erfitt að trúa að liðin sé
xh öld síðan drifhvít tjaldborg
skrýddi flötina við foss Varmár í
Hveragerði og glæddi hana glöðu
sumarlífi tjaldborgarinnar, sem
konur og börn settu svipmót á.
Tvö tjöld skáru sig úr: Herra-
garðurinn vegna stærðar sinnar
og íbúafjölda, og „Prestssetrið", 8
manna tjald með nægri rishæð og
rými til allra útileguþæginda fyrir
okkur tvo, undirritaðan og Jón ís-
leifsson.
í sumarleyfum kynnist fólk
fljótt. Öll „borgin" var komin
sama erindis: að njóta hreina
Ioftsins og heilsusamlegrar hreyf-
ingar. Sameiginlegur áhugi tengdi
fólk því fljótt saman. Og Jón varð
vinsæll, hrókur alls fagnaðar, þeg-
ar á fyrstu viku.
Kvöldbjartir dagar héldu flest-
um vakandi fram á miðnótt. En
þægilegt var að sofna við dul-
magnaðan söng fossins og undir-
spil árinnar og vakna svo snemma
að morgni glaður og endurnærður
við sama söng og undirleik, sem
smitaði svo söngglaða „árgala
prestssetursins", að þeir hófu
„tíðasöng" árla hvern dag. Og af
„söngkonstum, þeirra kom
„prestssetursnafnið". Oft var tekið
undir sönginn, svo að úr varð
margradda kór morgunglaðrar
„borgar", sem oft kvaddi daginn á
sama hátt.
Sund iðkuðu „prestarnir", og
raunar fleiri, í ánni fyrir ofan
stíflu. Þá var ekki komin hin
glæsilega sundlaug, sem sund-
kappinn, leikfimikennarinn og
eldhuginn, Lárus Rist, mun hafa
átt mestan þátt í, það ætti því vel
við að honum væri reistur minn-
isvarði við laugina, bernsku og
æsku Hveragerðis tíl eilífrar
hvatningar. Lárus var góð og holl
fyrirmynd.
Á góðviðridögum gengum við
Jón á Ingólfsfjall og jukum
lungna-, hjarta og vöðvaþol okkar
til muna — nutum útsýnisins og
tilverunnar, spjölluðum um heima
og geima. Og hefði vilji okkar
komist í framkvæmd, væri fyrir
löngu búið að útrýma þeirri sví-
virðu, að fólk deyi úr hungri, yfir-
gangur og ofbeldi væri úr sögunni,
og hvarvetna friður. En okkur
voru ekki boðnir stjórnartaum-
arnir, og því fór sem fór. Fjandinn
hefur leikið lausum hala um lönd
og lýð. Og allir sjá afleiðingarnar.
Heimsplön okkar komast því ekki
í framkvæmd fyrir áttræðisaf-
mæli Jóns. En það er ekki honum
að kenna, og raunar mér ekki
heldur. Sólbjartar áætlanir okkar
í sólbjörtum hlíðum Ingólfsfjalls,
hafa ekki verið viðurkenndar. Þær
heyra því framtíðinni til. En áætl-
un okkar um að fá sæti við mat-
borð kvennaskólameyjanna var
samþykkt. Árný, hin fjölgáfaða og
skemmtilega skólastýra, sá enga
hættu í okkur, enda reyndist held-
ur ekki svo. Við snæddum því síð-
an aðalmáltíð dagsins þar. Og þar
með hófst nýr þáttur góðrar til-
breytingar.
Ég hafði hlerað, að Árný væri
mjög músíkelsk, og læddi því að
henni, að Jón væri rómaður
söngkennari. Hann var því leiddur
að orgeli skólans, sem tók höndum
hans öllum nótum og hljómaði
sem aldrei fyrr, sagði Árný.
Þetta varð til þess, að við urðum
sem heimagangar í Kvennó. Söng-
ur fyllti skólann og andrúmsloftið
ilmaði af músík. En „Prestssetrið"
reis áfram undir nafni. Og oft
endaði morgunsöngurinn, hvað
mig snerti í hressandi steypibaði
undir fossinum. — Á þennan hátt
liðu tvö dýrlega sumur. Og við
komum hlaðnir lífsorku til starfa
að hausti.
Fossinn er enn hinn sami, áin og
Ingólfsfjall. En horfinn er „Herra-
garður" og „Prestssetur", horfnar
námsmeyjar og kvennaskóli, horf-
in Árný. Og flötin við fossinn nú
gróðurlaus, syrgir að horfin er
borgin hvíta með sitt ilmandi
sumarlíf og söng. Horfin með ör-
lagaríkri hálfri öld. Og þó er þetta
svo nærri, þegar litið er til baka.
Jón þekkti ég vel áður. En þarna
kynntist ég honum frá fleiri hlið-
um: örri listamannslund hans,
gneistandi og geislandi lífsgleði,
sem á góðum stundum hreif alla
með sér, depurð hans og hatremi
gegn kúgun og ofbeldi, heitu skapi
hans til sóknar og varnar því, sem
hann taldi jákvætt. Þetta var sá
Jón ísleifsson, sem ég kynntist
austur í Hveragerði í borginni
hvítu við fossinn. Og hann er enn
hinn sami.
Nei, hinn sami er hann nú ekki.
Elli kerling hefur þjarmað nokkuð
að skrokkskjóðu hans. Hann mun
aldrei framar ganga á Ingólfsfjall
til að stæla þrek og þol og horfa
yfir heiminn björtum eða hneyksl-
uðum augum. En skapið er hið
sama, og fingrum fatast ekki á
nótnaborðinu, fætur dansa á ped-
ölum, og söng stjórnar hann eins
og sá, sem valdið hefur. Enda
mörgum kórum stjórnað. Er
hringvegurinn var opnaður, var
honum falin aðalsöngstjórn.
Form. í félagi kirkjukóra var hann
um skeið. Barnakórar hans vöktu
athygli. Jón hefur því víða komið
við sem virkur þátttakandi í sögu
söngmála. Og enn hefur hann ekki
lagt árar í bát, og gerir ekki með-
an „fleytan" flýtur.
Jón ólst upp með sauðum, kúm
og hestum austur í Álftaveri. Og
að öllu felldu, hefði hann átt að
verða bóndi. En fyrir einhverja
duttlunga tilverunnar var hann
gæddur meiri áhuga fyrir músík
og söng. Hvort sá áhugi og gáfa er
arfur úr ættinni eða eins konar
stökkbreyting, veit ég ekki.
Konu sína, Gunnþórunni Páls-
dóttur, hafði hann skotið Amors-
örvum og hæft í hjartastað, er
hann forðum gisti hina hvítu borg
við foss og varma á, er liðaðist
gegnum einn af Edenslundum ís-
lands, og vera ætti heilsumiðstöð
þjóðarinnar í samvinnu hugsjóna
og fjármagns.
Þar sá ég Gunnu hans Jóns
fyrst, unga og glæsilega, er hún
kom í heimsókn í „Prestssetrið".
Hann var sem bergnuminn og leit
ekki við glæstum, freistandi meyj-
um Árnýjar, sem seinna hafa sagt
börnum sínum frá manninum með
mikla, úfna „faxið", sem töfraði
þær til að fylla skólann söngva-
gleði, strax á fyrsta degi, er hann
— fremur hlédrægur en sjarmer-
andi, settist að matborðinu með
meyjahópnum — og síðan leiddur
að orgelinu. Lög og ljóð fengu nýtt
líf undir fingrum hans. Enda sagði
Sigfús Einarsson, tónskáld, að Jón
væri meðal bestu organleikara
okkar. Hann hafði próf bæði frá
kennara- og tónlistarskóla, þar
var orgelið aðalgrein hans. Síðar
kynnti hann sér kirkju- og skóla-
tónlist í Danmörku og Svíþjóð.
Söng kenndi Jón í mörgum skólum
og stjórnaði mörgum kórum, eins
og áður er getið. Hann var meðal
þeirra, sem settu svip sinn á
sönglíf borgarinnar og nágrennis.
Þröstum Hafnfirðinga stjórnaði
hann lengi.
En hratt flýgur stund. Jón er að
kveðja 80. árið. Ég þakka honum
fjölda músíkstunda og önnur
kynni. Ekki síst í „sumarborginni"
við á og foss.
Ég og fjölskylda óskum honum
og fjölskyldu til hamingju. Og
megi heimili þeirra ilma af músík
húsbóndans og meðfæddum
sjarma húsmóðurinnar — 9. ára-
tuginn.
Til hamingju. M.Sk.