Morgunblaðið - 20.03.1983, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1983
Fólkið
hans
Smileys
„Annars flokks bókmenntir, gerðar að fyrsta
flokks sjónvarpsþáttum,“ hefur verið sagt um
þættina „Smiley’s People", sem sjónvarpiö
hefur nú nýverið hafið sýningar á. í íslenskri
þýðingu nefnast þættirnir Endatafl, og eru þeir
ekki taldir síöri en fyrirrennarar þeirra, „Tink-
er, Tailor, Soldier, Spy“, eða Blindskák. Leikar-
inn Sir Alec Guinness þykir fara á kostum eins
og fyrrum í hlutverki njósnaheilans Smileys.
Smiley á stóran hlut í
hugum Breta. Kannski
vegna þess aö heimur
hans vegur aöeins upp
á móti næstum dagleg-
um njósnahneykslum, sem Eng-
land hrjá og eru svo stórkostleg,
aö skáldskapurinn fölnar í saman-
buröi. Það er víst aö flestir helstu
njósnarar gagnnjósnadeildarinnar
MI-5 á fimmta og sjötta áratugnum
voru njósnarar fyrir sovésku leyni-
þjónustuna, KGB. Moldvörpur er
heitiö yfir slíka njósnara. Burgess
og MacLean, sem jaröaöur var
fyrir skömmu í Moskvu, flúöu sam-
an til Sovétríkjanna árið 1951. Kim
Philby, sem aövaraöi Burgess og
MacLean um aö hringurinn
þrengdist um þá, flúöi til Sovétríkj-
anna 1963 eftir að Sir Anthony
Blunt, listaráögjafi bresku krún-
unnar, haföi aövaraö hann og sagt
David Cornwell eöa John le
Carré, meistari njóanasögunnar.
Alec Guinness sem Smiley f Endatafli.
honum aö nú væri rööin komin aö
honum aö flýja.
Flest hin þekktari nöfn úr
njósnaheiminum breska
viröast hafa tilheyrt klíku
eöa hópi manna í Ox-
ford- eöa Cambridge-
-háskólunum sem gældu nokkuö
viö hugmyndafræöi kommúnista á
millistríösárunum. Sófakommar
voru þeir kallaöir. Þekking þeirra á
og tengsl viö verkalýöinn voru
minni en engin. Þekking þeirra á
Sovétríkjunum og ríkjandi skipu-
lagi þar var enn minni. Þekkingar-
leysiö geröi þaö aö verkum aö þeir
sáu í Sovétríkjunum hiö sanna
sæluríki, þar sem allir eru jafnir.
Þaö var draumur þeirra um hiö
fullkomna þjóöfélag, án kreppu-
ástandsins eins og þaö var í byrjun
fjóröa áratugarins, án öfgafulls
ameríkaníseraös neyösluþjóöfé-
lags eftirstríösáranna, eins og
moldvarpa nr. 1 sagöi í „Tinker,
Tailor, Soldier, Spy“.
Kvikmyndageröarmaöurinn Leo
Long var bæöi fyrir og eftir seinni
heimsstyrjöldina aöaltengiliöur Sir
Anthonys viö KGB. Og margir hafa
haldiö því fram aö sjálfur yfirmaö-
ur MI-5 frá 1956 til 1965, Sir Roger
Hollis, hafi veriö í þjónustu Rússa.
Tvær rannsóknir, sem geröar hafa
veriö á starfi Hollis, hafa þó ekki
upplýst neitt óeðlilegt.
Ríkisstjórnin breska hefur ekki
viljaö viöurkenna aö til séu tvær
njósnadeildir, MI-5 og MI-6. Þær
starfa þó í lukkunnar velstandi og
hafa allt aö 8.000 manns vinnandi
á sínum snærum. Höfundur
njósnasagnanna um George Smil-
ey, David Cornwell, sem notar
höfundarnafniö John le Carré, var
eitt sinn starfsmaöur MI-6, sem
hann kallar „Sirkusinn" í bókum
sínum. Njósnararnir kalla þjónust-
una nú SIS, sem er stytting á Se-
cret Intelligence Service. Margir
kalla deildina „Six“ en varnar-
málaráöuneytiö er kallað „ZOO“,
eöa Dýragaröurinn af ónefndum
ástæöum. Þaö er sennilega þaöan
sem John le Carré hefur fengið
hugmyndina aö því aö kalla MI-6
Sirkusinn. Hann hefur, sem fyrr-
verandi starfsmaöur, strengt þess
heit aö greina ekki frá störfum Ml-
6. Hann hefur einnig strengt þess
heit, eins og mögulegt er, aö rugla
óvininn meö því aö segja frá störf-
um MI-6 á villandi hátt. Þaö þýöir
þó ekki aö hann haldi sig langt frá
sannleikanum. Og þaö er styrkur
sjónvarpsþáttanna að höfundurinn
þræöir þarna á milli á mjög sann-
færandi hátt.
Smiley er til dæmis á
margan hátt líkur Sir
Maurice Oldfield, sem
var yfirmaður MI-6 til
ársins 1977, þegar
hann fór á eftirlaun. Hann var í
daglegu tali aöeins kallaöur „Yfir-
maöurinn“ eöa bara „C“ fyrir
„Chief“. John le Carré hitti Sir
Maurice ekki persónulega fyrr en
hann haföi skrifað tvær fyrstu
bækur sínar, en þar á eftir varð
Smiley sláandi líkur Oldfield. Þeir
voru þó ólíkir aö einu leyti. Allar
höfuöpersónur le Carré heita vina-
legum nöfnum eins og til dæmis
Smiley. Hann sést þó aldrei brosa
í sjónvarpsþáttunum, sem er ólíkt
fyrirmyndinni, Oldfield, sem var
mjög kátur og hress maöur.
Ástalíf George Smileys er nokk-
uö tætingslegt, ekki síst vegna
fögru konunnar sem hann á, Ann
aö nafni. Hún er honum nokkur
Akkillesarhæll í leynilegu starfi
hans, þar sem brókarsótt hennar
kemur henni í hendurnar á hinum
og þessum kújónum. Oldfield liföi
hins vegar mjög rólegu einkalífi í
Marsham Court í Westminster þar
til hann dó á síöasta ári. Hann
þjáöist alla tíö af húösjúkdómi,
sem geröi hann feiminn, sérstak-
lega í návist kvenna, þó hann hafi
þótt mjög aölaöandi maöur.
unurinn á MI-5 og
MI-6 er einfaldur.
Njósnaþjónusta
hersins (Ml er stytt-
ing á Military Intelli-
fHttgmi*
í Kaupmannahöfn
FÆST
H BLAOASÖLUNNI
Á JÁRNBFSAUTAR-
STÖÐINNI
OG Á KASTRUP-
FLUGVELLI
starfsgreinum!
Listasmíð frá Finnlandi
Boröstofuhúsgögnin frá Laukaan-tré eru metin aö veröleikum og seld í
16 þjóölöndum; fyrir frábæra hönnun finnskra teiknara, vegna gæöa-
handbragös húsgagnasmiöa. Furuviöurinn í Laukaan-húsgögnunum er
valinn til aö endurspegla listasmíö náttúrunnar í áraraöir.
# Nýborgy
Húsgagnadeild, sími 86755,
Ármúla 23.