Morgunblaðið - 20.03.1983, Blaðsíða 36

84
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1983
*
Attræður:
Sr. Helgi Tryggvason
fyrrv. yfirkennari
Áberandi er, hve árin fara um
okkur mismunadi mjúkum hönd-
um. Sumir eru orðnir gamlir löngu
fyrir aldur fram, en á aðra virðist
Elli kerling ekki koma neinum
brögðum, áratugi yfir hið venju-
lega. Einn þessara hamingjunnar
pamfíla er Helgi Tryggvason.
Hann er kvikur og léttur á fæti,
með ósjalfráða hneigð til að
hlaupa, sagði hann mér fyrir þrem
árum. Og ég hygg að svo sé enn.
Allir, sem ekki vita aldur Helga,
munu telja hann nær sextugu en
áttræðu.
Hvað veldur því, að hann er svo
ungur áttræður? Sjálfsagt bæði
arfur frá ætt og hollir lifnaðar-
hættir, sem skila honum nú ríku-
legum vöxtum í góðri heilsu, lík-
amlegri mýkt og stælingu. Ekki
má gleyma mikilvægum þáttum,
sem sjaldan eru tengdir aldri og
heilsu: Hugðarefni og skaphöfn.
Það var ekki út í bláinn, er
Russel, breski heimspekingurinn
sagði, að margir góðvinir hans
hefðu dáið úr „leiðindum",
skömmu eftir að þeir létu af emb-
ætti, þá skorti áhugamál að sýsla
við. Lífið varð þeim svo inni-
haldslítið, að þeir risu ekki undir
því. — Hliðstæð dæmi þekkja
flestir. En Helgi á gnægð áhuga-
efna. Og í skapferli hans finnst
ekki uppgjafatónn. Námsferill
hans og störf vitna líka um meira
en meðaleinbeitni.
Kennarapróf tekur hann 26 ára,
og stúdentspróf, utan skóla 32 ára.
1938—1939 les hann uppeldis- og
sálarfræði við Edinborgarháskóla.
Guðfræðipróf tók hann 1950, 47
ára, og hafði þá kennt 10 ár við
Kennaraskólann. Þingskrifari var
hann rúman aidarfjórðung. Hrað-
ritun kenndi hann lengi. Náms-
ferðir fór hann margar. Uppeldis-
þing og ráðstefnur hefur hann set-
ið vestan hans og austan, verið í
stjórn ýmissa félaga, þýtt bækur
og samið bækur. Og enn er ýmis-
legt ótalið, sem ég kann á góð skil:
lifandi áhuga hans fyrir heilsu-
rækt.
Báðir höfum við lengi verið í
NLF-samtökunum, og báðir voru
lengi í ritnefnd Heilsuverndar.
Um vítamín og steinefni vissum
við samt harla lítið, minnsta kosti
ég, þau áttu að vera í fæðunni,
eins og æskilegast er.
Er þar kom, að hafinn var inn-
flutningur vítamína til dreifingar
utan apóteka, risu deilur um það,
hvort vítamín væru lyf eða nær-
ing. Apótekarinn sagði lyf og taldi
sig hafa einkarétt á sölu þeirra.
Innflytjandinn sagði næring, þau
ættu því heima í matvörubúðinni,
eins og önnur næringarefni. Þetta
viðurkenndu sumir lyfsalar og
brostu að einkaréttarkröfum, þótt
þeir snerust ekki gegn þeim.
En 1967 átti að ganga af frjáls-
um vítamínum dauðum. Með
reglugerð voru þau bönnuð utan
apóteka. Og að sjálfsögðu var ekki
gert ráð fyrir að innflytjandinn,
leikmaður og lítill karl, hreyfði
mótmælum. Leiknum átti að vera
lokið með einkarétti lyfsala og
lækna á þessum mikilvægu nær-
ingarþáttum.
Fyrrverandi landlæknir, Vil-
mundur Jónsson, hafði þekkingu
og næman skilning á næringar-
gildi og nauðsyn vítamína og
steinefna. Hann færði inn I lyfja-
lögin 1963, skilgreiningu á lyfja-
hugtakinu: Lyf eru efni, sem ætluð
eru til lækninga o.s.frv. Skilgrein-
ingin er svo skýr, að hún verður
ekki misskilin, nema með sérstæð-
um misskilningsvilja. Og í reglu-
gerðinni var hann í brennipunkti,
sem sneri öfugt við lyfjahugtak-
inu, og var því mótmælt, eins og
flestir hefðu gert. Síðan var Fróð-
afriður um sinn — nema sakmála-
kærur, sem urðu ekki og verða
aldrei bannvaldinu heiðursfjaðrir
í hatti.
Nýir menn, ósáttir við stað-
reyndir, komu — og komu í kring
afgreiðslubanni á vítamínum í
tolli, nema pappírar væru stimpl-
aðir í lyfjaeftirlitinu, sem senni-
lega er algjört einsdæmi. Leitað
var hliðstæðu meðal höfuðfjenda
frjálsra vítamína. En spurningin
vakti alls staðar óskipta undrun.
Afgreiðslubann á vítamín, án
stimpils lyfjaeftirlits, þekktist
hvergi.
Deilur hörðnuðu og vöktu vax-
andi athygli. Það sem hér var
reynt að banna, var frjálst í
Danmörku og Svíþjóð. Þó hafði
víðmenntaður læknir jafnað lyfja-
valdi þeirra við galdraofsóknir
miðalda.
Öll hafði þessi leiðinlega þrönga
bannafstaða áhrif til andstöðu. Og
það kom eins og af sjálfu sér, að
lítill áhugahópur, frú Elsa Vil-
mundardóttir, jarðfræðingur,
Helgi Tryggvason, Kristinn Sigur-
jónsson, prentsmiðjustjóri, Loftur
Guðmundsson, rithöfundur, og
undirritaður, fóru að ræða mögu-
leika á stofnun félags og blaðs til
baráttu og fræðslu. 011 vissum við,
að vart mun nokkurt heimili á
landinu laust við kvilla eða sjúk-
dóma. Öll vissum við, að fenginni
eigin reynslu og annarra, að
gnægð vítamína og steinefna eflir
heilsu, starfsþrek og ónæmi fyrir
sjúkdómum, þótt þau séu ekki
allra meina bót. — öll vissum við
að stofnun félags og blaðs, sem
rísa ætti undir heilsurækt í víðum
skilningi, myndi krefjast mikillar
vinnu, því að heilsurækt spannar
mjög vítt svið. Og á flestum svið-
um eru boðorð hennar brotin.
Við fáum vart ómengaða fæðu á
daglegt matborð. Tilbúinn áburð-
ur hefur að kalla útrýmt lífrænni
ræktun. Afleiðingin er menguð
mjólk, mengaður garðmatur
o.s.frv.
Það er ekki út i bláinn, að
Eden-firmað þýska kaupir ekki
hráefni af bændum: ber, ávexti,
grænmeti, gulrætur o.s.frv., nema
þeir hafi stundað lífræna ræktun í
10 ár. Það er trygging fyrir
ómenguðu úrvalshráefni. En
mengun láðs, lofts og lagar er víða
orðið alvarlegt vandamál, og er
ekki ástæða til að skoða þessi mál,
einnig hér, af gaumgæfni?
Okkur voru ljós ótal ljón á veg-
inum, er við undirbjuggum stofn-
un Heilsuhringsins. En þörfin var
augljós, og áhuginn ómengaður.
Sunnudaginn 6. nóv. 1977 var fé-
lagið svo stofnað með nokkrum
tugum áhugamanna. Og blað þess
„Hollefni og heilsurækt" ýtti úr
vör tæpu ári seinna. — Allt rifjast
þetta upp, þegar litið er til baka
við þessi tímamót í lífi Helga. í
lifandi áhuga hans og baráttuvilja
hefur aldrei komið brestur. Meðal
þess sem Heilsuhringurinn á
Helga að þakka, er fjölritun þús-
unda eintaka.
Ángægjulegt er það og örvandi,
að við höfum nú áhugafólk um allt
land, og á annað þúsund áskrif-
endur að blaðinu, og mjög vaxandi
lausasölu. Kannski er ekki síður
ánægjulegt, hve áhuginn utan fé-
lagsins fyrir frjálsum vítamínum,
hér sem annars staðar, er vaxandi.
Bannstefnan gegn vítamínum
og steinefnum er í raun rauna-
saga, þar sem ábyrgir menn í heil-
brigðiskerfinu eru ábyrgðarmenn
hennar.
Þegar litið er á bannstefnuna og
skoðuð gögn hennar: Bannlistar,
bannaðgerðir og aðferðir, hljóta
að vakna spurningar um: vitræn-
an — siðrænan — lögrænan
grundvöll hennar.
Fróðlegt væri að taka, t.d.
10—20 tegundir, sem bannaðar
eru íslendingum, og bera þær
saman við lyfjahugtakið og 69. gr.
stjórnarskrárinnar, sem kveður
skýrt á um, að bannendum beri
skýlaus skylda til að færa rök
fyrir, að bann varði „almenn-
ingsheill". Rök þeirra fyrir því,
birt í erlendum fagritum, myndu
vekja heimsathygli vísindamanna
og heilbrigðisstjórna. En slík rök
hafa aldrei fengist. Hvers vegna?
Þeir hafa tekið sér vald til að
ákveða fyrir þjóðina hverra víta-
mína og steinefna hún megi neyta,
og hverra ekki, þótt ljóst virðist,
að þeim komi ekki fremur við,
hvers við neytum en okkur, hvers
þeir neyta, það er einkamál hvers
og eins. Enda berum við sjálf
ábyrgð á heilsu okkar.
Hér ber aðeins að drepa á þessi
baráttumál, þau verður reynt að
leysa á friðsamlegan hátt. Reynist
það ekki unnt, hlýtur baráttan að
harðna. — Okkur og öðrum til
íhugunar, vil ég svo birta orð
framkvæmdastjór WHO, æðsta
manns heilbrigðisstofnunar Sam-
einuðu þjóðanna, sem hann við-
hafði í danska útvarpinu og víðar:
„Lægekredse forhindrer sundhed
pá grund af særinteresser, og
sundhed er et politisk spörgsmál."
Það er þungur dómur af munni
þessa manns, að læknar vinni
gegn heilbrigði af sérhagsmuna-
ástæðum, og að heilbrigði sé póli-
tískt mál. — Sem betur fer á þetta
ekki við læknastéttina í heild. I
henni er fjöldi ágætismanna. Og
meðal ágætismanna, sem ég hef
kynnst, eru 15—20 læknar. En
vegna þeirrar félagslegu og fjár-
hagslegu stöðu sem læknar hafa,
er hætt við að inn í stéttina slæð-
ist menn — án þeirrar læknis-
lundar, sem mörgum sjúklingi er
engu minna virði en lyfin, og um-
komulitlum mikilvæg. Verði þeir
sem fæstir.
Tíminn gefur engin grið. Helgi
Tryggvason áttræður. Persónu-
lega þakka ég þér ánægjulega
samvinnu og ódrepandi áhuga. Eg
og fjölskylda óskum þér og fjöl-
skyldu heilla og heilsu á þessum
tímamótum, og megir þú — and-
lega og líkamlega, stikla léttum
skrefum yfir 9. áratuginn, eins og
hinn 8.
Til hamingju ungur áttræður.
M.Sk.
FRA RENAULT, ,MEÐ TITIL
II
Vid ættum að geta treyst fulltrúum 52 bíla-
blaða til að velja rótt.
þeir gáfu RENAULT 9 titilinn
BÍLL ÁRSINS 1982
Besta trygging sem þú getur fengið fyrir
vali góðs bíls- og hagkvæmri fjárfestingu
á tímum sparnaðar.
Renault 9 er ódýr „stór bíll“ sem eyðir
ótrúlega litlu. Það þarf ekki að hugsa það
mál lengi til að finna svarið....
Renault 9 er bíllinn fyrir þig.
RENAULT „BÍLL MEÐ TITIL“
KRISTINN GUÐNASON HF.
SUÐURLANDSBRAUT 20, SÍMI 86633
i