Morgunblaðið - 23.07.1983, Blaðsíða 14

Kjarval á Þingvöllum
Myndlist
Valtýr Pétursson
Nýlega var opnuð sýning með
þessu heiti að Kjarvalsstöðum.
Nafnið gefur tilgang sýningarinn-
ar í ljós, og er hér um sérstaka
sýningu að ræða. Þarna er visst
viðfangsefni tekið til meðferðar,
og man ég ekki til, að slíkt hafa
verið gert með list Kjarvals fyrr.
Það blasa við verkefni í sambandi
við list Kjarvals, og raunverulega
er hér úr svo miklu að moða, að
endast ætti verðandi listfræð-
ingum um langan aldur. Enginn
veit, hve margar myndir hann
gerði á Þingvöllum og engar upp-
lýsingar eru til um heildar afköst
þessa meistara. Það virðist sama,
hvað mikið er dregið fram í sviðs-
ijósið af verkum Kjarvals, alltaf
kemur eitthvað nýtt í ljós og
oftast hlutir, sem koma á óvart.
Þannig er það með þessa sýningu.
Þarna eru meistaraverk, sem farið
hafa á einkaheimili strax í byrjun
og verið þar innan veggja án vit-
undar almennings og samtíðar-
innar. Það er því mjög þakkarvert,
að fólk skuli lána þessi listaverk
til sýningar, og það er einnig mikil
vinna að finna þessi verk og koma
þeim í samhengi. Þegar litið er yf-
ir þessa sýningu, sést glöggt, að
það mætti búa til fleiri en eina
slíka samtímis, sá aragrúi er til af
Þingvallamálverkum eftir Jó-
hannes Sveinsson Kjarval. En mig
langar til að benda fólki á þann
regin mun, sem finnanlegur er í
meðferð meistarans á sömu fyrir-
myndum. Svo ríkt er þetta í eðli
listamannsins, að það er engu lík-
ara en að um marga staði sé að
ræða. Hér leikur Kjarval á þá
strengi, sem allir góðir listamenn
gera. Hann hagræðir formi og lit
eftir því, hvaða tilfinningar hrær-
ast í brjósti hans í það og það
skiptið. Samt eru það ætíð Þing-
vellir, sem blasa við. Það er hið
hulda seiðmagn fyrirmyndanna,
sem listamaður túlkar hverju
sinni á sinn eigin hátt. Þarna eru
engar eftirhermur og enginn
klaufaskapur, hér syngur liturinn
ásamt forminu svo undir tekur í
umhverfinu. Það er ótrúlegt, hvað
þetta litla sýnishorn af samvistum
Þingvalla og Kjarvals er marg-
slungið og um leið persónulegt.
Það er eins og persóna Jóhannesar
Sveinssonar Kjarvals skíni úr
hverju barði, gjárnar endurspegla
glettni hans og gamansemi.
Skjaldbreiður situr í tignarlegri
fjarlægð. Ármannsfell hefur álfa-
byggðina og dulúðina. Hengill er
ögrandi og speglast í tæru, köldu
vatninu, sólin gyllir umhverfið og
gerir meistaranum kleift að
spretta úr spori í litameðferð
sinni. Allt er hér samofið, og
skáldskapurinn er engu minni en
raunveruleikinn. Hér er málað af
mikilli tilfinningu og með öru
geði.
Það er að bera í bakkafullan
lækinn að fjalla um þessar myndir
Kjarvals. Fólk ætti fyrst og
fremst að kynnast þeim af eigin
rammleik og fella sinn dóm. List
Kjarvals er eign allra, er þetta
land byggja, og mun verða það um
aldur og ævi. Hann er eitt af því,
sem gerir okkur hin ánægð með að
vera af þessum þjóðflokki, en
samt er hann hvergi þekktur til
hlítar. Það getur verið einmitt
þetta, sem gerir hann svo æsilega
spennandi fyrir unga sem gamla.
Hann kemur ætíð í opna skjöldu,
og það er ævistarf að kynnast
þessum undra manni. Hann er að
vissu leyti merkileg ráðgáta, sem
ég vona að seint verði leyst til
fulls. Hann óf svo marga þræði, að
erfitt er að gera sér í hugarlund,
að um einn og sama mann sé að
ræða. Hann var þjóðsaga í lifanda
lífi, sem enginn gleymir, sem
komst í snertingu við öll þau und-
ur, sem ætíð umluktu hann. Hann
var einfari í þjóðlífinu, um leið og
hann var kunningi allra. Hann var
ótrúlegur í alla staði.og það geta
naskir menn komist á snoðir um á
núverandi sýningu.
Þessi sýning er aðeins ein af
vonandi mörgum sýningum á
verkum Jóhannesar Sveinssonar
Kjarvals, sem eiga eftir að fylgja í
kjölfarið. Það eru næg verkefni til
að halda hundrað sýningar. Álfa-
fólk hans, Austurlandi, portrettin,
teikningarnar og fantasíurnar,
allt er þetta órannsakað mál, ef
svo mætti að orði kveða. Það bíður
mikið starf þeirra, sem komast
vilja í botna þessara furðuheima,
og því miður verður að segja sem
er að í síðustu bók um Kjarval
vantar meir en góðu hófi gegnir til
að þjóna þar nokkru hlutverki,
þótt texti Matthíasar Jóhannessen
sé með ágætum. Landsfólkið ætti
að fjölmenna á Kjarvalsstaði
þessa dagana. Það er margt tínt
fram, sem enginn vissi, að til væri,
og hafi allir þakkir fyrir, sem að
stóðu.

laugardag og sunnudag í Skipasmíöa-
stööinni, Suðurtanga 2, kl. 1—5 báöa
daga, sími 94-3139.
Sýnum þá allra glæsilegustu í dag
Tökum alla eldri bíla upp í nýja og göngum frá kaupum nýja bílsins á staönum.
Nissan Patrol diesel, 7 manna jeppi með stórri 6 strokka dieselvél,
vökvastýri og 24ra volta rafkerfi. Patrol — jeppinn sem aðrir jeppar
eru sniönir eftir.
Subaru 1800 4WD GLF. Langmest og best reyndi fjórhjóladrifni
fjölskyldubíllinn á íslandi. Reynsla annarra á Subaru kemur þér til
góöa.
Nissan Sunny — Traustur og öruggur en líka lipur og sparneytinn.
Hiö hagstæða verð á framhjóladrifnum Sunny á eftir aö koma þér í
opna skjöldu.
Nissan Cherry — Sá nýjasti frá Nissan, framhjóladrifinn, sparneyt-
inn og rúmgóður á frábæru, frábæru, frábæru veröi.
INGVAR HELGASON HF