Morgunblaðið - 03.08.1983, Blaðsíða 30

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. ÁGÚST 1983
Minning:
Pétur Guðjónsson
framkvœmdastjóri
Eitt sinn þá er ég og fjölskylda
mín bjuggum í Genf bar Pétur vin
minn Guðjónsson að garði. Hann
átti stutta viðdvöl en margt var að
gerast. Nú fékkst besta lausnin á
kaupum á skíðaskóm á börnin, því
enginn gat gefið betri ráð en Pétur
um hvernig best ætti að búa sig í
skíðalandinu Sviss. Pétur ræddi
heimspólitík, landhelgismál og
togveiðitækni af kappi meðan
skroppið var til lásasmiðs eins,
sem þótti bestur að sérsmíða
skrautlegar hurðalæsingar.
Hvernig Pétur Guðjónsson hafði
haft upp á þeim manni í úthverf-
inu Carouge veit nú enginn lengur,
en við hann fóru fram faglegar
umræður á lipurri frönsku.
Þessi löngu liðni laugardags-
morgunn rifjast upp þegar mér
verður hugsað til þess hversu vel
Pétur var að sér um óliklegustu
efni. Útivist og fjallaferðir svo og
híbýiaprýði og antík voru svið, og
svo sannarlega ekki þau einu, sem
Pétur Guðjónsson hafði þekkingu
sérfræðings á. Fáir einbeittu sér
svo sem hann að því að fylgjast
með gangi heimsmála bæði með
miklum lestri og hlustun á erlend-
ar útvarpsstöðvar. Þar var lykill-
inn prýðiskunnátta í fimm eða sex
tungumálum og sjálfsmenntun
sem spannaði vítt og breitt og sí-
fellt var verið að auka og bæta.
Pétur var óþreytandi við að halda
sambandi við ýmsa aðila erlendis
með sendingum á samantektum
um síðasta áhugaefnið en þar bar
landhelgismálið lengi hæst.
Þetta er skrifað að kvöldi dags,
sem áður hafði verið ráðstafað
vegna heimboðs hjá Báru og Pétri.
Þau boð voru gestunum ætíð til-
hlökkunarefni og það er erfitt að
skilja að nú er hinn glaði, reifi og
viðræðugóði gestgjafi allur. Það er
haustlegt í lofti og rétt eins og
sumri hafi skyndilega brugðið.
Mikill er harmur Báru Sigur-
jónsdóttur, sem kveður sinn ást-
kæra eiginmann. Hún, synirnir,
tengdadætur og börn þeirra eiga
djúpa samúð þeirra mörgu hér og
erlendis, sem nutu vináttu Péturs
Guðjónssonar. Megi góður Guð
vera ástvinunum styrkur í sorg.
Einar Benediktsson
Vinur minn góður Pétur fram-
kvæmdastjóri Guðjónsson er lát-
inn og fer útför hans fram frá
Dómkirkjunni í dag.
Pétur varð bráðkvaddur á skíða-
göngu á Eyjafjallajökli laugar-
daginn 23. júlí, en þar var hann á
ferð ásamt nokkrum vinum sínum.
Eins og að líkum lætur, kom
fregnin um lát Péturs mjög flatt
upp á okkur vini hans. En Pétur
var þrautþjálfaður skíða- og
fjallamaður, hafði iðkað íþrótt
þessa í tugi ára, bæði utanlands og
innan, og aldrei kennt sér nokkurs
meins.
Vinátta okkar Péturs hafði
staðið í tugi ára og á hana bar
aldrei skugga.
Pétur var óvenju vel gerður
maður um alla hluti. Meðalmaður
á hæð. Ljós og bjartur yfirlitum.
Samsvaraði sér vel og duldist ekki
að þar fór þrautþjálfaður fjalla-
maður. Augun skörp og snör,
oftast glettin og góðleg, en ef
eitthvað bar út af skutu þau
gneistum og urðu hörð sem stál.
Pétur var kröfuharður maður og
nákvæmur um alla hluti og breytti
þá engu hver í hlut átti. En eins og
allir stórir menn var hann kröfu-
harðastur við sjálfan sig. Undruð-
umst við vinir hans hvað hann gat
á sig lagt til þess að ná fullkomn-
un og komast til botns í þeim
ýmsu málum sem þá og þá áttu
hug hans allan. Hann sagði t.d.:
Fegursta enska er töluð í Oxford
og fegursta þýska í Suður-Þýska-
iandi. Til þess því, að ná réttum
framburði í málum þessum dvald-
ist hann á viðkomandi stöðum
þangað til hann var orðinn fylli-
lega ánægður með framburð sinn
á málunum.
Þegar stríðið í Víetnam stóð yfir
var honum ekki nóg að lesa allt
sem til náðist um landið og stríðið.
Hann var ekki í rónni fyrr en
hann hafði ferðast til Víetnam til
að kynna sér allar aðstæður á
staðnum. Fyrr var hann ekki, að
eigin dómi, fullkomlega fær um að
ræða og mynda sér skoðanir um
Víetnamstríðið.
Hann mátti aldrei vita til þess
að hallað væri á vini sína, eða að
þeir ættu um sárt að binda, án
þess að bjóða fram alla þá aðstoð
sem hann gat í té látið. Þá var
ekki rétt fram önnur höndin til
hjalpar heldur báðar og ekkert til
sparað.
Pétur var mjög vel menntaður,
hafði ekki eingöngu stundað loft-
skeytanám og lokið prófi úr Versl-
unarskóla Islands, heldur hélt
hann stöðugt áfram sjálfsnámi,
sérstaklega í tungumálum. Hann
talaði lýtalaust a.m.k. 7 tungumál
og sum þeirra afburðavel.
Auk þess gat hann gert sig skilj-
anlegan á mun fleiri tungumálum.
Ég minnist þess, að þegar hann
fór akandi með syni sínum Sigur-
jóni fyrir nokkuð mörgum árum
til Austur-Evrópu og Sovétríkj-
anna, frestaði hann ferðinni um
nokkra mánuði, þar sem hann
taldi sig þá ekki nægjanlega fær-
an í rússnesku. Fór hann ekki í
ferðina fyrr en hann hafði bætt
hér um.
Pétur var mikill fagurkeri, hann
unni öllum fögrum hlutum og var
mjög vel að sér í listasögu. Hann
byrjaði mjög snemma á ævinni að
safna listmunum. Bar heimili
hans og frú Báru að Drápuhlíð 36
þess fagurt vitni.
Er það sannarlega ekki ofmælt
og á engan hallað þótt að fullyrt
sé hér, að annað eins heimili gjört
af smekkvísi, listhneigð og fögrum
munum þeirra hjóna, fyrirfinnist
fá á okkar landi. Enda vakti heim-
ili þeirra óskipta athygli og að-
dáun jafnt innlendra sem erlendra
gesta.
Pétur hafði mikið yndi af ferða-
lögum bæði heima og erlendis.
Engan vissi ég betri ferðafélaga.
Hjálpsaman, glaðlyndan og greið-
vikinn. Hafsjó af fróðleik um við-
komandi staði.
Hann var alltaf hrókur alls
fagnaðar hvar sem hann fór í
samkvæmum og á mannamótum.
Enda þótt hann bragðaði hvorki
vín né tóbak, eins og sagt er, kunni
hann manna best að standa upp,
mæla fögur kjarnmikil orð til vina
sinna á hátíða- og gleðistundum.
Þegar ég eitt sinn innti hann
eftir algjöru bindindi hans, tjáði
hann mér að þegar hann fór fyrst
barnungur til sjós, lofaði hann
móður sinni bindindi á vín og
tóbak, og það loforð kom aldrei til
mála að brjóta.
Pétur var hins vegar sú ein-
stæða manngerð að geta veitt vin-
um sínum vín og skemmti sér með
þeim, verið hrókur alls fagnaðar
þótt vín væri haft um hönd.
Af öllum þeim ótal málum sem
Pétur kynnti sér til hlítar, er ekki
vafi á því, að ekkert mál átti hug
hans allan eins og útfærsla ís-
lensku fiskveiðilögsögunnar í 200
mílur. Meðan þetta stórkostlega
hagmuna- og sjálfstæðismál ís-
lensku þjóðarinnar var á döfinni,
unni Pétur sér aldrei hvíldar við
að kynna sér allt sem málinu við
kom og gat orðið málstað íslend-
inga til styrktar. Sat hann á söfn-
um utan lands og innan, fór oft
erlendis, þar á meðal til Haag,
Bretlands og Þýskalands til þess
að kynna sér stöðu landhelgis-
málsins á hinum ýmsu tímurn, og
undirbyggja rök íslendinga fyrir
útfærslunni. Hann kynnti sér
mjög náið herskipastól Bretlands
og alveg sérstaklega korvettur
þær sem sendar voru á íslands-
mið, til þess að renna stoðum und-
ir það gengdarlausa ofbeldi sem
Bretar létu sér sæma að fremja
hér við land á þessum tíma. Pétur
sá þegar að staða Breta var von-
laus ef íslendingar stæðu saman
sem einn maður. Hér kom honum
og málstað íslendinga að góðu
gagni sú víðtæka herfræðilega
þekking sem hann hafði í gegnum
árin aflað sér.
Pétur skrifaði fjölmargar blaða-
greinar um landhelgismálið, sat
líka óteljandi fundi þar sem land-
helgismálið var til umræðu. Tók
þar til máls. Eggjaði landa sína og
stjórnvöld lögeggjan um að duga
sem best og hopa hvergi í frelsis-
stríði því sem háð var við strendur
landsins svo að sigur mætti sem
skjótast falla íslendingum í skaut.
Um fullnaðarsigur í landhelgis-
baráttu okkar efaðist hann aldrei.
Má það furðu gegna að íslend-
ingar skyldu ekki bera gæfu til að
fela Pétri forystu í hinum ýmsu
vandasömu málum i samskiptum
við erlendar þjóðir, sé litið til þess
stóra skerfs sem hann lagði af
mörkum til sigurs í landhelgisbar-
áttunni.
Ég talaði seinast við vin minn
Pétur í landssímann nokkrum
dögum áður en hann hélt af stað í
hina örlagaríku ferð á Eyjafjalla-
jökul. Var þá fastmælum bundið
að hann og frú Bára kæmu ásamt
syni þeirra Sigurjóni, konu hans
og syni, norður á Rönd til okkar
Ernu til að eyða hjá okkur versl-
unarmannahelginni, eins og þau
höfðu svo margoft gert á undan-
förnum árum. En hér var sannar-
lega óvænt og fyrirvaralaust grip-
ið í taumana og tjáir ekki um að
tala. Á það ber þó að líta að mjög
misjafnt er hvernig seinustu
stundirnar ber að.
Pétri vini mínum er það að síð-
ustu gefið að hann fær að lifa sín-
ar síðustu stundir hér á jörð í
góðra vina hópi uppi á hájöklum
Islands á miðjum bjartasta og
besta tíma ársins. Uppi á þessum
fjöllum og jöklum sem hann unni
svo heitt, sem hann heimsótti oft
á ári, jafnt sumar sem vetur, á
hann sínar hinstu jarðvistar-
stundir. Ég get ekki hugsað mér
að endalokin hefðu getað verið
honum meira að skapi. Ákaflega
hefði ég átt erfitt með að hugsa
mér að vinur minn hefði þurft að
sæta því hlutskipti, eftir sína
viðburðarríku og litríku ævi, að
kveðja þennan heim eftir langa og
kannski stranga sjúkdómslegu.
Auðvitað hefðum við kosið að Pét-
ur hefði fengið að dveljast meðal
okkar miklu, miklu lengur, en
sannarlega, úr því að stundin var
komin, get ég ekki hugsað mér að
endalokin hefðu getað orðið hon-
um meira að skapi.
Við Erna sendum frú Báru, son-
um þeirra, tengda- og barna-
börnum, okkar innilegustu samúð-
arkveðjur og biðjum góðan Guð að
gefa þeim öllum þrek og þor á
þessum sorgar- og reynslutíma.
Guðm. Gíslason
Mér hafði borist gullbryddað
boðskort til kvöldverðar — dagar
til veislunnar voru tíu. Klæðnað-
ur: Smoking.
Veisluborðið stóð þarna full-
búið, hvítur hördúkur og ofan á
honum annar hvítur hringlaga
knipplingadúkur. Tveir gylltir
fimm arma kertastjakar með
gylltum kertum. Á miðju borði
stór grunn kristalskál og í henni
gular rósir á floti. 10 skrautmálað-
ir gylltir diskar og aðrir nokkru
minni en sams konar, ofan á, milli
diskanna knipplingasmámottur.
Við hvern disk 3 kristalglös á fæti
og eitt kristalvatnsglas, öll með
gyllingu.
Við hvert glasasett var nafn
gestsins á gullbrydduðu korti í
sérstöku gylltu statífi. Á anréttu-
borðum voru kóngaliljur og rauð-
ar rósir, í hvítum og gylltum
blómavösum úr konunglegu postu-
líni. Anton Berg vínkonfekt í
gylltum umbúðum, hnetur og rús-
ínur í silfurskálum.
Það eru aðeins fjórir mánuðir
síðan við sátum þarna 8 gestir
hjónanna Báru og Péturs Guð-
jónssonar; meðal gesta voru að
vanda ein ambassadorshjón,
svona eins og til þess ósjálfrátt að
gefa veislunni blæ utan úr heimi.
Bak við þetta allt trónaði harpa
húsfreyjunnar og í næstu stofu
hvítur flygill með gullofnu ind-
versku sjali.
Fyrst var okkur borið klárt
humarseyði kryddað með saffran
og Ararat-brandy frá Grúsíu; einn
af sérréttum þeirra. Því næst lifr-
arkæfa, annar sérréttur, sem
minnti á þá frægu gæsalifrarkæfu
frá Strasborg. Þá grísasteik með
öllu því sem fylgja ber, spruð,
grænmeti, aspas og kartöfluflögur
á franska vísu. f eftirrétt töfra-
terta stinkuð með cointreau.
Vínin, sem veitt voru var Doppf
& Irion, elsaskt hvítvín, í sérstöku
afhaldi hjá gestgjafanum, enda
stóð á flöskumiðanum: „Prestige
de la France" eða „Metnaður
Frakklands". „Það er svo gott
fyrir taugarnar," sagði vertinn.
Rauðvínið viðurkennda „Chate-
auneuf du pape“ úr Rhonedal, ekki
síður í afhaldi hjá gestgjöfunum.
Með kaffi höfgast allra brenndra
drykkja: Larsen; Bras d’or. Konj-
akið Larsen: Gull armurinn frá
Marseilles og Benediktinlíkjör.
Gestgjafinn bauð gesti vel-
komna með stuttri ræðu og minnt-
ist í henni sérstaklega á skrif und-
irritaðs, sem þá hafði birst tveim-
ur vikum áður í Morgunblaðinu, 9.
mars sl. „Brugðið bröndum".
Greinin var um landhelgismálið.
Pétur sagði að í þeim skrifum
hefði verið sagt það, sem þurfti að
segja, ekki síst sögunnar vegna.
Mér þótti þetta einstök vinsemd
og drengskapur. Þetta var ósvik-
inn Pétur Guðjónsson. Mér voru
orðin enn kærari af því þau komu
af vörum manns, sem gerst þekkti
þetta mikilvægasta mál okkar.
Svo skáluðu gestgjafar við hvern
og einn gestanna.
Undir borðum og fram eftir
kvöldinu var rætt um allt milli
himins og jarðar; leikhúsferðir
innan lands og utan, tónlist, hern-
aðarvísindi, en í þeim stóð enginn
Pétri á sporði, sem svo mörgu
öðru, eða þá fjallaferðir, útivist,
vináttu og víntegundir.
Það var sama upp á hverju var
bryddað, alls staðar var Pétur vel
heima, enda í stöðugri sjálfs-
menntun, talandi frönsku, ensku,
þýsku, spænsku og ítölsku, að
ógleymdri sænsku og dönsku.
Af allri þeirri menningu sem
þessi frábæri og óvenjulegi maður
hafði náð að tileinka sér og afla,
var þó þekking hans á vínum
merkilegust, ekki sist vegna þess
að hann var nánast reglumaður á
vín og neytti þess í mjög litlum
mæli. Hann lét hella í glös sín,
greinilega aðeins til þess að vera
með. Ég veit aðeins um einn Is-
lending, sem hefði getað staðið
honum á sporði á því sviði. Hann
vissi hvaðan vínin voru og við
hverju hin mismunandi vín voru
best. Hann taldi það ekki geta dul-
ist fyrir neinum, að vín í hófi gæti
haft fyrirbyggjandi áhrif gegn
hinum ólíkustu sjúkdómum, svo
sem æða- og blóð- eða hjarta-
sjúkdómum og ekki síður á melt-
ingarsjúkdóma og eins hve rík hin
ýmsu vín væru af ólíkustu bæti-
efnum, B- og C-vítamínum,
málmsöltum og ýmsum jarðefn-
um. Hann viðurkenndi að mörg
svokölluð „ordinair" eða hússins
vín með engu nafni gátu verið
frábær, sérstaklega ný. Einnig að
vín með áprentuðu: appellation
controlée", þ.e. ábyrgð tekin á
nafni, gætu brugðist. Þetta var
sem önnur slík kvöld þeirra hjóna,
ósvikið Báru- og Péturs-kvöld, þar
sem gestgjafararnir gerðu allt til
að gera það sem ógleymanlegast
og það tókst, því öllum hlaut að
líða vel í afslappaðri návist þeirra.
Þarna var eitthvað það, sem orð
fá ekki lýst, sambland af ilmi
blóma, geislun frá gömlum list-
munum, notalegheit frá fögrum
húsbúnaði og gott fólk — í fáum
orðum eins og segir í bítlalaginu:
„Ebony and Ivory in perfect har-
rnony".
Þetta íburðarmikla heimili
hafði fagurkerinn Pétur Guð-
jónsson skapað með aðstoð sinnar
ágætu konu og í þess háttar um-
hverfi naut hann sín best. Pétur
var í stöðugri leit að fagurri og
friðsælli veröld hinnar björtu
nætur norðursins.
Hann vildi ógjarnan láta sinn
hlut í umræðum, en gat afvopnað
mann með sínu ljúfa brosi og
þekku framkomu, hann sagði lif-
andi frá og var góður hlustandi.
Samt var greiðviknin e.t.v. magn-
aðasti þátturinn í allri persónu-
gerð hans, svo einstök.
Við vorum þarna við borðið að
metast um hvert okkar hefði átt
vináttu þeirra lengst og ég taldi
minn hlut ekki lakastan, — vinur
Báru í meira en 4 áratugi og hans
nokkru skemur. Þessi vinátta
okkar þriggja hafði frá upphafi
verið einhver „platónsk" vinátta,
sem aldrei hafði borið skugga á.
Við skáluðum fyrir vináttunni,
hún skyldi lifa og dafna fram á
næstu öld og út yfir gröf og dauða.
Dauði og aðskilnaður var svo viðs
fjarri þessari fögru kvöldstund.
Allt þetta kom mér fyrst í hug,
er ég heyrði um brottför Péturs úr
þessu jarðlífi á hvítum jökli, þar
sem sólin úr heiðum himni stafaði
gullnum stöfum og stráði fegurð á
jökulinn.
Hversu allt gat verið fullkomið
hjá þessum manni, hvílíkur
dauðdagi, en svona hörmulega allt
of snemma.
Við Pétur höfðum strengt þess
heit, eins og við snerum bökum
saman í landhelgismálinu, að
reyna eftir megni að halda vopn-
um okkar í Jan Mayen-málinu, því
þar var illa að verki staðið. Bar-
áttugleði hans var smitandi.
Pétur Guðjónsson var óvenju-
legur maður, þjóðkunnur og eld-
stólpi af áhuga á því að geta verið
þjóð sinni að liði á einhvern hátt.
Þó okkur gæti greint á um sitt-
hvað, breytti það engu, við mátum
skoðanir hvors annars.
Bára hefur áður mætt sorginni,
en aldrei meiri harmi en þessa
dagana. Það má þó vera viss hugg-
un harmi gegn að fagurkerinn
Pétur Guðjónsson kvaddi þennan
heim vammi firrtur og á þann
hátt og þeim stað, sem hann hefði
helst kosið. Um þann stað segir
skáldið, „að þar sem jökulinn ber
við loft eignist jörðin hlutdeild í
himninum, þar búa ekki framar
neinar sorgir og þess vegna er
gleðin ekki nauðsynleg. Þar Hkir
fegurðin ein ofar hverri kröfu".
Gunnlaugur Þórðarson
Við óvænt fráfall góðs vinar
leita á hugann ljúfar minningar
frá liðnum dögum.
Pétur Guðjónsson var svip-
hreinn og hreinskiptinn, hafði til
að bera eftirsóknarverða eigin-
leika, glaðværð, karlmennsku,
áræði og hugrekki. Var viljasterk-
ur, agaður, jafnvel dulur á stund-
um. Kappsamur var Pétur alla tíð
og kom það ríkulega fram í fari
hans.
Pétur Iauk námi frá Loftskeyta-
skólanum og einnig frá Verzlun-
arskóla íslands. Síðar á ævinni
nam hann erlend tungumál hjá
vönduðum lærdómsmönnum, sem
luku á hann lofsorði fyrir ágætan
árangur.
Hann fór snemma til sjós og var
um árabil loftskeytamaður á tog-
araflotanum. Vaskur var hann og
því jafnan fljótur til að gera að
aflanum með áhöfninni, þegar
aflahrotur komu.
í stjórnmálum var áhugasvið
hans víðfeðmt innan lands sem
utan. Hann lét sér annt um vest-
rænt varnarsamstarf og útfærslu